^*ĉirkaŭ

I.

^*ĉirkaŭ

A.

Prepozicio signifanta:

1.

a)

Pli-malpli ronde en la spaco kuŝanta ĉiuflanke de: la tero rondiras ĉirkaŭ la suno; la popoloj, kiuj estis ĉirkaŭ ili [1]; du pentraĵoj kolektis ĉirkaŭ si amason da admirantoj [2]; danci kiel kato ĉirkaŭ poto ^PrV ; aperis iu, kiu kaptis min ĉirkaŭ la korpo [3]; (figure) ĉirkaŭ la valizo klopodadis grandega nigra kato [4]; (figure) kontenta rideto ludis ĉirkaŭ lia buŝo [5]; (figure) li penis koncentrigi [siajn pensojn] ĉirkaŭ la okazonta forveturo eksterlanden [6].

b)

En la spaco proksima al: [ili] kutimiĝis vidi ĉirkaŭ si ĉiam nur samgentanojn [7]; [plantoj,] kiujn mi trovis ĉirkaŭ Parizo dum miaj promenadoj [8].

Rim.: Pri uzo de ĉirkaŭ kun akuzativo, vd al ĉirkaŭ, ĉirkaŭ ...-n.

2.

Proksimume samtempe kun: ĉirkaŭ la vespero [9]; ĉirkaŭ la tempo de la vespera ofero [10]; ĉirkaŭ la noktomezo [...] kunvenis la sekvantaj respektindaj personoj [11]; ĉirkaŭ la mezo de la festo, Jesuo supreniris en la templon kaj instruis [12]; ĉirkaŭ la naŭa horo vespere, kiam la stelo Sirius estis subironta [13].

B.

Adverbo koncernanta sekvantan numeralon, kun la signifo:

3.

Proksimume: en ĝi laboras ĉirkaŭ dudek virinoj ^Marta ; ili estis kun li ĉirkaŭ kvarcent viroj [14]; mi bezonus nur ĉirkaŭ ducent rublojn [15]; la vesto kostos ĉirkaŭ cent frankojn ^VdE ; la koncerto daŭris ĉirkaŭ tri horojn ^VdE ; la invititoj estis en la nombro de ĉirkaŭ tridek homoj [16]; estos kredeble sufiĉe por ĉirkaŭ du semajnoj ^Marta ; nia infanterio marŝas dum unu tago ĉirkaŭ dek tri egiptajn mejlojn [17].

Rim.: Tiu uzo vastiĝas ankaŭ al mezurindikoj, eĉ sen esprimita numeralo, kiel en: granda lada kamentubo, ĉirkaŭ metron larĝa diametre [18], ĉirkaŭ duonon de tuno peza. Aldone, la sama adverba uzo aperas antaŭ adjektivoj kunmetitaj el numeralo aŭ mezurindiko: knabineto ĉirkaŭ sesjara [19]; du bienoj tie troviĝis en ĉirkaŭ 1300-metra alteco [20].

Rim.: Ĉar estas iom ĝene en teorio, ke la sama vorto foje efikas kiel prepozicio, foje kiel adverbo (sed nur rilate al tuj posta „numeralo“), iuj emas konsideri, ke la adverba uzo estas specifa uzo de prepozicio (trovebla ankaŭ ĉe ĝis, inter, super, po...). Ĉiuokaze, necesas bone kompreni, ke male al la normala uzo la koncerna „prepozicio“ neniel enkondukas adjekton aŭ suplementon, sed povas aperi komence de ajna substantiva grupo, eĉ se tiu estas subjekto, predikativo, aŭ objekto. Notindas, ke en sia frua uzo Zamenhof neniam akuzativigis objekton aŭ tempan adjekton komenciĝantan per ĉirkaŭ, kion foje imitis aliaj aŭtoroj: ili loĝis tie ĉirkaŭ dek jaroj [21]; fraŭlino Szwejc [...] havos ĉirkaŭ dekkvinmil spesmiloj da doto ^Marta ; li havas ĉirkaŭ sesdek jaroj ^PV .

1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 2:12
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Kupra porko
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Sambuka virineto
4. Mihail Bulgakov, trad. Sergio Pokrovskij: La majstro kaj Margarita, ĉap. 24
5. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap. 20
6. V. Varankin: Metropoliteno, ĉap. 7
7. L. L. Zamenhof: Homaranismo,
8. Jean-Jacques Rousseau, trad. André Gilles: La revadoj de soleca promenanto, Sepa promenado
9. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 23:5
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Daniel 9:21
11. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XII
12. La Nova Testamento, Johano 7:14
13. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro I
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 22:2
15. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, 2
16. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 9:22
17. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉap. 11
18. B. Traven, trad. H.-G. Kaiser: La mortula ŝipo, ĉap. 42
19. V. Varankin: Metropoliteno, ĉap. 11
20. Jean-Jacques Rousseau, trad. André Gilles: La revadoj de soleca promenanto, Sepa promenado
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Rut 1:4

beloruse:

1.a вакол 2. каля 3. каля, прыблізна

ĉine:

1. 围绕着 [wéirǎozhe], 四捨五入 [sìshěwǔrù], 四下里 [sìxiàlǐ] 3. 約合 [yuēhé], 近似于 [jìnsìyú]

france:

1. autour de (lieu), aux alentours de (lieu), aux environs de (lieu), tout autour de, sur le pourtour de 2. autour de (temps), aux alentours de (temps), aux environs de (temps), vers (heure, partie du jour) 3. approximativement, environ

germane:

1.a herum 1. um 2. um 3. etwa, circa

hebree:

1.a סביב 2. בסביבות 3. בערך, כ-

hispane:

1. al rededor de, en torno de

hungare:

1.a körül 2. körül 3. körülbelül, mintegy

itale:

1.a intorno 2. verso (all'incirca), all'incirca 3. approssimatamente, circa

katalune:

2. a l'entorn de

okcitane:

2. a l'entorn de

pole:

1. wokół, dookoła 2. koło, około 3. koło, około

portugale:

1.a em volta de, ao intorno de 2. em meados de 3. cerca de, aproximadamente

rumane:

2. aproximativ, aproape, in jurul, spre cam

ruse:

1.a вокруг 2. около 3. около, приблизительно

ukraine:

прийм. навколо, навкруги, біля (приблизно)

al ĉirkaŭ, ĉirkaŭ ...-n

Al loko situanta ĉirkaŭ¹: meti sakaĵon ĉirkaŭ sian lumbon [22]; la virino subite leviĝis kaj ĵetis ambaŭ brakojn ĉirkaŭ la kolon de la knabino ^Marta .

Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

22. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 37:34

france:

autour de (avec mouvement vers) , aux alentours de (avec mouvement vers) , aux environs de (avec mouvement vers) , tout autour de (avec mouvement vers) , sur le pourtour de (avec mouvement vers)

pole:

koło, wokół, dookoła

de ĉirkaŭ

De ¹,² loko situanta ĉirkaŭ¹: foriru de ĉirkaŭ la loĝejo de Koraĥ, Datan, kaj Abiram [23].

Rim.: Oni ne konfuzu ĉi tiun prepozician kunaĵon kun la kolizio de neloka de kun ĉirkaŭ³, kiel ekz-e en: nombro de ĉirkaŭ tridek homoj .

23. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 16:24

france:

d'autour de, des alentours de, des environs de, de tout autour de, du pourtour de

II.

Vortero kun la senco ¹:

ĉirkaŭa

Estanta ĉirkaŭ¹ io: li havis pacon kun ĉiuj ĉirkaŭaj landoj [24]; sin trenis al la monaĥejoj el ĉirkaŭaj vilaĝoj vicoj de diverskoloraj katunvestitaj kamparaninoj [25].

24. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 4:24
25. V. Varankin: Metropoliteno, ĉap. 9

beloruse:

навакольны

france:

environnant, voisin (adj.), alentour

hebree:

סובב

hungare:

körüli, körülötte lévő

itale:

circostante, perimetrale

pole:

otaczający

ruse:

окружающий, окрестный

ĉirkaŭe

1.

a)

Ronde ĉirkaŭ io, laŭ ronda vojo: li faris al [la altaro] oran kronon ĉirkaŭe [26]; li iradis ĉiujare ĉirkaŭe en Bet-Elon, Gilgalon, kaj Micpan [27]; ili dehakis lian kapon [...] kaj sendis en la landon de la Filiŝtoj ĉirkaŭen [28].

b)

Ĉiuflanke: ili iras ĉirkaŭe kaj ŝanceliĝas kiel ebriulo [29]; li militis ĉirkaŭe kontraŭ ĉiuj siaj malamikoj [30]; [koboldoj] dancis ĉirkaŭe en la salono [31].

2.

(arkaismo) Proksimume: la reĝo kunvenigis la profetojn, ĉirkaŭe kvarcent homojn [32]; li ĉirkaŭe havas okdek jarojn ^PV . ĉirkaŭ³

Rim.: Tiu uzo fariĝis preskaŭ tute fremda. Oni anstataŭe uzu la prepozician formon (en ĝusta loko), aŭ la adverbon proksimume (pli flekseble lokeblan, ol la prepozicio).

26. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 37:26
27. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 7:16
28. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 31:9
29. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 107:27
30. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 14:47
31. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
32. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 22:6

beloruse:

1. навакол, навокал 2. прыблізна, прыкладна

ĉine:

2. 大約 [dàyuē], 約莫 [yuēmo], 概 [gài], 有点 [yǒudiǎn]

france:

1. autour, tout autour, alentour, aux alentours, sur le pourtour, en rond, à la ronde, en tournée 2. environ, approximativement

germane:

1. ringsum, ringsumher 2. etwa, ungefähr

hebree:

1. מסביב 2. בערך, כ-

hungare:

1. környezetében, körülötte 2. körülbelül, mintegy

itale:

1. attorno, intorno, dittorno 2. circa

katalune:

1. a l'entorn

okcitane:

1. a l'entorn

pole:

1. dookoła, wokół, wkoło 2. około

rumane:

1. aproximativ

ruse:

1. кругом 2. примерно, приблизительно

ukraine:

навколо, навкруги (присл.)

volapuke:

1. zü

ĉirkaŭe de

(prepoziciaĵo)

Ĉirkaŭ^1.a: ĉirkaŭe de la domo, de la ĝardeno, de la urbo; la korpogardistoj stariĝis [...] ĉirkaŭe de la reĝo [33]; la larĝo de la flanka galerio ĉirkaŭe de la tuta domo estis kvar ulnoj [34]; la akvo verŝiĝis ĉirkaŭen de la altaro [35].

33. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Reĝoj 11:11
34. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 41:5
35. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 18:35

france:

tout autour de, sur le pourtour de

germane:

in der Umgebung von

itale:

intorno a

pole:

dookoła (czegoś)

^*ĉirkaŭi

(tr)

1.

Esti ĉirkaŭ, meti sin ĉirkaŭ: la homoj de la urbo, la homoj de Sodom, ĉirkaŭis la domon [36]; galerio ĉirkaŭanta la korton [37]; urbo ĉirkaŭita de muro [38]; la patro estis ĉirkaŭita de la tuta familio; (figure) lia nomo estas ĉirkaŭata de gloro.

2.

(malofte) (evitinde) Ĉirkaŭigi: [Dio] ĉirkaŭis min per Sia reto [39]; ĉirkaŭu la melonon per prunoj ^VdE .

36. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 19:4
37. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 19
38. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 25:30
39. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 19:6

beloruse:

1. акружаць (сабой)

france:

1. entourer (être autour, se mettre autour), encercler

germane:

1. umgeben

hebree:

1. להקיף \הקף\ , לכתר, לאפוף \אפף \

hungare:

1. körülvesz, övez

itale:

attorniare (mettere attorno), circondare (mettere attorno), avvolgere (mettere attorno - fig.) 1. attorniare (essere attorno), circondare (essere attorno), avvolgere (essere attorno-fig.)

pole:

otaczać 1. otaczać

ruse:

1. окружать (собой)

^*ĉirkaŭo

(malofte)

1.

^F Cirkonferenco, perimetro: la tuta ĉirkaŭo havas dek ok mil [mezurstangojn] [40].

2.

Ĉio ĉirkaŭa: Jehudo nun malklare konsciis pri la ĉirkaŭo [41].

Rim.: En PV ĉi tiu vorto estas donita kiel sinonimo de ĉirkaŭaĵo kaj ĉirkaŭejo, sed la Fundamenta senco ĉi tion ne allasas.

40. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 48:35
41. Mihail Bulgakov, trad. Sergio Pokrovskij: La majstro kaj Margarita, ĉap. 26

hebree:

סביבה

itale:

perimetro (contorno)

pole:

1. obwód 2. otoczenie

ukraine:

оточення, середовище

^*ĉirkaŭaĵo

1.

Spaco aŭ regiono ĉirkaŭ io: promeni en la ĉirkaŭaĵo de la urbo; li mortigis ĉiujn knabojn en Bet-Leĥem kaj en ĉiuj ĝiaj ĉirkaŭaĵoj, havantajn du jarojn aŭ malpli [42]; ili sendis en la tutan ĉirkaŭaĵon [43]; famo pri li eliris al ĉiu loko de la tuta ĉirkaŭaĵo [44]. najbaraĵo.

2.

[45] (de punkto en topologia spaco) Ĉiu subaro, inkluzivanta malfermitan subaron, al kiu la koncerna punkto apartenas: malfermita subaro estas ĉirkaŭaĵo de ĉiuj siaj punktoj; por ĉiu ĝia punkto, kaj laŭvola ĉirkaŭaĵo de ĉi tiu punkto ekzistas ia ĉirkaŭaĵo de punkto, kiu entenas [46].

42. La Nova Testamento, Mateo 2:16
43. La Nova Testamento, Mateo 14:35
44. La Nova Testamento, Luko 4:37
45. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 21
46. Vikipedio, Kurbo

angle:

2. neigbourhood

beloruse:

1. навакольле , атачэньне 2.  атачэньне (пункту)

ĉine:

周围 [zhōuwéi], 坰 [jiōng], 环境 [huánjìng], 外界 [wàijiè], 周边 [zhōubiān], 邻里 [línlǐ]

france:

1. environ (voisinage), abord 2. voisinage (d'un point)

germane:

Umgebung

hebree:

סביבה

hungare:

2. környék, szomszédság, környezet

itale:

circondario, presso (dintorni), paraggi

pole:

1. otoczenie 2. otoczenie (punktu)

portugale:

2. vizinhança

rumane:

1. împrejurimi

ruse:

1. окрестность 2.  окрестность (точки)

tibete:

ཁོར་ཡུག་

ukraine:

околиця

ĉirkaŭejo

(malofte)

Ĉirkaŭaĵo: ¹ la gramofono ja hurligis ĉiujn hundojn de la ĉirkaŭejo [47].

47. Mihail Bulgakov, trad. Sergio Pokrovskij: La majstro kaj Margarita, ĉap. 7

hebree:

סביבה

itale:

circondario

pole:

otoczenie

ĉirkaŭigi

Igi ĉirkaŭata; fari, ke io estu ĉirkaŭ: la tuta Izrael ĉirkaŭigos tiun urbon per ŝnuroj, kaj trenos ĝin en la riveron [48]; ni ĉirkaŭigu [niajn urbojn] per muregoj kaj turoj, pordoj, kaj rigliloj [49]; (figure) [lia salajro] donis al li la eblon ĉirkaŭigi la amatan virinon per ĉio ^Marta ; (figure) ĉirkaŭigi iun per sia protekto. ĉirkaŭumienfermi, envolvi, superŝuti, zoni

48. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 17:13
49. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 14:7

beloruse:

акружаць (чымсьці)

france:

entourer (mettre autour), ceindre (entourer)

germane:

umgeben

hebree:

להקיף

hungare:

körbevesz

itale:

attorniare (mettere attorno), circondare (mettere attorno), avvolgere (mettere attorno - fig.)

pole:

otaczać, okrążać, obejmować

ruse:

окружить (чем-л.)

ukraine:

оточувати

ĉirkaŭumi

(tr)

Formi fermitan cirklon ĉirkaŭ malamika objekto (urbo, taĉmento ktp): la israela armeo ĉirkaŭumis kaj pafis sur la oficejon de Arafat [50]. ĉirkaŭigisieĝi

50. Intergazeto, 2002.06.06 ĵaŭdo

angle:

encircle, round up

ĉine:

包围 [bāowéi], 围 [wéi], 包 [bāo]

germane:

umzingeln, einkreisen

itale:

circondare (mil.), accerchiare (mil.)

pole:

okrążać, oblegać

ruse:

окружить (воен.)

ĉirkaŭumo

1.

La ago ĉirkaŭumi kaj la stato de la ĉirkaŭumita objekto: per lerta manovro la regimento eskapis eventualan ĉirkaŭumon.

2.

Ĉirkaŭmezuro: io tre granda kun ĉirkaŭumo de 63 m kaj pezo de 50-60 tunoj [51].

51. La NIFO-ringo de Espevær - folk.ntnu.no

angle:

1. encirclement, round up

germane:

1. Einkreisung, Umzingelung

itale:

1. accerchiamento (mil.)

pole:

1. okrążenie, oblężenie

ruse:

1. окружение (воен.)

III.

Prefikso kun la senco egala aŭ proksima al ĉirkaŭ¹:

1.

Prefikso kun la senco ĉirkaŭ¹:

a)

Agi ĉirkaŭe, ĉirkaŭ io, ĉiuflanke(n), ĉirkaŭigi ion: ĉirkaŭbruli, ĉirkaŭflugi² , ĉirkaŭkuri² , ĉirkaŭparoli, ĉirkaŭstari, ĉirkaŭvagi, ĉirkaŭveturi ² ĉirkaŭblovi, ĉirkaŭbrui, ĉirkaŭflirti, ĉirkaŭflui, ĉirkaŭflugi ¹, ĉirkaŭiri, ĉirkaŭkrii, ĉirkaŭkuri ¹, ĉirkaŭnaĝi, ĉirkaŭrajdi, ĉirkaŭsvarmi, ĉirkaŭveturi ¹, ĉirkaŭŝvebi... ĉirkaŭbari, ĉirkaŭbraki, ĉirkaŭdefendi, ĉirkaŭdirekti, ĉirkaŭfermi, ĉirkaŭfiksiĝi, ĉirkaŭflari, ĉirkaŭflatadi, ĉirkaŭfosi, ĉirkaŭhaki, ĉirkaŭkapti, ĉirkaŭkovri, ĉirkaŭkradi, ĉirkaŭkreski, ĉirkaŭkudri, ĉirkaŭlavi, ĉirkaŭleki, ĉirkaŭligi, ĉirkaŭlimi, ĉirkaŭlumi, ĉirkaŭmanĝi, ĉirkaŭmeti, ĉirkaŭmordi, ĉirkaŭpalpi, ĉirkaŭpeli, ĉirkaŭporti, ĉirkaŭpremi, ĉirkaŭpreni, ĉirkaŭrigardi, ĉirkaŭronĝi, ĉirkaŭskrapi, ĉirkaŭskribi, ĉirkaŭŝmiri, ĉirkaŭteni, ĉirkaŭtondi, ĉirkaŭtranĉi, ĉirkaŭvolvi... ĉirkaŭglui, ĉirkaŭplekti, ĉirkaŭŝpini, ĉirkaŭŝuti, ĉirkaŭverŝi, ĉirkaŭzoni...

b)

Troviĝanta ĉirkaŭ: mi volis elsendi ŝipon por ĉirkaŭmonda veturo [52]; plantoj kaj animaloj loĝis la preskaŭ kontinuan ĉirkaŭpolusan teron [53].

c)

Kio ĉirkaŭas ion: ĉirkaŭfortikaĵo , ĉirkaŭkolo, ĉirkaŭmano...

d)

Io ĉirkaŭanta: ĉirkaŭmezuro, ĉirkaŭmuro, ĉirkaŭurbo...

2.

Prefikso indikanta kurbigon de vojo por preterpasi obstaklon: sed ĝi ĉirkaŭveturis elegante la rifojn, ĉar mi ne vidis ĝin reveni [54]; ĝin [baregon] trairi, ne, sed ĝin ĉirkaŭiri² [55]; ĉirkaŭvojo; (figure) ĉirkaŭfrazo.

52. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malgranda Tuk
53. Ĉarlz Darvin, trad. Klivo Lendon: La Origino de Specioj, ĉapitro 11a
54. B. Traven, trad. Hans Georg Kaiser: Mortula Ŝipo, Rakonto de usona maristo, ĉapitro 3ª
55. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Inko Tyresö, 2002