*buŝ/o UV

*buŝo

1.
ANA Kava parto en la kapo de homo aŭ besto, per kiu ili sin nutras: buŝo de homo, bovo, leono, hundo, rato; Dio donis buŝon, Dio donos manĝon PrV ; eĉ malgranda muŝo ne estas sen buŝo PrV ; revenis al li la kolombo en tempo vespera, kaj jen ĝi havis en sia buŝo (beko) deŝiritan folion de olivarbo [1]; al ĉevalo donacita oni buŝon ne esploras PrV ; fluis sur lipoj, sed en buŝon ne trafis PrV ; ĉe ĉiu vorto, kiun vi diros, el via buŝo eliros aŭ floro aŭ multekosta ŝtono [2]. VD:faŭko, muzelo
2.
Parto de la vizaĝo, aperturo inter la lipoj: tordita buŝo; ho, li kisu min per kisoj de sia buŝo [3]! oni laŭvice transdonis al ni rumbotelojn, kiuj cirkulis de buŝo al buŝo [4].
3.
Sama parto de la homa kapo, konsiderata kiel parolorgano: en buŝo Biblio, en koro malpio PrV ; ne movi la buŝon (tute silenti) PrV ; teni sian langon en la buŝo PrV ; ŝtopi, fermi al iu la buŝon (silentigi); al la buŝo de oni neniu povas ordoni PrV ; mi ne estas elokventa […], mi havas nelertan buŝon kaj nelertan langon [5]; iu per nesingarda buŝo ĵuros fari ion malbonan aŭ bonan [6]. VD:lango, lipo
4.
(figure) Enira aŭ elira aperturo: buŝo de forno, de rivero en la maro; la tero malfermis sian buŝon kaj englutis ilin kaj iliajn domojn [7]. VD:enfluejo, faŭko, abismo
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 8:11
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 15
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Alta Kanto 1:2
4. Werner Schad: Inter maro kaj arbarego, Monato, 2000/05, p. 14
5. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 4:10
6. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 5:4
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 16:32
afrikanse:
mond
albane:
gojë
amhare:
አፍ
angle:
mouth
arabe:
فم
armene:
բերան
azerbajĝane:
ağız
beloruse:
1. рот, вусны, пашча 2. рот, вусны 3. рот, вусны 4. адтуліна, жарало, вусьце, чалесьнікі (de forno)
bengale:
মুখ
birme:
ပါးစပ်
bosne:
usta
bretone:
genoù
bulgare:
1. уста
ĉeĥe:
ústa
ĉine:
1. 口 [kǒu], 嘴 [zuǐ], 嘴巴 [zuǐba] 4. 口鼻 [kǒubí], 炮口 [pàokǒu], 枪口 [qiāngkǒu], 嘴脸 [zuǐliǎn], 鼻口 [bíkǒu], 鼻口部分 [bíkǒubùfèn]
dane:
mund
estone:
suu
eŭske:
ahoa
filipine:
bibig
france:
bouche, embouchure, gueule (d'un animal)
galege:
boca
germane:
1. Mund (ĉe homo), Maul (ĉe bestoj) 4. Mündung
guĝarate:
મોં
haitie:
bouch
haŭse:
bakin
hebree:
פה
hinde:
मुंह
hispane:
boca
hungare:
1. száj 3. száj 4. száj, torkolat, nyílás
igbe:
ọnụ
indonezie:
mulut
irlande:
béal
islande:
munni
itale:
bocca 4. bocca, sbocco
japane:
口 [く]
jave:
tutuk
jide:
מויל
jorube:
ẹnu
kanare:
ಬಾಯಿ
kartvele:
პირში
katalune:
boca
kazaĥe:
ауыз
kimre:
geg
kirgize:
ооз
kmere:
មាត់
koree:
입
korsike:
bocca
kose:
umlomo
kroate:
usta
kurde:
dev
latine:
os
latve:
mute
laŭe:
ປາກ
litove:
burna
makedone:
устата
malagase:
vava
malaje:
mulut
malajalame:
വായ
malte:
ħalq
maorie:
mangai
marate:
तोंड
monge:
lub qhov ncauj
mongole:
агшин
nederlande:
1. mond, muil 3. mond 4. mond, monding
nepale:
मुख
njanĝe:
mkamwa
okcidentfrise:
mûle
okcitane:
boca
panĝabe:
ਦੇ ਮੂੰਹ
paŝtue:
خوله
perse:
دهان 4. دهانه، مصب (رودخانه)
pole:
1. otwór gębowy, usta, buzia, gęba, morda, paszcza, pysk, ryj 2. usta, buzia 3. usta, buzia, język 4. gardło
portugale:
boca
ruande:
umunwa
rumane:
gură 4. orificiu
ruse:
1. рот (ĉe homo), ротовая полость, пасть (ĉe bestoj) fluis sur lipoj: по усам текло, да в рот не попало. 2. рот, уста tordita ~o: кривой рот. 3. рот, уста (поэт.) teni sian langon en la ~o: держать язык за зубами. 4. устье (реки, шахты), дуло (ружья, пушки), жерло
samoe:
gutu
sinde:
وات
sinhale:
මුඛයෙන්
skotgaele:
bheul
slovake:
ústa
slovene:
usta
somale:
afka
ŝone:
muromo
sote:
molomo oa
sunde:
sungut
svahile:
kinywa
taĝike:
даҳон
taje:
ปาก
tamile:
வாயில்
tatare:
авыз
telugue:
నోరు
tibete:
ཁ་
turke:
ağız
ukraine:
рот
urdue:
منہ
uzbeke:
og’iz
vjetname:
miệng
volapuke:
mud
zulue:
umlomo

buŝa

1.
De la buŝo1: la buŝa kavo; ĝi konvulsiigas lin kun buŝa ŝaŭmo [8]; elkraĉitaj buŝaĵoj [9].
2.
Parola, voĉa: buŝaj interparoladoj EE ; tio estas nur buŝa babilado [10]; ĝi akceptos inviton buŝan [11]; mi pli bone povos doni al vi buŝan klarigon FK ; esprimi ĝin per buŝa vorto EE ; havantaj literaturon skriban pli frue ol literaturon buŝan kaj orelan [12]; la buŝaj lingvoj [13]; buŝaj informoj [14]; mi faris mian buŝan ekzamenon de la franca [15]; buŝaj tradicioj (eposoj, legendoj, rakontoj ktp), transdonitaj dum multaj jarcentoj, de generacio al generacio [16].
3.
FON Dum kies prononco la velo estas levita kaj baras la pasejon inter la buŝo1 kaj la naza kavaĵo: buŝa vokalo . ANT:naza2
8. La Nova Testamento, Luko 9:39
9. Garbhan MacAoidh: Ho, tempoj! Ho, moroj!, Monato, 2000/09, p. 19
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 36:5
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝparmonujo
12. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 4. Fonetiko
13. Garbhan MacAoidh: Ne ĉiuj lingvoj estas langaj, Monato, 2000/06, p. 14
14. Monato, Evgeni Georgiev: Seksa sklaveco: ĉu defio al la 21a jarcento?, 2003
15. Monato, Albisturo Kvinke: Disleksio, 2005
16. Monato, Garbhan MacAoidh: La gaela romanarto, 2005
angle:
oral
beloruse:
1. ротавы 2. вусны 3. ротавы
bretone:
1. -genoù 2. dre gomz 3. -genoù (soniadoniezh)
ĉine:
2. 口头上 [kǒutóushàng], 用声音 [yòngshēngyīn], 口头 [kǒutóu]
france:
buccal, oral
germane:
2. mündlich
hebree:
של הפה
hispane:
1. bucal 2. oral 3. oral
hungare:
1. száj- 2. szóbeli 3. száj-, orális ~a vokalo: orális magánhangzó.
indonezie:
1. oral 2. lisan 3. nasal
itale:
1. orale, boccale 2. orale, verbale (orale) 3. orale (fon.)
japane:
口の [こうの], 口頭の [こうとうの]
nederlande:
oraal 1. mond- 2. mondeling
perse:
1. دهانی 2. شفاهی، گفتاری 3. دهانی
pole:
ustny 1. ustny 2. ustny, słowny, oratoryjny
ruse:
1. ротовой 2. устный 3. ртовый ~a vokalo: ртовый гласный.
slovake:
ústny
ukraine:
ротовий, усний
volapuke:
1. mudik

buŝego

ZOO Buŝo de grandaj bestoj: buŝego de bovino [17]; apro […] kuris kun ŝaŭmanta buŝego montrante la akrajn dentojn [18]; aperis terure granda hundo, […] ĝi preskaŭ ektuŝis la anasidon per sia buŝego, montris la akrajn dentojn [19]; la drako […] elspiris fajron el sep buŝegoj [20]. SIN:faŭko
17. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Fingreto
18. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, La kuraĝa tajloreto
19. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malbela anasido
20. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Du fratoj
angle:
maw, gullet
beloruse:
пашча
bretone:
geol
ĉine:
觜 [zuǐ]
france:
gueule (d'un animal)
germane:
Schnauze
hebree:
לוע, מלתעות
hungare:
pofa
indonezie:
moncong
itale:
fauci
japane:
口 [く]
nederlande:
muil
perse:
پوزه
pole:
paszcza
ruse:
пасть
slovake:
papuľa
ukraine:
паща
volapuke:
lemud

*buŝumo [21]

Ilo por teni fermita la buŝon de bestoj kaj malhelpi la mordojn: [ĝi] urĝe bezonas buŝumon, antaŭ ol li per sia senbrida mordemo sukcesos neripareble damaĝi [22]; (figure) la gazetaro portas buŝumon (ne povas libere paroli). SIN:muzelingo
21. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Supo el kolbasaj bastonetoj
22. Pejno Simono: Ĉu ni mortu miskomprene? (2), Monato, 2000/10, p. 23-25
angle:
muzzle
beloruse:
наморднік
bretone:
minwal
france:
muselière
germane:
Maulkorb
hebree:
רסן
hispane:
bozal
hungare:
szájkosár
indonezie:
berangus, berongsong
itale:
museruola
japane:
口籠 [くちごも], 口輪 [くちわ]
nederlande:
muilkorf
perse:
پوزه‌بند
pole:
kaganiec
ruse:
намордник
slovake:
náhubok
ukraine:
намордник

enbuŝaĵo

Transversa stangeto, kiun oni ŝovas en la buŝon de ĉevalo por direkti ĝin per alfiksitaj bridoj: ĉevalo, kiun la monaĥoj trenis per la enbuŝaĵo [23]; kondukante ĉevalojn je iliaj enbuŝaĵoj [24].
23. La nomo de la rozo
24. Basyoo, trad. Sasaki T.: Streta vojo al fora interno, [vidita en 2011]
angle:
bridle bit
beloruse:
цуглі
bretone:
gweskenn
ĉine:
衔 [xián], 馬嚼子 [mǎjiáozǐ]
france:
mors
germane:
Trense, Kandare, Pelham
hungare:
zabla
indonezie:
tom, tali kekang kuda
itale:
morso (ippica)
japane:
はみ
nederlande:
mondstuk
perse:
دهانه (افسار)
pole:
wędzidło
ruse:
удила, мундштук (у лошади)
ukraine:
вудила

elbuŝigi

(tr)
(figure) Diri: mi neniam povis elbuŝigi aŭ „so“ post „po“, aŭ „co“ post „so“ [25]; elbuŝigi fremdajn lingvojn [26]; la deputito marŝis tien kaj reen en la ĉambro, elbuŝigante evidente bone parkerigitajn „verojn“ [27].
25. D. K. Jordan: Knaĥoĥŝveŭpsceg, La Fabeloj de Jordan, [vidita en 2006]
26. Monato, Paul Gubbins: Voĉo de riproĉo, 2012
27. Monato, Paul Gubbins: Pika partio, 2012
beloruse:
гаварыць, вымаўляць
ĉine:
曰 [yuē], 寄予 [jìyǔ], 外線 [wàixiàn], 最外 [zuìwài], 最外层 [zuìwàicéng]
france:
causer (dire), prononcer
germane:
äußern
hispane:
pronunciar, decir
indonezie:
mengucapkan
itale:
pronunciare
perse:
بر زبان آوردن
pole:
wypowiedzieć, wymówić, wykrztusić

enbuŝigi

(tr)
Enmeti en la buŝon: amuza foto, ĉi tiu, kie li enbuŝigas la botelon [28]; manĝaĵojn devis prepari flegistoj tiel, ke mi povis enbuŝigi ĉion per unu mano [29]; [li] enpikis alian artiŝokon kaj senĝene enbuŝigis ĝin tutan tra siaj dikaj lipoj [30].
28. C. Piron: Ĉu li venis trakosme?, 1980
29. Monato, Stefan Maul: Progreso medicina, 2010
30. Monato, Sen Rodin: Negro iĝis nigrulo, 2006
beloruse:
браць у рот, хапаць ртом
france:
emboucher
germane:
in den Mund schieben
indonezie:
memasukkan (sesuatu) ke dalam mulut
pole:
wziąć w usta
ukraine:
брати в рот, класти до рота

plenbuŝa

KUI (pri gusto) Kun forta, abunda aromo: [tiu biero] havas plenbuŝan, amardolĉan guston de malto kaj fruktecan aromon [31].
31. Monato, Lode Van De Velde: Bierlando Belgio
germane:
vollmundig

plenbuŝe

Kun plena buŝo: li plenbuŝe manĝegis [32]; la gardistoj plenbuŝe ekridis pri miaj vortoj [33]; oni povas vivi tie kvazaŭ en komforta stalo, […] prizorgate, plenbuŝe, senpripense, kiel memkontentaj porkoj [34].
32. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Unua
33. Sándor Szathmári: Vojaĝo al Kazohinio, Dekkvina Ĉapitro
34. Monato, Franz-Georg Rössler: Verda muro kaŝis grizajn sekretojn, 2013
germane:
mit/aus vollem Mund

plenbuŝo

(evitinde) Buŝpleno: li elspiris larĝajn plenbuŝojn de malbonodora fumo [35]; li apenaŭ havis tempon por trinki unu plenbuŝon, kiam li aŭdis la pordan sonorilon [36].
35. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Naŭa
36. Monato, Albisturo Kvinke: La Pendantaj Ĝardenoj estis sonĝo, 2009

postbuŝo PIV1

ANA Parto de la buŝo proksima al la faringo.
beloruse:
зёў
france:
arrière-bouche
germane:
hintere Mundhöhle
indonezie:
mulut belakang
perse:
حلق، گلو
pole:
tył jamy ustnej
ruse:
зев
ukraine:
зів

rondbuŝuloj

ZOO Superklaso el vertebruloj de serpento- aŭ vermoformaj senmakzelaj fiŝoj (Cyclostomata): mukofiŝoj estas angilsimilaj maraj vertebruloj el ordo de rondbuŝuloj kaj el klaso senmakzeluloj [37].
37. Vikipedio, Mukofiŝoj
angle:
cyclostomes
beloruse:
кругларотыя (кляс), мешкашчэлепныя (кляс)
france:
cyclostomes
germane:
Rundmäuler
hebree:
עℷולי הפה
hungare:
körszájúak
itale:
ciclostomi
japane:
円口類 [えんこうるい]
latinece:
Cyclostomata
nederlande:
rondbekken
perse:
دهان‌گردماهیان
pole:
kręgouste
rumane:
ciclostomi
ruse:
круглоротые (класс)
ukraine:
круглороті, мішкозяброві

administraj notoj

pri post~o : 
    Fakulo bv kontroli la difinon. La difino en
    PIV1 estas "faringo" kaj en PIV2 "busxa
    parto de faringo" (supra parto de faringo??)
    [MB]
post~o : Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.