^*dir/i ^UV

(tr)

1.

Konigi sian penson per vortoj, esprimi: diru al mi vian nomon [1]; „pardonu al mi, patrino,“ diris la malfeliĉa knabino [2]; mi diros: […] koran dankon al sinjoro Schleyer, la unua kaj plej energia pioniro de la ideo de neŭtrala lingvo internacia [3]; el la buŝ' multaj vortoj eliras, sed ne ĉiuj ion diras (parolo abundas sed ne multe signifas) ^PrV ; se ni povas tiel diri ^Marta ; kaj Moseo diris pri la festoj de la Eternulo al la Izraelidoj [4]; diris kaj foriris ^PrV ; li ekster espero kredis en espero, por ke li fariĝu patro de multe da popoloj, laŭ la diritaĵo [5]. paroli¹, rakonti

2.

(figure) Rezonante, esprimi penson al si mem, imagante la vortojn: mi diris al mi, ke mi ne devas agi kontraŭ mia konscienco ^Marta ; ŝi […] diris al si en la pensoj, ke tio estas ja ne ebla ^Marta ; Jerobeam diris en sia koro […] [6]; la senco diras al ni, ke la sufikso estas necesa [7]; la nerefuteblaj leĝoj de la logiko diras al mi, ke tio estas la sola vojo [8].

interna monologo

Tio, kion oni diras: Moseo prikalkulis ilin laŭ la diro de la Eternulo, kiel estis ordonite [9]; mi ne kredis al la diroj, ĝis mi venis kaj ĝis miaj okuloj ekvidis [10]; diron oni neas, skribo ne pereas ^PrV ; [ili] ofendiĝis, kiam ili aŭdis tiun diron [11]; aŭdinte tiun diron, la junulo foriris malĝoja [12].

Afero, kiun diri utilas, kiun oni ne prisilentu: jam estis esprimitaj preskaŭ ĉiuj dirindaĵoj pri tiu ĉi grava temo, do mi ne aldonos multe [13]; tria dirindaĵo: la gvidantoj de la Esperanta Civito ĝenerale havas altan lingvan nivelon kaj profundan konon pri la historio de Esperantio [14].

(tr)

Transdoni siajn dirojn al iu pere de tria persono: Saul sendis senditojn al Jiŝaj, kaj dirigis: sendu al mi vian filon David [15]. sendu rapide, kaj dirigu […] jenon […] [16]; ili […] trempis la veston en la sangon kaj sendis la makulitan veston kaj alportigis ĝin al sia patro kaj dirigis: tion ni trovis, — rigardu, ĉu ĝi estas la vesto de via filo [17].

(tr)

Ofte, ripete aŭ daŭre diri: Li ĉiam diradis al mi la veron [18]; elirinte, li diradis al la Izraelidoj tion, kio estis ordonita al li [19]; ĉiufoje, kiam la kesto elmoviĝis, Moseo diradis: leviĝu […] [20]; en la antaŭa tempo ĉe Izrael oni tiel diradis, kiam oni iris demandi Dion [21]; ili diradis tion al li ĉiutage kaj li ne obeis ilin [22].

1.

Tio, kio estas dirata; diro: nenio estas pli trompa, – rediris Ilu-ittia, – ol ampleksa diraĵo, pretendanta la racion kiel patrinon [23]; mi bedaŭras, ke en via diraĵo estas tiom da ‚eble‘, mi ŝatus pruvi la aferon [24]; [ili] esprimis sian diraĵon en malrapide eligitaj, longpaŭzaj frazoj [25]; tiuj maldecaj vortoj […] tuŝis min senfine pli agrable ol la kutimaj beldiraĵoj porinfanaj [26]; distris min ankaŭ liaj cinikaj diraĵoj [27]. eldiro², esprimo², parolo¹

2.

Dirmaniero: nu bone! – mi diris, imitante la kutiman diraĵon de mia patrino [28]; Betoveno laŭdegis sian antaŭulon per la diraĵo: „Lia nomo ne estu Bach (‚rivereto‘ en la germana lingvo), sed maro!“ [29]; ne senkaŭze la virino estas kreita, kia ŝi estas, kaj la naturo estas pli saĝa ol ĉiuj saĝuloj kune, estis diraĵo de la maljuna Kristoforo [30]; laŭ la diraĵo, la libereco valoras pli ol oro [31]. esprimo², parolturnocitaĵo, frazo², idiomaĵo, proverbo, sentenco

3.

Onidiro: iamaniere naskiĝis diraĵo, ke Kristoforo estas la patro de la knabo [32]; povas esti, ke la tuta afero estas nura diraĵo [33]; komence mi eĉ ne kredis pri ti[uj] diraĵoj de aktivuloj okcitanismaj [34]. famo¹, klaĉaĵo

(tr)

Dirante aldoni: Nobel parolis respekte pri la filozofaj duboj de Descartes kaj Spinoza, aldirante, ke dubo devas esti la origino de la filozofia pensado [35]; tiam ŝi pli mallaŭte aldiris: ĉu vi scias alian konsilon [36]?

(tr)

Anonci okazontaĵojn: ne aŭguru kaj ne antaŭdiru sorĉe [37]; la profeto Aĥija antaŭdiris al mi, ke mi estos reĝo super ĉi tiu popolo [38]; Mia servanto Jesaja iris nuda kaj nudpieda por trijara montrado kaj antaŭdirado pri Egiptujo kaj Etiopujo [39]; se profeto antaŭdiris pacon, tiam post la plenumiĝo de la vorto de la profeto oni ekkonis lin kiel profeton [40]; neniu kapablas antaŭdiri, ĉu tiuj unikaj kaj iom aŭdacaj iniciatoj sukcesos [41].

Anonco de okazontaĵo: proksima jam estas la tempo kaj la plenumiĝo de ĉiu antaŭdiro [42]; la antaŭdiro pri la fina stato de la kosmo [43]; kalkuli ekzaktajn nombrojn kaj fidindajn antaŭdirojn [44].

Homo, kiu anoncas okazontaĵojn interpretante antaŭsignojn: ne devas troviĝi inter vi iu […] aŭguristo, antaŭdiristo, magiisto [45]; hontos tiuj viziistoj, mokindaj fariĝos la antaŭdiristoj, kaj ili ĉiuj fermos sian buŝon [46]; li turnis sin al antaŭdiristino, por demandi, sed ne demandis la Eternulon [47]. aŭguristo, profeto

(tr)

Dirante divastigi: legendo disdiris, ke „The New York Sun“ forte pligrandigis sian vendonombron post tiu mistifiko [48]; multaj aliaj indiĝenoj ne plu konas la signifon de „Kokopelli“ krom tiu disdirata de la blankuloj [49]. disfamigibabili, disanonci, disporti, distrumpeti, perfidi

(tr)

Vortigi, formuli, esprimi: li mortis, konforme al la vorto de la Eternulo, kiun eldiris Elija [50]; mi ne permesis al mia gorĝo peki per eldiro de malbeno kontraŭ lia animo [51]; ne laŭ la aŭdo de siaj oreloj li eldirados verdiktojn [52].

1.

La ago eldiri: Jen Inger denove aŭdis eldiron de ŝia nomo kaj vidis, ke super ŝi brilas kvazaŭ du helaj steloj [53]; Mi ne permesis al mia gorĝo peki Per eldiro de malbeno kontraŭ lia animo [54].

2.

Eldirita opinio, rimarko, aserto: Informisto: Familiara nomo por civilulo informanta la policon pri eldiroj kaj konvinkoj de popolanoj [55]; li povas citi famajn aŭtorojn aŭ eldirojn de konataj personoj [56].

3.

En lingvoscienco, unuo de parola komunikado: sed estas komplike sekvi kun preskaŭ tuta manko de indiko, kiu el la roluloj plenumas la eldirojn, eĉ tra tuta paĝo [57].

Precizigante, korektante antaŭan diron: vi ĉion neas, aŭ pli ĝustadire, vi ĉion detruas [58]; ili ne havis aspekton de kamparanoj: ĝustadire ili similis malpurajn paraŝitojn [59]; ni antaŭdiras al la homoj la estontecon, ĉar ĝi interesas ilin, kaj ĝustadire, nur tion ili komprenas el la astronomio [60]. pliĝuste

(tr)

Esprimi kontraŭan opinion, kontraŭdiskuti: mi donos al vi buŝon kaj saĝon, kiun ĉiuj viaj atakantoj ne povos rezisti nek kontraŭdiri [61]; vidante la resanigiton […] ili ne havis, kion kontraŭdiri [62]; kiam mi estis vokita, mi alvenis sen kontraŭdiro, mi do demandas, por kio vi min venigis [63]? admonu sklavojn, ke ili estu submetiĝemaj, ne kontraŭdiremaj, ne ŝtelantaj, sed montrantaj ĉian [64];bonan fidelecon [65]; tio do ne estas kontraŭdirebla, vi devas esti trankvilaj, kaj fari nenion senpripense [66]; refuti la kontraŭdirantojn [67].

1.

Ago kontraŭdiri: kiam mi estis vokita, mi alvenis sen kontraŭdiro [68]; li ŝirmis sin per argumentoj, kaj rebatis kontraŭdirojn jam antaŭe ^VivZam ; ŝi donis la violonon kun gesto, kiu ne akceptis kontraŭdiron ^HsT ; Klozelo farus mil pli-malpli leĝajn kontraŭdirojn, kaj volus uzi la artikolojn de leĝaro, kiu ne por ni taŭgas ^ChL . ekscepcio, protesto

2.

Konflikto, precipe logika, inter du aferoj: vi preferas akcepti ĉiujn kontraŭdirojn kontraŭ la naturaj leĝoj, ol la supozon, ke iu mensogas ^IKr ; mi atentigis lin pri la kontraŭdiro inter liaj vortoj ^VaK ; mi amas tion, kion vi nomas komforto, sed samtempe mi malmulte deziras vivi, rigardu tiujn ĉi kontraŭdirojn, kiel vi volas ^PatrojFiloj ; la internaj kontraŭdiroj de la kapitalisma sociordo ĉiam minacas pereigi milite la civilizon ^Lanti ; Zamenhof, blindigita de siaj ideoj, ofte ne povis rimarki la ekzistantajn kontraŭdirojn inter siaj asertoj kaj la vivo reala ^Zam ; ĉu ne estas eble eliri el tiuj ŝajnaj kontraŭdiroj ^Lanti ? antagonismo, aporio, dilemo, oksimoro, paradokso², senelirejo²

(tr)

Alude diri, komprenigi sen rekta eldiro: „eble vi havas enigmon, kiun oni ankoraŭ ne solvis?“ duondiris Liala [69].

Konforme al la komuna diro: laŭdire ŝi havas novan korinklinulon [70]; laŭdire li estis pafita de „teroristo“, subtenata de konservativuloj en Irano [71]; laŭdire la rusa caro ordonis, ke oni bruligu la kadavrojn, tamen pro odoraĉo oni finfine ilin enterigis [72]; Danlando, onidire liberala lando, ĵus pretigis novan leĝon, kiu eminente diskriminacios eksterlandanojn [73].

(ntr)

Malbeni, insulti: venu, malbenu al mi Jakobon, kaj venu, malbondiru kontraŭ Izrael [74]; la edzino malferminte la dompordon, komencis malbondiri pri la edzo, kiu momente estis for [75]. misfamigi

Laŭ propra diro, propra aserto, konfeso: vi memdire estas relativa novulo [76]; kvankam preskaŭ centjara, li plu laboras (kaj memdire ĉiutage amoras!) [77].

Kion oni ne povas diri per ordinaraj vortoj, fortega, intensega: vi ĝojegas per ĝojo nedirebla [78]; li estis eklevita en Paradizon, kaj aŭdis nedireblajn vortojn, kiujn ne estas permesate al homo paroli [79]; la Spirito mem propetadas por ni per ĝemoj neeldireblaj [80]. tiuj multaj malbonaĵoj ne povas al ni forgesigi la neeldireblan multon da bonaĵoj [81]; Bastjano estis kreinta, sen multe pripensi tion, nekalkuleblan danĝeron, kiu […] kaŭzos nedireblan malfeliĉon al multaj [82].

(tr)

Prezenti ion per vortoj, ĝin parole klarigi, rakonti, komenti: David […] pridiras la feliĉon de la homo [83]; li pridiris al ni vian sopiron, vian doloron, vian fervoron pro mi [84]. la rakonto […] pridiras la klopodadojn fare de juna viro sin levi super sian pleban nasko-statuson [85]. priskribi

(malofte)

Aldoni dirante: tiu havas por si sola kvin ĉambrojn en Parodiklino, ― postdiris Gluĥarjov [86].

(tr)

1.

Raporti, ripeti aŭditan parolon al iu: ili rediris al li ĉiujn vortojn de Jozef, kiujn li diris al ili (ili ripetis la aŭditajn parolojn) [87]; al si mem li rediradis la devizon, kiun li dediĉis al Esperantistaj samideanoj ^VivZam ; interpretanto, en la praktiko, devas tuj rediri per unu lingvo tion, kio estis ĵus dirita per alia lingvo [88].

2.

Kontraŭdiri; parole reagi; respondi defende: por parolo delira ne ekzistas rediro ^PrV ; oni volis mortigi ankaŭ Danielon kaj liajn kamaradojn, tiam Daniel faris saĝan kaj prudentan rediron al […] la estro de la reĝaj korpogardistoj, li demandis[…]: pro kio eliris de la reĝo tia severa ordono [89]? „ho,“ diris la musetoj, „kiel feliĉa vi estis, vi maljuna abio!“ ― „mi tute ne estas maljuna!“ rediris la abio [90]; „tio certe estis lia glitveturileto!“ diris Gerda, […] „povas esti!“ rediris la korniko, „mi ne vidis tute precize“ [91]; „ni ellernis la ĉasadon, nun ni devas provi nian scion […]“ ― la maljunulo rediris ĝoje: „vi parolas, kiel bravaj ĉasistoj“ [92].

(tr)

Komisie rediri al sekva persono ricevitan parolon: Moseo eliris, kaj transdiris al la popolo la vortojn de la Eternulo [93]; flustre la pli proksimaj transdiris ĝin al la aliaj, kiuj ne povis aŭdi ĝin [94].

Komuna diro, famo: la kelkaj onidiroj pri gigantaj bestoj sur kelkaj indoneziaj insuloj estis ĝenerale konsiderataj kiel fablaĵoj [95]; usonaj diplomatoj […] tre atenteme reagis al onidiroj, ke la atakon preparis eble Serbio [96]; en la jaro antaŭ mia foriro kuris onidiroj, ke Barato intencas aneksi Goaon [97]; laŭ onidiro – verŝajne mito – oni ankoraŭ povas observi hispanajn trajtojn en la vizaĝoj de la urbanoj, kiuj naskiĝis ĉi tie [98]. klaĉo

Tradicia diro, ofte vortfiguro aŭ idiomaĵo: la popoldiroj (proverboj) esprimas la saĝon de l' popolo, kaj la popolrakontoj (legendoj) esprimas ĝian kredon ^DL ; similaj popoldiroj estas mirinde utilaj en tiuj ĉi okazoj, kiam ni mem nur tre malmultan povas elpensi por nia pravigo ^NeĝaBlovado .

Uzante proksimuman, ne tute ĝustan esprimon: kiel feliĉa mi estas, sinjorino, ke mi havas, por tiel diri, plezuron vidi vin [99]; ĉe tiu homo manifestiĝis konstanta kaj senbrida deziro ĉirkaŭigi sin per kovraĵo, fari al si, por tiel diri, ujon [100]; animstato en kiu tieldire ĉio „fluas“ [101]. ĉirkaŭskribi

Dirante per propraj, tio estas taŭgaj vortoj, ĝuste priskribante la koncernan aferon: mi ne havis propradire „instruiston de Esperanto“, ĉar mi ĝin lernis aŭtodidakte [102]; „nuntempa“ arto ne okupiĝas propradire pri beleco, sed pri fortaj ideoj kaj sentoj [103]. ĝustadire, verdire

Dirante laŭ vero, sen mensogo, sen prisilento, troigo aŭ maltroigo: verdire, estas sufiĉe da polvo sur la stratoj [104]; verdire, la princo mem iom riproĉis sin [105]; ili kredas sin prudentaj, sed verdire ili nur stultiĝas [106]. ĝustadire, propradire

Emo aŭ regulo ĉiam senkaŝe diri la veron, sincero: [tio] malvarmigis iom la kredon de l' princo al la verdiremo de la pastroj, aŭ pli ĝuste, revekis en li la antaŭan malkredemon [107]; oni ne atendas verdiremon ĉe kvinjaraj infanoj [108].