^*ferm/i ^UV

(tr)

1.

Meti ion en staton, kiu malebligas eniron aŭ eliron: li fermis kolere la pordon [1]; ne fermu vian manon antaŭ via frato, la malriĉulo [2]; Jeriĥo estis fermita kaj ŝlosita […] neniu eliris, kaj neniu eniris [3]; la muregoj de Jerusalem estas riparataj kaj la breĉoj […] fermataj [4]; sian koron ili fermis, per sia buŝo ili parolas fiere [5]; mi fermis la kovrilon kaj sidiĝis supre sur la kesto [6]; la butiko estis fermita [7]; la teatro restis fermita [8]; la lagoj […] sur ĉiuj flankoj ŝajnis fermitaj de arbaro kaj kanoj [9]; [li] fermis duone la okulojn [10]; la maljunulo fermos (mortos) por ĉiam siajn okulojn [11]; dum tri noktoj kaj tri tagoj ŝi ne fermis okulon (ne povis dormi) [12]; Klaro fermis al li la buŝon per kiso ^IK ; la limoj estis ankoraŭ fermitaj ^EeP ; ŝi horore klakfermis la pordon kaj kuris malsupren ^ChR ; sekteca rondo, iom fermita (ekskluziva) ^EeP ; se io venas al buŝo, buŝon ne fermu ^PrV . ŝlosi, ŝtopihermetika

2.

(figure) Ĉesigi: la bazestro fermis la kunvenon ^Ĉukĉoj ; ni ne fermu nian kongreson, antaŭ ol ni en tia aŭ alia formo faros ian aranĝon [13]; en aŭtuno 1936 subite ĉiuj Esperanto-societoj estis police fermitaj pro „kontraŭregistara aktiveco“ ^EeP ; ĉiuj rimedoj estas fermitaj (fariĝis neuzeblaj) por vi ^GDn ; fermi sian entreprenon ^Kon11 ; ĉu vi povas fermi la dosieron, se pensi, ke […] oni trovis Onezimon morta ^ChR ? via nuna konto estos fermita kaj ĉiuj datumoj kaj konektoj forviŝitaj ^Kon11 ; en 2010 oni fermis la projekton ^Kon11 ; lia esplora departemento estis fermita jarojn poste ^Kon11 ; potistoj fermis la marŝon (iris kiel la lastaj) [14]; la procesion fermis […] soldatoj piedirantaj kaj rajdantaj [15]. fini³, kroni

3.

(figure) Emocie ne plu lasi tuŝi sin, protekti sin kontraŭ tro forta sentado: ĉe ni en okcidento […] la homoj estas pli fermitaj (vd fermita⁴, introverta) ^FSI ; ŝi sin fermis en sin ^KKr ; ŝi kuraĝis laŭte plori, la aliaj fermis sin en la malĝojon ^KKr .

Ĉesigo de trairado, de funkciado: en la oka tago ili faris festofermon [16]; post la fermo [de la hotelo] li kelkafoje akompanis kelkajn hejmen por pasigi la reston de la nokto per hazardludo ^HsT ; ŝi venis al la patro post la fermo de la butiko por povi pli trankvile paroli kun li ^InfanTorent2 ; mi elploru mian doloron vespere post zorga fermo de la pordo ^VaK ; du tagojn post la fermo de l' kongreso, Ferrer estis arestita ^VivZam ; la domo, post la fermo de la CO la 5-an de novembro 1955, estis malplena ^EeP ; la oficiala fermo de la evento ^Kon11 . finalo, fino¹

1.

Io fermita.

2.

^PIV2 (de subaro `bb A` en topologia spaco) La plej malgranda fermita subaro, inkluzivanta `bb A` (alidire: la komunaĵo de ĉiuj fermitaj subaroj, inkluzivantaj ĝin) : la fermaĵon de `bb A` oni kutime signas per `bb A` kun supra horizontala streko, nome `bar bb A` (legu: a trabo); `bb A` havas komunajn punktojn kun ajna ĉirkaŭaĵo de ajna punkto en la fermaĵo de `bb A`; la fermaĵo de `bb A` estas la kunaĵo de ĝiaj malfermaĵo kaj rando. adheraĵo.

Rim.: Ekzistas pluraj terminoj por ĉi tiu nocio: en MatVort troviĝas „ fermitaĵo“ kaj „klozaĵo“ (ĉi-lasta ankaŭ en Deneva). Reiersøl [17] proponas „klozuro“. Ni ne opiniis utila enkonduki novajn radikojn, ĉar „ferm“ bone taŭgas ĉi-cele, sed al „fermitaĵo“ preferis la malpli precizan „fermaĵo“, ĉar la unua aspektas kiel sinonimo por „io fermita“, do „fermita subaro “.

(ntr)

Seniĝi je libere trairebla spaco, ĉesigi sian funkciadon: fermiĝis super ili la tero, kaj ili forpereis [18]; kiam la pordo fermiĝis, la pastro prenis Ramzeson je la mano [19]; fine liaj okuloj fermiĝis kaj li endormiĝis [20]; la rozo fermiĝis [21]; por malhelpi la glaciiĝon […] la anasido devis senĉese uzadi siajn piedojn, por ke la truo ne fermiĝu tute [22]; miaj vundoj estis bone fermiĝintaj ^Kandid ; estas sabato, la oficejo […] fermiĝos je tiu horo ^KKl .

Ĉia ilo por fermi, ekz-e klapo, ŝtopilo, krano ktp: granda fera forno kun latunaj fermiloj [23]; ĉenfermilo de vesto [24]; la salamandro eksibletis per sia lango, […] ĝi similis al fermilo de antikva kodekso [25]; li estis jam kaptinta la fermilon de la pordo, por eliri [26]; fera plataĵo mallarĝa, provizita de truo, en kiun oni faligis la najlegon, por haltigi la fermilon kontraŭ la muro [27]; Margarita […] turnis la fermilojn de la du primusoj kaj ili estingiĝis [28]; la holdo kovriĝas per peza fermilo ^Metrop . agrafo, buko, fulmofermilo, lapfermilo

1.

Ne en- aŭ elirebla, ĉar ĝi fermiĝis; tia ke ĝi malhelpas en- aŭ eliron: ĉiuj domoj estas fermitaj tiel, ke oni ne povas eniri [29]; la fenestrokovriloj estis fermitaj, tamen tra ili briletis lumo [30]; ili lernis teni la bekon fermita [31]; de multaj jaroj, tiu galerio estis fermita de muro, kaj ne komunikiĝis plu kun la aliaj keloj ^KPr ; valo kelkdekon da kilometroj longa, fermita inter du ĉenoj de montoj [32].

2.

Finita: ni sendas al vi tie ĉi aldonite la staton de via kalkulo fermita ĉe la fino de decembro ^FK .

3.

(pri silabo) Finiĝanta per konsonanto aŭ per kvazaŭvokalo: „jam“, „kaj“ estas fermitaj silaboj; en 10-12 jc la jeroj plilongiĝis ĝis plenvaloraj vokaloj en la silaboj fermitaj, kaj forfalis en la silaboj malfermitaj [33].

4.

Kiu ne facile komunikas, ne volonte ekkonas novajn homojn, novajn aferojn: [ili] timis trovi tre fermitan aŭ fanatikan medion ^Kon11 ; mi pensis ke la partoprenantoj estos pli fermitaj parolante pri […] la tuta movado ĝenerale ^Kon11 ; tio ne signifas, ke ni estas fermitaj al ĉiuj ideoj ^Kon11 ; li korespondis kun Rotkviĉ, sed Rotkviĉ estis tre fermita persono [34].

5.

^MatVort (p.p. subaro de topologia spaco `(bb E,bb T)`) Tia, ke ĝia komplemento estas malfermita.

Rim.: Grandapene oni klopodas pruvi en [35], ke la paro „fermita aro“/„malfermita aro“ ne taŭgas, kaj ke multe pli bona estus „klozo“/„ aperto“. La argumentoj estas bedaŭrinde tre malfortaj: male al la aserto ĉiu komprenas, ke la uzo de prefikso „ mal-“ en epiteto ne signifas, ke malfermita aro estus la malo de fermita aro, same kiel malfermita pordo ne estas la malo de fermita pordo! Estas tamen prave rimarkigi, ke malfermita aro estas rezulto de neniu malferma ago, sed tiaj metaforoj abundas tra la tuta matematika terminologio kaj tuŝas ankaŭ „aperto“, kiu laŭetimologie signifas... „malfermitaĵo“. Ni do adoptis „fermita“/„malfermita“, kiel faris PIV2.

(tr)

Fermi ĉiuflanke: malvasta ĉirkaŭfermita korto ^Marta ; mi lasis ilin tute ĉirkaŭfermi, nun ili devas batali kiel malesperuloj [36]; kelkaj interspacoj, kiujn tiu malhela ĉirkaŭfermo restigis, prezentis transe nur apike tranĉitajn rokojn [37]. ĉirkaŭbari

(tr)

Meti en ion fermitan; teni ferminte en io: ili enfermis grandan amason da fiŝoj, kaj iliaj retoj ekrompiĝis [38]; [k]iam la marista lernanto prenis ĝin kaj enfermis ĝin en la kokinejon, al la kokinoj […], la kompatinda cikonio tute timigite staris meze de ili [39]; la ĉefpastroj kaj kelke da nomarĥoj sin enfermis en la templo [40]; (figure) la koro enfermas en si ĉiujn virtojn, sed ankaŭ ĉiujn malvirtojn [41]; (figure) Herbeno sin enfermis en absolutan silentadon ^ChL ; ŝi enfermis tiun dikan skribaĵon en fortikan koverton ^ChL ; (figure) Fradeko ne ŝajnis kompreni la sencon enfermitan en tiu rideto ^ChL . enŝlosi, enteni

(tr)

1.

Meti en staton, kiu ebligas eniron kaj eliron: kun bruo oni malfermis la pordegon, kaj la kaleŝo enveturis en la korton [42]; post kvardek tagoj Noa malfermis la fenestron de la arkeo [43]; Dio malfermis ŝiajn okulojn [44]; li malfermis sian sakon, por doni furaĝon al sia azeno [45]; malfermu vian buŝon kaj manĝu [46]; la trinkbutiko estas malfermita nun ^ChB ; (figure) simpatia junulo, kies opinioj malfermis novajn perspektivojn pri la […] problemo ^ChB ; ora ŝlosilo ĉion malfermas ^PrV ; kiu frapas, al tiu oni malfermas ^PrV .

2.

(figure) Komenci: mi deklaras malfermita la duan eksterordinaran kunvenon ^ChB ; iu alia prezentiĝis por malfermi la konton ^CKv ; verko, kiu konkludis la unuan periodon, sed malfermis ankaŭ novan ^EeP ; la kongreson malfermas la prezidanto ^EeP . inaŭguri

1.

Libera, ne barita spaco aŭ loko: malfermaĵo de puto, groto, en muro; tuj aperis en la duonmalfermaĵo rava kapo de brunhara junulino ^ChL ; Maziero farigis malfermaĵon en la fama intera muro ^ChL ; li sen malfacileco penetris tra tiu malvasta malfermaĵo, kaj sin starigis sur la mallarĝa randaĵo ^KPr ; de supre, tra granda malfermaĵo, enfaladis kolono da hela lumo ^QuV ; porda malfermaĵo, formita el tri grandegaj, brile poluritaj kalkŝtonoj [47]; la sonoj pure vokalaj, nome a, e, i, o, u, povas esti formitaj […] ŝanĝante la formon de la buŝa malfermaĵo por ĉiu el ili ^Ret . aperturo, luko

2.

^PIV2 (de subaro `bb A` en topologia spaco) La plej granda malfermita subaro, inkluzivata de `bb A` (alidire: la kunaĵo de ĉiuj malfermitaj subaroj, inkluzivataj de ĝi) : la malfermaĵon de `bb A` oni kutime signas per `bb A` kun supra ringo, nome `bb Å` (legu: a ringo); malfermita aro identas kun sia malfermaĵo; la komplemento de la malfermaĵo de `bb A` egalas al la fermaĵo de la komplemento de `bb A`. interno

(ntr)

Disspaciĝi, breĉiĝi, disigi siajn partojn kaj ebligi trairon, funkciadon; komenciĝi: malfermiĝis la okuloj de ili ambaŭ, kaj ili sciiĝis, ke ili estas nudaj [48]; larĝe malfermiĝis mia buŝo [49]; malfermiĝis antaŭ vi la pordego de la morto [50]; la vinbertrunko jam burĝonis […], ĝiaj floroj jam malfermiĝis [51]; ŝiaj bluiĝintaj lipoj, tremante malfermiĝis kaj fermiĝis kelke da fojoj ^Marta ; pordo malfermiĝis, juna, elegante vestita, vigla servistino aperis sur la sojlo ^Marta ; malfermiĝis la vido en la kaŝitaĵon [52]; en la kongreso, kiu nun malfermiĝas, […] ekzistos nur samideanoj ^Ret ; malfermiĝas periodo de forta malcerteco ^MD02 .

1.

Tia, ke ĝi ne malhelpas en- kaj eliron: ili lasis la urbon malfermita [53]; malfermita tombo [54]; li havis en la mano libreton malfermitan [55]; tranĉmalfermitaj fiŝoj [56]; la redakcio de La Nova Epoko (Moskvo) pro tio direktis malfermitan (publikigitan) leteron al Berard, en kiu ĝi esprimas sian profundan dankon ^EeP ; sukcesa venkanto de pordoj malfermitaj ^PrV .

2.

(pri silabo) Finiĝanta per vokalo: „du“, „la“, „mi“ estas malfermitaj silaboj. vasta

3.

Kiu volonte komunikas, interesiĝas pri novaĵoj: ni havas menson eble pli malfermitan ol vi imagas ^ChV ; lia mieno estis ĉiam malfermita ^CKv ; malfermitaj, pli liberalaj homoj ^EeP ; junularaj neesperantistaj grupoj malfermitaj al nia celo ^Kon11 ; mi havis malfermitan pensmanieron por akcepti novajn informojn kaj pripensi ilin ^Kon11 ; malfermitaj estis la okuloj de Francisko, malfermita estis ankaŭ lia koro [57].

4.

a)

^PIV2 (p.p. subaro de topologia spaco `(bb E,bb T)`) Apartenanta al `bb T`.

Rim.: Ial nur la neologismo „aperta“ aperas en MatVort, dum la sama konas „fermita “ paralele kun „kloza“. Vd ankaŭ la rimarkon sub fermita.

b)

(p.p. subaro de metrika spaco) Tia, ke por ĉiu ĝia punkto `x` ĝi inkluzivas malfermitan globon kun centro `x` kaj radiuso `rho gt 0`: la malfermitaj aroj de metrika spaco konsistigas ĝian kutiman topologion.

zipo

Fermilo aŭ ligilo konsistanta el du bendoj, unu kovrita per etaj hokoj kaj unu kovrita per buklaj dratoj, kiuj facile fiksiĝas kaj malfiksiĝas se oni premas aŭ tiras ilin: la ĉemizoj de la laboristoj havas striojn el fluoreska lapfermilo pro motivoj de sekureco ^MD08 ; kunfiksiloj estas simpligitaj per ovalaj butonoj, prembutonoj kaj lapfermiloj [58]. lapozipo

(tr)

Fermi subite per ĵeta movo: la juna vidvino [...] forte ĵetfermis post si la pordeton ^Marta .

(tr)

Malfermi per ekpuŝo aŭ premo: la edukejestro [...] puŝmalfermis la fenestron [59].