^*kresk/i

(ntr)

1.

(pri organizitaj estaĵoj) Iom post iom disvolviĝi, pligrandiĝi ĝis normala mezuro: citronaj kaj oranĝaj arboj kreskis en la ĝardeno ^FK ; la infano kreskis, kaj ĝi estis demamigita [1]; la knabo Samuel ĉiam pli kreskis [2]; sinapa semeto, kiun viro prenis kaj ĵetis en sian ĝardenon […] kreskis kaj fariĝis arbo [3]; arbo, sur kiu kreskas pomoj ^DL ; la tilioj ĉe iliaj tomboj transkreskis la preĝejan tegmenton [4]; li lasu libere kreski la harojn de sia kapo [5]. burĝoni, flori, ĝermi

2.

(pri vegetaĵoj) Pligrandiĝi kaj multiĝi pli speciale en iuj regionoj: vinberujo ne kreskas en tiu lando; tie abunde kreskis okzalo kaj laktuko; en la dezerto nenio kreskas; kampoj, sur kiuj iam kreskis tritiko kaj hordeo [6]; erikon mi konis nur pro la fakto, ke ĝi kreskas malalte sur deklivoj [7]; suka greso kreskis viralte [8]; en domoj kreskas ŝimo [9]; ni vidis altebenaĵon, surkreskitan de densa tajgo [10].

3.

(figure) Iom post iom grandiĝi, altiĝi, multiĝi, vastiĝi: pli kaj pli kreskis ŝia amo ^FK ; [ili] ekvivis tie tiel lukse, ke ilia kalkulo en la daŭro de tri tagoj kreskis ĝis kelkaj centoj da frankoj ^FK ; la Izraelidoj fruktis, kaj diskreskis, kaj multiĝis [11]; la vorto de Dio kreskis, kaj la nombro de la disĉiploj multiĝis [12]; la eklezioj […] kreskis laŭnombre ĉiutage [13]; la akvo de Nilo […] senĉese kreskis [14]; malamo kreskis inter gentoj ^VivZam ; en ĉiu aĝo devas kreski la saĝo ^PrV ; kiam kreskas honoro, kreskas humoro ^PrV ; la kuraĝo kreskas kune kun la danĝero [15]; en ili kreskis la deziro venĝi ^Ifigenio ; la lingvo internacia devas vivi, kreski kaj progresi ^DL ; tiuj ĉi vortoj estis kreataj unu post unu, laŭ la kreskanta bezono ^DL ; la kunsento de l' publiko ne malvarmiĝos, sed konstante kaj senĉese kreskos ^DL . leviĝi, naskiĝi, plifortiĝi, pligrandiĝi, pliintensiĝi.

1.

Apero, amplekso de vivaĵo rezultanta el kreskado: tri palmoj fieris per kresko gracia ^FK ; de meza kresko, delikata kaj gracia ^IK ; lia kresko estis malalta-dika, preskaŭ kripla [16]; rigardu lian aspekton kaj lian altan kreskon [17]; fremdulo de bela kresko [18]; Nilo malleviĝis ĝis la kresko de unu homo kaj duono [19]; kresko mamuta, sed saĝo liliputa ^PrV ; (figure) ondoj en potenca kresko ^Ifigenio ; (figure) scienc-teknika progreso, lavanga kresko de scioj pri la mondo [20]. staturo

2.

Kreskado: li venis ĉi tien, por rapidigi la kreskon de sia barbo [21]; kreskotaŭgaj lokoj [22]; la muroj de la preĝejo estis kreskokovritaj de plej bela hedero [23]; ekonomia kresko [24]; la jaro 2000 laŭ la plimulto de la internaciaj financaj analizistoj montros novan kreskon de la eŭrokurzo [25]; trokresko de loĝantaro [26].

Ago kreski: la arboj sur ĝiaj bordoj […] per sia natura kreskado ne povis interatingiĝi [27]; ĉe abio oni povas precize kalkuli la jarojn de ĝia kreskado, se oni kalkutas, kiom da fojoj ĝi ricevis novan trunkidon [28]; senhalta kreskado [29]; la kreskado de la tempo ^Hamlet ; mi estas ja nun en la stadio de malkreskado [30]; malalta temperaturo bremsas la bakterian kreskadon [31]; la kreskado de la informaĵa sektoro [32]. progreso

1.

Vegetaĵo: la tuta supraĵo de la lago estis kovrita per naĝantaj folioj kaj diversaj aliaj kreskaĵoj [33]; ne ĉiu kreskaĵo estas manĝebla [34]; li trovis sovaĝan volvokreskaĵon kaj kolektis de ĝi kolocintojn [35]; mi iris en la nuksarban ĝardenon, por trarigardi la verdajn kreskaĵojn de la valo, por vidi, ĉu la vinbertrunko burĝonas, ĉu la granatarboj floras [36]; tie pendis plej mirindaj grimpokreskaĵoj [37]; polipoj, duone besto duone kreskaĵo [38].

2.

Ĉio ajn kreskanta.

1.

Kiu kreskas: sovaĝe kreskantaj herboj [39]; senhalte kreskanta varmego [40]; ĉiu povas alporti sian ŝtonon por la kreskanta konstruo ^EE ; tre malrapide kreskanta sukceso ^Marta ; [la semoj] falis en la bonan teron, kaj donis frukton, kreskante kaj multobliĝante, kaj produktis tridekoble kaj sesdekoble [41]; ili semas venton, […] la kreskantaĵo ne donos farunon [42].

2.

[43] (p.p. bildigo `f` inter du ordaj aroj) Tia, ke la ordo konserviĝas per ĝi: se `f` estas kreskanta kaj `a le b`, tiam `f(a) le f(b)`; strikte kreskanta bildigo (konservanta la striktan ordon); logaritmo estas kreskanta funkcio, sinuso ne estas.

(tr)

1.

Pligrandigi, favori la kreskadon de io: longa dormado ŝuldojn kreskigas^PrV ; homoj, kiuj posedis monon, investis kun la espero kreskigi sian kapitalon [44]; por kreskigi la valutajn enspezojn necesus kreskigi la eksporton de nafto [45].

2.

Prizorgi, flegi, varti iun aŭ ion, por ke ĝi kresku; direkti ies kreskadon: Esperanto ne estas ankoraŭ en tia feliĉa stato […] ni devas kaj dum longa tempo ankoraŭ devos propagandi ĝin, kreskigi ĝin, defendi ĝin kontraŭ malamikoj [46]; birdoj kiuj travintras en Afriko kaj printempe revenas en Siberion por kreskigi idaron [47]; ankaŭ el la filo de la sklavino Mi kreskigos popolon, ĉar li estas via semo [48]; vi difektas la infanon, vi kreskigas el ĝi nevivkapablan, trodorlotitan floron! ^Metrop . bredi, eduki

3.

Speciale, planti kaj flegi la vegetaĵojn: unu kultivisto kreskigas kvaroblan kvanton da greno, kaj uzas kvaroblan kvanton da tempo, kaj faras kvaroblan kvanton da laboro, por provizi grenon al ĉiuj [49]; sur monteto super Morina li kreskigis vinĝardenon kun vitoj, kiujn li alportigis el Melnik kaj de la rivero Rejno [50]; tie estas spaco por teni kokinojn kaj kreskigi legomojn [51]; same estas pri hibridoj, ĉar ilia grado de fekundeco ofte montriĝas tre malsama en la pluraj individuoj kreskigitaj de samguŝaj semoj submetitaj al precize samaj kondiĉoj [52]. kultivi

4.

Produkti aŭ lasi ion kreski ĝis certa grando aŭ longo: li decidis kreskigi barbon sur sia mentono; olivarbo, kiu kreskigas fruktojn [53].

Kiu kreskis kaj atingis belecon, belaspekta, harmonia: li estas tre simpatia, belkreska junulo [54]; Vanc' fariĝis forta belkreska knabo [55].

(tr)

Ĉirkaŭi kreskante: majeste staris la remparo, ĉirkaŭkreskita de filikoj [56]; blokoj da roko, ĉirkaŭkreskitaj de musko da ĉiuj koloroj [57]; granda kaverno […] ĉirkaŭkreskita de delikataj verdaj rampaj kreskaĵoj [58].

(ntr)

1.

kreski el io: el la kavaĵo elkreskas herbo kaj rubuso [59]; ĉiujare la arbo elkreskigas verdajn branĉojn [60]; [la] ĝardeno elkreskigas siajn semojn [61]; la tero elkreskigis verdaĵon [62]; (figure) novaj artaj lingvoj elkreskadas kiel fungoj post pluvo ^EE ; (figure) el la vortarego provizora iom post iom elkreskos la estonta vortarego oficiale fiksita [63].

2.

Plene, ĝislime kreski: barbo elkreskis, sed saĝon ne naskis^PrV ; ne en unu tago elkreskis Kartago ^PrV ; [trunko ne] ĉirkaŭprenebla de kvin elkreskintaj viroj [64].

(ntr)

Grade malpliiĝi: (figure) estas preskaŭ vespere, kaj la tago jam malkreskas [65]; mi estas ja nun en la stadio de malkreskado [66]; ĉio alia en la bieno pro drinkado kaj kartludado forte malkreskis ^Fab3 ; malkresko de la senlaboreco [67]; eksterlanda komerco malkreskas [68]. ŝrumpi

1.

Kiu malkreskas: la malkreskanta luno malaperis malantaŭ la nuboj [69]; stagnanta, eĉ malkreskanta merkato [70].

2.

[71] (p.p. bildigo `f` inter du ordaj aroj) Tia, ke la ordo inversiĝas per ĝi: se `f` estas malkreskanta kaj `a le b`, tiam `f(a) ge f(b)`; strikte malkreskanta bildigo (inversanta la striktan ordon); la funkcio, kiu ĵetas pozitivan reelon al ĝia inverso, estas malkreskanta; sinuso estas nek kreskanta, nek malkreskanta.

(ntr)

Nenormale, fuŝe, malsane kreski: miskreskinta arbeto.

Fininta sian naturan, junaĝan kreskadon: plenkreska knabino [72]; ŝia duone plenkreska sola filino [73]. matura

(ntr)

Atingi maturan aĝon: mia patrino diris „li jam plenkreskiĝis“ [74]; oni povos tion pritaksi post kelkdekaj jaroj, kiam plenkreskiĝos la infanoj de la hodiaŭaj aktivuloj [75].

Vivaĵo, kiu jam atingis stabilan grandon, korpan kaj mensan staton: ili ambaŭ sidis, plenkreskuloj kaj tamen infanoj, infanoj koncerne sian koron [76]; la plenkreskuloj, kiujn mi demandis pri la verko de Zamenhof, respondis, ke temas pri fiaskinta projekto [77]; junuloj kaj plenkreskuloj [78]; rakonto […] tro filozofia por infanoj kaj tro naiva por plenkreskuloj [79].