- I.
-
*trans
- 1.
-
Prepozicio montranta lokon kuŝantan sur la alia, pli malproksima
flanko de la objekto, kiun la prepozicio enkondukas:
trans la rivero sin trovis aliaj hirundoj
[1];
la popoloj loĝantaj trans la maro;
li jam estas trans montoj kaj maro
PrV
;
antaŭ la malleviĝo de la suno ni devas
esti trans la limo
[2];
aŭskulti trans muro
PrV
;
(subaŭskulti);
(figure)
se trans la tombo (post la morto)
estas ja ankoraŭ vivo.
Rim.: Trans kaj preter signifas ambaŭ, ke oni iras pli malproksimen ol la priparolata objekto; sed preter signifas ke oni antaŭe laŭiris tiun objekton, kaj trans, ke oni pasis sur aŭ super ĝi.Rim.: Pri uzo de trans kun akuzativo, vidu al trans, trans ...-n.
- 2.
- (evitinde)
Al trans, trans ...-n:
pensoj iras trans limo sen pago kaj timo
PrV
;
la tuta Izrael iris trans seka tero,
ĝis la tuta popolo transiris Jordanon
[3];
Hanibalo iris trans la Alpoj
PV
;
[en atletika konkurso] homoj simile al katoj
saltas trans la barieroj
[4].
Rim.: Kvankam ĉi tiu senco troviĝas en aŭtoritataj fontoj, ne klare vidiĝas, kial oni ĝin agnosku ĝusta, dum ĉe ĉiuj aliaj lokaj prepozicioj oni tiom zorge distingas per uzo de deviga akuzativo la sencon „celo“ disde la senco „loko“.
- 3.
- (arkaismo) (evitinde) Tra1: tiu stelo tre luma, en sia kurado trans arkaĵo la ĉiela Hamlet ; surĉevale oni devas leviĝi laŭ krutaj montaj vojetoj, trans arbetaĵoj kaj dornaĵoj [5].
1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 22
2. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Kvara
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 3:17
4. V. Varankin: Metropoliteno, ĉap. 4
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Ligo de amikeco- beloruse:
- цераз, праз, за
- ĉeĥe:
- přes, za
- ĉine:
- 1. 來世 [láishì], 来世 [láishì], 在世上 [zàishìshàng], 在世間 [zàishìjiān], 在世间 [zàishìjiān], 在塵世 [zàichénshì], 在尘世 [zàichénshì], 在对面 [zàiduìmiàn], 在對面 [zàiduìmiàn], 在这边 [zàizhèbiān], 在這邊 [zàizhèbiān], 死后的世界 [sǐhòudeshìjiè], 死後的世界 [sǐhòudeshìjiè]
- france:
- 1. au-delà de, de l'autre côté de
- germane:
- 1. jenseits, hinüber li jam estas ~ montoj kaj maro: er ist schon über alle Berge.
- hispane:
- 1. al otro lado de, más allá de 2. a través de 3. a través de
- hungare:
- 1. túl, mögött 2. át, keresztül
- ide:
- 1. trans
- japane:
- ~の向こうに [のむこうに], ~を越えて [をこえて]
- malaje:
- 1. melintasi
- pole:
- na wskroś, przez, w poprzek , z tamtej strony
- portugale:
- 1. além de, do outro lado de, para lá de
- ruse:
- 1. через, по ту сторону, за 2. через
- slovake:
- cez, za
- tibete:
- འཕྲེད་ལ་
- ukraine:
- через
trans ...-n, al trans
-
Al loko situanta
trans 1:
la hirundo flugis trans la riveron
[6];
li prenis ilin kaj transirigis ilin trans la riveron
[7];
Barzilaj [...] akompanis la reĝon trans Jordanon
[8];
li pafĵetis la sagon malproksime trans [la
knabon]
[9];
sian ŝparitaĵon ili transportas trans la riveron
[10];
la cignoj en grandaj amasoj flugas trans la maron
[11];
ĝiaj okuloj [...] rigardis trans Nilon,
al landoj, kiuj por la homa rigardo kunfluas kun la horizonto
[12].
Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.
6. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 22
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 32:23
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 19:31
9. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 20:36
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 15:7
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
12. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 24- beloruse:
- цераз, праз, за
- france:
- au-delà de
- hispane:
- hacia más allá de
- hungare:
- túlra, mögé
- pole:
- w stronę poza
- ruse:
- за (куда), через (куда)
de trans
- De 1, 2, 7 loko situanta trans 1: venis kontraŭ vin granda multo da homoj de trans la maro [13]; li regis [...] super ĉiuj reĝoj de trans la Rivero [14]; novaĵo de trans la oceano [15]; en iuj landoj la ŝtato rigardis de trans via ŝultro, kiam vi verkis leteron al eksterlanda amiko [16].
13. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 20:2
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 4:24
15. Monato, Roberto Pigro: Nuntempo sciencfikcia
16. Monato, Petro Desmet': Politika historio de la neŭtrala UEA- beloruse:
- з-за (адкуль)
- france:
- d'au-delà de
- germane:
- von jenseits
- hispane:
- desde más allá de, allende
- hungare:
- túlról, mögül
- pole:
- spoza, zza
- ruse:
- из-за (откуда)
el trans
- beloruse:
- з-за (адкуль)
- france:
- d'au-delà de
- hispane:
- de más allá de
- hungare:
- túlról, mögül
- pole:
- spoza
- ruse:
- из-за (откуда)
- II.
-
Vortero kun sama signifo:
transa
- 1.
- Estanta trans io: la transa trotuaro; kelkaj mizeraj lignaj budoj […] staris sur la transa bordo [19]; ŝi transflugis sur la transan bordon [20]; la transa vivo [21]; mi ja ne kredas tiun transan mondon.
- 2.
- Transgenra: mojosa kaj vigla kvira kaj transa komunumo en Kembriĝo [22]; kelkaj homoj ne scias, ke mi estas transa [23].
19. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
20. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Historio de unu patrino
21. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Kvara
22. Kuraca Kolero, Egalecen, 2015-05-12
23. Johan Derks: Kroniko de Balkanio, Budapeŝto, Hungarujo, sabaton, 9-7-2016- angle:
- 1. across 2. trans, transgender
- beloruse:
- 1. процілеглы, па той бок 2. трансгендэрны
- ĉeĥe:
- 1. jdoucí přes, příčný
- ĉine:
- 对过 [duìguò], 對過 [duìguò]
- france:
- 1. au-delà (adj.)
- germane:
- jenseitig, gegenüberliegend 1. über
- hispane:
- 1. de más allá (adj.)
- hungare:
- 1. túloldali, túlnani, odaáti
- japane:
- 向こうの [むこうの], 向こう側の [むこうがわの], 遠隔の [えんかくの], リモートの
- nederlande:
- 2. transgender
- pole:
- 1. leżący po tamtej stronie 2. transseksualista
- ruse:
- 1. потусторонний
- slovake:
- 1. idúci cez, priečny
- ukraine:
- протилежний, потойбічний
transe
- En transa loko: la reĝoj de Amoridoj, kiuj loĝas transe de Jordan [24]; ravantaj tonoj […] sonis transe de la noktenigra densa kurteno [25]; [ili] starigis sian tendon transe de la turo [26]; la vivo transe de la tombo [27].
24. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 5:1
25. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Infano en la tombo
26. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 35:21
27. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj- beloruse:
- процілегла, на тым баку
- ĉeĥe:
- napříč
- germane:
- auf der anderen Seite
- hispane:
- en el otro lado
- hungare:
- túloldalt, odaát, mögötte
- japane:
- 向こうで [むこうで], 向こう側に [むこうがわに]
- nederlande:
- over, aan de overkant van
- pole:
- z tamtej strony
- ruse:
- по ту сторону
- slovake:
- naprieč
- ukraine:
- на тому боці, на протилежному боці, потойбіч
transo
- Transa loko: li regis super la tuta transo de la Rivero [28].
28. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 4:24- beloruse:
- процілегласьць, процілеглы бок
- ĉeĥe:
- místo na druhé straně, věc jdoucí přes, věc na druhé straně
- ĉine:
- 來世 [láishì], 来世 [láishì], 九泉 [jiǔquán]
- germane:
- Jenseits
- hispane:
- otro lado, lado opuesto
- hungare:
- túloldal, odaát (főnév)
- japane:
- 向こう側 [むこうがわ]
- pole:
- tamta strona
- ruse:
- та сторона
- slovake:
- miesto na druhej strane, vec idúca cez
- ukraine:
- протилежний бік, протилежна сторона
transigi
- 1.
- Porti transen, meti transen: li […] trans la riveron […] transigis tion, kion li havis [29]; [la] sinjoro deziras, ke ni ŝiptransigu lin al Holm [30]; la vento transigadis la foliojn [de] la preĝolibro [31]; pro mortminacoj de kunarestitoj oni transigas lin al alia karcero [32]; virustransigo inter homoj kaj bestoj [33]; aerguta transigo de la viruso de „hispana gripo” [34]; (figure) la elrusigo […] krome estas transigo al alia alfabeto [35].
- 2.
- Transdoni: la fabelo en la daŭro de mil jaroj estis transigata de unu […] patrino al alia [36]; ili transigu mian nomon al la plej malproksimaj generacioj [37]; transigi […] ian raporton, opinion, […] artikolon, rakonton [38]; ili transigu plej multe da publika havo en privatajn manojn [39]; montransigo [40]; (figure) emocie li ne povas transigi siajn sentojn al siaj kunvojaĝantoj [41].
- 3.
- Transmeti datumojn de unu aplikaĵo al alia, resp. alia versio de la aplikaĵo, laŭbezone konvertante ilin por la celaplikaĵo: mi intencis efektive transigi miajn poŝto-dosierojn al la nova versio [42].
29. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 32:23
30. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
31. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Sovaĝaj cignoj
32. Monato, Stefan Maul: Satiro kaj realo
33. Monato, Vladimir Lemelev: De kie venis kaj kial ĉesis netipa pneŭmonio?
34. Monato, Vladimir Lemelev: Kelkaj meditoj rilate al la porka gripo
35. Monato, W. M. A. De Smet: Edward Croegaert, la forgesita lingvokreanto
36. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
37. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro X
38. L. L. Zamenhof: Homaranismo, El la mondo homarana (hilelista).
39. Monato, Josef Mendl: De la tria Eŭropa al la kvina Monda Sociala Forumo
40. Monato, Ivo Durwael: Tri regionoj: unu krizo - kelkaj precizigoj (2)
41. Monato, Paul Peeraerts: Babel
42. Monato, Roland Rotsaert: Novaj versioj iĝis pli bonaj, sed restas mankoj- angle:
- 2. commit
- beloruse:
- пераносіць, перавозіць, перасылаць, перадаваць
- ĉeĥe:
- předat, přenést, přepravit, přetvořit, převádět, převést
- france:
- 1. passer par-dessus, transmettre
- germane:
- übersetzen (Fluss), überführen, übertragen, transportieren 2. übergeben, weitergeben mon~igo: Geldüberweisung. 3. migrieren
- hispane:
- 1. transferir, transmitir
- hungare:
- 1. átvisz, áttesz, átjuttat, közöl (pl. mozgást), továbbít
- japane:
- 渡す [わたす], 移す [うつす]
- nederlande:
- 1. overzetten
- pole:
- zdawać, udzielać, przestawiać, przeprawiać
- ruse:
- 1. перенести, перевезти, перевести, передать, переслать
- slovake:
- prehodiť výhybku, preložiť, premiestniť
- ukraine:
- переносити, перевозити, переводити, переганяти
transigilo
- beloruse:
- пераносчык
- germane:
- Überträger (Infektion), Vektor (Infektion)
- japane:
- 伝動装置 [つたどうそうち], 転轍機 [てんてつき]
- pole:
- nośnik, przekaźnik
- ukraine:
- передавач
transiĝi
- Atingi transen: la du viroj […] malsupreniris de la monto, kaj transiĝis (trans la rivero), kaj venis al Josuo [44]; la glacio […] ne estis ankoraŭ sufiĉe fortika, por ŝin transporti, kaj la akvo ne estis sufiĉe nekovrita […], por ke ŝi povu kuraĝi travadi ĝin, kaj tamen transiĝi ŝi nepre devis [45]; permesu al mi proponi al vi transiĝi kun mi en alian loĝejon [46]; kiel povis transiĝi virusoj de aidoso [47]; transiĝa (de unu stato al alia) periodo [48]; transiĝantaj (al pli forta ekonomia ŝtupo) landoj [49].
44. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 2:23
45. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Historio de unu patrino
46. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto dua
47. Monato, Vladimir Lemelev: Afriko kaj aidoso
48. Monato, Andreo Andrio: Ĉu dulingvismo (en Esperantujo) eblas?
49. Monato, Zlatko Hinšt: Kiel oni (trans)vivas en Kroatio- angle:
- cross
- beloruse:
- перанесьціся, пераехаць, перамясьціцца, перайсці, перасунуцца
- ĉine:
- 摆渡 [bǎidù], 擺渡 [bǎidù]
- germane:
- hinübergelangen, übersetzen
- hispane:
- cruzar por sí mismo, cruzar
- hungare:
- átjut, áttevődik, továbbítódik
- japane:
- 渡る [わたる], 越える [こえる]
- nederlande:
- oversteken
- pole:
- przeprawiać się, przedostać się, przebywać, udzielać się
- ruse:
- перейти, переехать, перенестись
- ukraine:
- переходити, переїжджати, перебиратися
transulo
- 1.
- Tiu, kiu loĝas transe.
- 2.
- Transgenrulo: enketoj montris, ke proksimume la duono de transuloj kaŝas sian genran identecon en laborejo pro timo, ke ili perdos sian laboron [50]; pri ĉi tiuj difinoj ne ĉiuj transuloj interkonsentas, tamen mi prezentis la plej akceptatan difinon [51]; mi ĝojus se iu transulo, kiu spektis la epizodon, volus aldoni ankaŭ siajn komentojn sube [52].
50. Johan Derks: Kroniko de Balkanio, Klaraj leĝoj necesas por protekti transulojn de diskriminacio kaj malamo, Strasburgo, 2011-07-26
51. Rolando Bonkorpa: Pluraneco, Beletra Almanako 21, 2014-11-20
52. Grey’s Anatomy: ĉu egaleca televidserio?, Egalecen, 2015-10-19- angle:
- 2. trans person, transgender person
- beloruse:
- 1. асоба, якая жыве на тым баку 2. трансгендар
- ĉine:
- 2. 跨性別 [kuàxìngbié], 跨性别 [kuàxìngbié]
- finne:
- 2. transihminen
- hispane:
- 1. vecino
- hungare:
- 1. túloldalt lakó, túlparti
- japane:
- 向かいの人 [むかいのじん]
- nederlande:
- 1. overbuur 2. transgender persoon
- pole:
- 1. sąsiad 2. transseksualista, osoba trans
- svede:
- 2. transperson
- ukraine:
- людина, що мешкає/проживає на протилежному боці
nervotransigilo
-
Ĉiu el la substancoj, kiuj portas nervimpulson
inter
neŭronoj aŭ de neŭronoj al organoj:
inhibicio de nervotransigiloj en bestoj
[53];
tiuj signaloj povas esti hormonoj aŭ nervotransigiloj kaj povas esti kaŭzitaj
de ŝanĝiĝoj en humoro, temperaturo, streso
[54].
neŭrotransmisiiloRim.: Ĉi tiu formo, kvankam apenaŭ uzata, ŝajnas tamen preferinda al „neŭrotransmisiilo“ pro multaj kialoj: (1) ĝia simileco kun la solvoj troveblaj en tiuj aliaj lingvoj, kiuj ne povas kontentiĝi per simpla transpreno de la „internacia“ vorto (ekz-e: „nerva transportanto“ en la araba); (2) pro la dubinda valoro de la scienca prefikso „neŭro-“; (3) pro la netaŭgaj signifoj de radiko „transmisi-“ en Esperanto, rilatantaj ĉefe kun meĥaniko kaj medicino.
- afrikanse:
- senuoordraer
- angle:
- neurotransmitter
- beloruse:
- нэўрамэдыятар, нэўратрансьмітар
- ĉine:
- 递质 [dìzhì], 遞質 [dìzhì]
- france:
- neurotransmetteur
- germane:
- Neurotransmitter
- hispane:
- neurotransmisor
- hungare:
- neurotranszmitter
- itale:
- neurotrasmettitore
- katalune:
- neurotransmissor
- nederlande:
- neurotransmitter
- pole:
- neuroprzekaźnik
- portugale:
- neurotransmissor
- turke:
- nörotransmitter
- III.
-
trans-
(prefikso)- 1.
- Irante transen: transĵeti; transkapiĝi; transporti la seĝon de tie ĉi sur alian lokon DL ; li donis sian leĝon al la maro, por ke la akvoj ne transpaŝu siajn bordojn [55]; (figure) transatendi (atendi ĝis la fino de) la malbonan veteron [56]; (figure) transvivi grandan doloron; translimaj amikecoj. transiri, transpasi, transsalti
- 2.
- Ŝanĝante lokon aŭ staton: transverŝi, oni transdiris al li la vortojn de la loĝantoj [57]; mi transdoni s ilin en viajn manojn [58]; transformi (doni alian formon al) dezerton en kulturejon; la akcidento transformiĝis en katastrofo (ŝanĝi, aliigi, aliformigi, metamorfozi); transkurinto (perfidinto); mi transprenos la devon respondi. transago, transloki, transskribi1, transplanti
- 3.
- Troviĝante transe de io: ĉio transmara estas ĉarma kaj kara PrV ; la transriveranoj [59].
55. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 8:29
56. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
57. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 11:5
58. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 24:8
59. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ezra 4:11- beloruse:
- праз-, транс-
- hispane:
- ~ĵeti: lanzar. ~kapiĝi: dar volteretas. ~atendi: esperar (hasta el fin de). ~verŝi: trasvasar, transfundir, trasegar, embrocar, extravasar. ~formi: transformar. ~formiĝi: transformarse. ~kurinto: desertor, tránsfuga.
- hungare:
- ~ĵeti: átdob. ~kapiĝi: bukfencezik. ~atendi: megvár (vmi végét). 2. át-, transz- ~verŝi: áttölt, átönt. ~formi: átalakít, transzformál, feldolgoz. ~formiĝi: átalakul. ~kurinto: szökevény, áruló. 3. túl- ~riverano: túlparti.
- pole:
- ~ĵeti: przerzucać. ~kapiĝi: koziołkować. ~atendi: przeczekać. ~verŝi: przelewać, zlewać. ~formi: przeistaczać, przekształcać, przemieniać, przeobrażać. ~formiĝi: przeradzać się. ~kurinto: dezerter, uciekinier. ~riverano: osoba przez rzekę.
- ruse:
- ~ĵeti: перебросить. ~atendi: переждать. ~verŝi: перелить (откуда-то куда-то). ~formi: преобразовать, превратить, трансформировать. ~formiĝi: преобразоваться, превратиться, трансформироваться. ~kurinto: перебежчик.
- france:
- trans-
- hispane:
- trans-
- pole:
- prze-