^*plen/a ^UV

1.

[plen.0a.tuta]

Enhavanta la tutan enhaveblan kvanton: glaso plena je vino [1]; jen sep spikoj elkreskis sur unu spiktrunko, plenaj kaj bonaj [2]; niaj grenejoj estas plenaj [3]; li prenos plenan incensujon da ardantaj karboj de la altaro, […] kaj plenajn plenmanojn da bonodora pistita incenso [4]; plenblovi sin [5], la lipojn ^PrV ; ni fariĝos plena de ebrieco kaj malĝojo [6]; apud plena manĝotablo ĉiu estas tre afabla ^PrV ; (figure) koro tro plena ― buŝo parolas ^PrV .

Rim.: La radiko plen estas ofte uzata kiel prefikso kun la signifo, ke la montrata entenantaĵo estas konsiderata kiel mezurunuo: plenbuŝo ^ChL , plenmano da [io] [7]; prenu […] plenmanon el la faruno [8]; plenkulero; plenbrako ^PatrojFiloj ; plengorĝo ^KPr , plenbuŝo da lakto; dudek kvar horoj faras unu plentagon ^DL . Preferinda ŝajnas tamen la inversa ordo kun „pleno“ kiel ĉefa vorto, vd. pleno, rim.

2.

[plen.0a.kompleta]

Kompleta; al kiu mankas nenia necesa parto aŭ eco: la pli juna filino […] estis la plena portreto de sia patro [9]; sabato de plena ripozo [10]; kalkulu al vi de post la morgaŭa tago […] sep plenajn semajnojn [11]; la kreado de tute plena vortaro estas laboro ne ebla por unu homo ^DL ; lumo leviĝanta, kiu ĉiam pli lumas ĝis plena tagiĝo [12]; malvera pesilo estas abomenaĵo por la Eternulo, sed plena pezo plaĉas al Li [13]; sur la trotuaroj larĝaj partoj estis en plena mallumo ^Marta ; plena malriĉeco [14]; plenkuiru la viandon, bone spicu [15]; mi jam estas plenaĝa kaj sendependa ^IK ; plenkreska knabino [16]; mastreco […] en tuta pleneco [17]; ĉiuj enterigitoj estas plenaj de meritoj ^PrV .

3.

[plen.0a.multa]

Enhavanta grandan kvanton: Nilo, plena de ŝipetoj [18]; la domo estis plena de viroj kaj virinoj [19]; teksto plena de eraroj; (figure) ŝia vizaĝo estis plena de feliĉo [20]; (figure) kapo plena je ideoj, projektoj; (figure) inter plene da kadavroj [21]; (figure) matena horo estas plena de oro ^PrV . sata, saturita, sufiĉa

4.

[plen.0a.angulo]

^MatVort (p.p. angulo) Situanta ekster du egalaj lateroj, do ampleksanta la tutan ebenon; kies mezuro egalas al 360˚.

1.

[plen.0o.KOMUNE]

La tuta, kompleta enhavo de io: En brusto kuraĝo kaj forto bolanta, ⫽ Espero kaj kredo en pleno ^FK ; mi ne povas postuli de unu eldonaĵo, ke ĝi prezentu la plenon de la vivo [22]; kelkaj […] pentrilmovoj sentigas al ni la esperplenon de la vivo [23]; la paĝoj en interreto ofte estas valoraj, sed en pleno ne plu travideblaj, ne elĉerpe utiligeblaj [24]; antaÅ­ ducent-tricent jaroj oni flate nomis la popolon fonto de potenco, la demagogoj modestmiene petis ĝin delegi al ili peceton el la pleno de siaj rajtoj [25]. ĉio, kompleto³

Rim.: En tiu senco oni uzas la vorton kunmetitan per ĉia ujo por indiki mezuron laŭ tiu: ŝi rapide enspiris pulmoplenon da aero [26]; pipoplenon da tabako mi ja ne domaĝas [27]; mi postlasis eĉ ne forkpintplenon [28]; [oni] elprenis kuleretplenon, por doni nubeton al la teo [29]; surĵeti […] en la fajron […] ŝovelilplenon da karboj [30]; li revenis kun tuta brakpleno da malnovaj skribovolvaĵoj [31]; naiva idealisto sendis ĉerkoplenon da mono [32].

2.

[plen.0o.POL]

[plen.0o.mezuro]

Speciale, kunsido aÅ­ alia aranĝo kiun partoprenas ĉiuj anoj de organizaĵo aÅ­ ties supera instanco: la laboro […] nun efektiviĝas en la kunvenoj de la pleno, en sekcioj aÅ­ en apartaj laborkunsidoj, depende de la karaktero de la traktotaj demandoj ^EeP ; antaÅ­ la pleno estas proklamataj la gajnintoj de diversaj konkursoj ^EeP ; specialaj raportoj de la Komisiono informas la Plenon pri ĝia agado [33]. konvento¹

(tr)

1.

[plen.0igi.ujon]

Meti ion en ujon ĝis ĝi estas plena: ŝi iris kaj plenigis la felsakon per akvo kaj trinkigis la knabon [34]; krakas veturilo, plenigita de garboj [35]; plenigi trezorejon [36]; nubo plenigis la internan korton [37]; provi plenigi la barelon de la Danaidinoj (vane klopodi, kvazaŭ iu, kiu provas plenigi senfundan barelon); plenigi sian domon per rabaĵo [38]; unu sola (fina) guto la glason plenigas ^PrV ; sakon kun truo vi neniam plenigos ^PrV ; plendoj stomakon ne plenigas ^PrV . saturi, trasorbigi, penetrispiri

2.

[plen.0igi.kompletigi]

Kompletigi ion, eksvarmigi ie: multiĝu, kaj plenigu la teron [39]; liaj korespondaĵoj plenigas 12 volumojn ^EeP ; li plenigis la ĉambron per pipfuma nebulspiralo ^KKr ; plenigi mankon. manko, neniigi

3.

[plen.0igi.FIG]

(figure) Igi iun plena je sentoj ks: ili pleniĝis de mirego [40]; Joĉjo aĝas 21 jarojn, kaj […] du pasioj plenigas lian vivon ^ChV ; espero ŝin plenigis ^ChV ; melankolia etoso plenigis la ĉambron ^ChR ; nevidebla forto puŝis lin antaŭen kaj sendube plenigis lin per plezuro ^KKr .

(tr)

1.

[plen.0umi.efektivigi]

Plene, konsekvence efektivigi tion, kion oni devas fari: mi volonte plenumis lian deziron [41]; plenumi ordonon [42], promeson [43]; plenuminte mian ŝuldon (devon?) ^Hamlet ; oni plenumis la […] leĝon [44]; mi ne rajtas drinki dum mi plenumas oficialan funkcion ^ChB ; taŭge plenumi siajn instrukciojn ^ChV ; efike plenumi sian rolon ^EeP ; la plej malagrablajn taskojn […] ŝi plenumis kun pedanta perfektemo ^ChV ; la decido estis firma en li, sed nun, kiam la tempo ĝin plenumi alvenis, speco de ŝtopa bulo formiĝis engorĝe, kaj li sentis sin senhelpa ^ChV ; kun la sala gusto de l’ larmoj miksiĝis la plaĉa gusto de plenumita venĝo ^CKv ; la afero estas plenumita ^PrV ; multe komencite, malmulte plenumite ^PrV . efektivigi, realigielfari

2.

[plen.0umi.MUZ]

Vidigi aÅ­ aÅ­digi artan verkon (muzikpecon, poeziaĵon, dancon ktp): Kelkajn el la muzikaĵoj sur la disko Jacques Yvart ne nur plenumis (kante kaj gitar-akompane), sed ankaÅ­ aÅ­toris [45]; eksonis mallaÅ­ta, sed bela muziko, dum kiu Ä¥oro de pastrinoj plenumis solenan dancon [46]. interpreti³, ludi²

(ntr)

[plen.0umigxi.realigxi]

Realiĝi konforme al plano, intenco, antaŭdiro: ĉio plenumiĝis [47]; tio okazas, por ke plenumiĝu la vorto skribita en ilia leĝo [48]; la plano sukcese plenumiĝis ^ChV ; ni financis projekton, kiu laŭdire plenumiĝis dum tri jaroj, […] sed ĉio estis falsa, nenio estis reale efektivigita ^CKv ; plenumiĝis la profetaĵo ^Kon11 . efektiviĝi

(tr)

[plen.antaux0umi.KOMUNE]

Plenumi antaŭ la planita aŭ normala tempo, ekzemple ies deziron antaŭ ol ĝi estas esprimita: ĉiam preta antaŭplenumi niajn dezirojn kaj forgesi la proprajn ^BdV ; li ŝin flegis kun zorgemo kortuŝanta, kaj ĉiujn deziretojn ŝiajn li antaŭplenumis delikate ^VivZam . antaŭveni, anticipi

[plen.mal0a.KOMUNE]

Enhavanta nenion: la puto estis malplena, akvo ne estis en ĝi [49]; ne forsendu lin kun malplenaj manoj [50]; malplena ĉambro, kie estis nur malgranda tablo [51]; ŝi havis la senton, kvazaŭ ŝiaj intestoj sin mem formanĝas kaj ŝi fariĝas interne tute malplena, terure malplena [52]; plena de kolero li eltiris sian glavon, sed li batis nur la malplenan aeron, la kulojn li ne povis trafi [53]; la skribo ofte aperas tiel pala, […kvazaŭ] oni havas antaŭ si malplenan folion [54]; almozpetanto sinĝena restas kun sako malplena ^PrV ; barelo malplena sonas plej laŭte ^PrV . kava, senenhava

Mankloko en (aÅ­ rande de) solida materialo: Frederiko etendis la brakojn por sin alkroĉi al la ŝnuro: sed liaj manoj ekkaptis nur la malplenaĵon [55]; rulado sur la kruta deklivo, sekvita de timeginda saltego en la malplenaĵon [56]; (figure) via foresto lasus ĉirkaÅ­ la tablo tro vastan malplenaĵon [57]; (figure) en mia koro faÅ­kas malplenaĵo ^Metrop ! malplenoabismo¹, kavo, nenio¹, profundo², truo, vakuo

Rim.: Preskaŭ samesenca kun „malpleno“, oni preferas „malplenaĵo“ por konkretaj manklokoj, dum „malpleno“ iom pli konvenas por abstraktaj mankoj.

[plen.mal0o.KOMUNE]

Manko de enhavo, manko de ĉiaj atendeblaj aĵoj: li sentas, kvazaŭ li falegas en senfinan malplenon [58]; ili grimpis sur la supron de alta amaso de disrompitaj ŝtonegoj […] kaj rigardis al la malpleno de la oceano ^Lasta ; pufaj promesoj ne ŝtopas malplenon ^LSB ; animo […] plena de malpleno ^DKM ; la manko de tiu al ŝi fremda vivenhavo kaŭzis la malgajon kaj senton de malpleno, kiuj regis en lia interno ^HsT . abismo, dezerto, profundo, truo, vakuo

[plen.mal0igi.KOMUNE]

Igi malplena, senigi je ĝia enhavo: kiam ili malplenigis siajn sakojn, montriĝis, ke ĉiu el ili havas sian ligaĵon da mono en sia sako [59]; por la sano de la fianĉigita pareto! diris la patro, kaj ĉiu glaso estis malplenigita ĝisfunde [60]; Grenjo malplenigis sian antaŭtukon kaj la disŝutitaj perloj kaj multekostaj ŝtonoj saltis en la ĉambro [61]; sur la tablo staris ankoraŭ […] duone malplenigitaj fruktujoj ^IKr ; la cezaro […] ordonis malplenigi ĉiujn malliberejojn ^QuV ; (figure) iom post iom oni malplenigas mian estaĵon, ĉiutage oni elĉerpas mian animon, guton post guto ^ChL .

(tr)

[plen.mal0umi.KOMUNE]

Ne fari tion, kion oni devus: malplenumi sian promeson; li malplenumas siajn patriotajn kaj soldatajn devojn ^SatirRak ; la instrusistemo grandparte malplenumis la atendojn de instruistoj [62]; Miajn decidojn ili malplenumos kaj Miajn ordonojn ili ne observos [63]. malatenti, malrespekti, malobservi, rompi¹

[plen.ne0umebla.KOMUNE]

Kiun oni ne povas plenumi, fari, atingi: la afero proponata al ili estas neplenumebla ^EE ; via deziro estas absolute neplenumebla ^Marta ; [ili] starigas ŝajne neplenumeblajn postulojn ^VojaĝImp ; kio teorie ŝajnis bona, en la praktiko eble montriĝos neplenumebla [64]; multaj virinoj trovas tion neplenumebla tasko fari sian hejmon tia, ke ĝin prilumas rideto radianta, kien ajn oni rigardas [65]. Ä¥imero³, iluziarevo

Tiom, kiom povas enteni la buŝo: envenas eĉ ne buŝpleno da aero en la kaldronegon [66]; denove alvenis tia buŝpleno, kaj poste tia frandaĵo, tiam denove tia kandizita frukto kaj plia tia kremaĵo [67]; Pina haste englutis buŝplenon da pasteĉo [68]; mankos eĉ unu buŝpleno por manĝi, kaj via stomako grumblos kiel ŝtono [69]. plenbuŝo

Prezentanta fortajn kaj abundajn esprimojn; esprimoriĉa: sur la esprimplena vizaĝo de l' kronprinco estis videbla febra maltrankvilo [70]; per ambaÅ­ manoj li faris esprimplenan geston ^Marta ; [de la portreto] trajtoj aperas nebulaj en komparo kun la esprimopleneco, kiun donis al ĝi la lerta kaj sperta desegnisto ^Marta ; el liaj esprimoplenaj, malhelaj okuloj brilis tia trankvila certeco [71]; li deprenas ĉiujn esprimplenajn vortojn kaj ĵetas ilin flanken [72]; el ĉio ĉi estiĝis la mirinde esprimoplenaj lingvo, literaturo, muziko kaj danco de Brazilo [73]. suka³, vigla, viva

[plen.00a.KOMUNE]

Tro plenigita, ŝtopita: la stratoj de la urbo […] estas plenplenaj de balaaĵoj [74]; la guto, kiu troplenigis jam la plenegan pokalon ^QuV ; koro […] estas plenplena de malĝojo [75]; Adaha ĉesis paroli […] pro tropleneco de la koro ^Iŝtar ; ĉambro, plenplena de netakseblaj materioj [76]; ve al vi, murdisto! tropleniĝis via mezuro kaj proksimiĝas via horo ^QuV ! li […] eliris […] portante paperan sakon, kiu aspektis plenplena [77]; ili estis amikoj plenplene ^HsT ; ĉar estis plenplene da proponoj dum tiuj jaroj, li ne rapidis ^HsT .

1.

[Mankas mrk por aldoni tradukojn]

Vigla², energia¹, moviĝema kaj iniciatema: li leviĝis kaj parolis kun vivplenaj gestoj [78]; sur lia vivplena vizaĝo oni vidis senfortan koleron [79]; knabo, bela kaj rondvanga, kun vivplenaj okuloj [80]. entuziasma, esprimriĉa, fervora

2.

[plen.vivo0a.svarma]

Plena de vivo kaj aktiveco: tio estas la Orienta strato! kiel agrable hele kaj vivoplene [81]! la sentoj de la junulo ensorbis la sonojn, odorojn kaj kolorojn de la vivplena naturo [82].