^*vol/i ^UV

(tr)

1.

[vol.0i.deziri]

Havi deziron, intencon, decidon; senti bezonon pri io aŭ iu: la infano ploras, ĉar ĝi volas manĝi [1]; mi volas, ke tio, kion mi diris, estu vera [2]; ŝi volas danci [3]; mi volas esti reĝo [4]; mi estas laca, mi volas dormi [5]; kion ĝi volas de vi? – […] ke ĝi estos mia kunulo [6]; voli aŭ nevoli neniu malpermesas ^PrV ; mi havas ĉiam la kapablon voli, sed ne ĉiam la forton realigi; kiu volas, tiu povas^B ; viro, kiu ne scias voli; volu, kion vi volas; (frazaĵo) kion oni volas, tion oni povas ^PrV ; (frazaĵo) volanta kruro ne laciĝas de kuro ^PrV . emi, inklini

Rim.: La plej gravaj diferencoj inter deziri¹ kaj voli konsistas en tio, ke unue, „voli“ respondas al bezono, devo, dum „deziri“ repondas al plezuro, plaĉo: mi volas manĝi (mi estas malsata) — vi deziris glaciaĵon ^FK . — Ili frakasis la kapon al sinjoro ŝia patro, kiu volis ŝin defendi [7]. Due, „voli“ ofte implicas planatan agon, ekz‑e: Mi volas ke vi tuj forveturu tien [ordono]; En la sekva jaro mi volas [mi planas] viziti la Kongreson. Ĉi tiu diferenco manifestiĝas ankaÅ­ en la derivaĵoj: „la ŝtala volo“ — „la arda deziro“; „bonvolu fari ion“ (peto pri ago) — „miaj bondeziroj“ (sen realaj konsekvencoj). Sed tiuj diferencoj estas ofte subjektivaj: kion unu homo opinias baza bezono, povas ŝajni kaprico al iu alia. [Sergio Pokrovskij]

2.

[vol.0i.strebi]

Strebante al io, koncentri sian atenton je ago, por ke ĝi efektiviĝu; intenci, decidi fari ion: mi volas diri al vi la veron [8]; mi volas, ke vi tien iru [9]; tiun ĉi tre gravan principon la esperantistoj volu ĉiam bone memori [10]; maldiligentulo ŝovas sian manon en la poŝon, kaj ne volas venigi ĝin al sia buŝo [11]; la ĉielo volu, ke mi estu kapabla toleri [tion] [12]; [li] ne volis doni eĉ respondon [13]; ĉu vi volas, ke mi konigu mian tutan penson? [14]; li rigardas nenian kompenson, kaj li ne akceptas, se vi volas eĉ multe donaci [15]; kial […] vi volas serĉi al vi plezuron ĉe fremda virino [16]? trovinte neniun, kiu volus (bonvolus) ŝin akcepti [17]. [la vorto aperas] en akuzativo […] ĉar ni volis esprimi direkton [18]. celi, decidi, intenci

3.

[vol.0i.ien]

Voli atingi lokon, esti ie: mi volas en militon [19]; ŝi volis en la kaleŝon [20]; ne volas kokin' al festeno, sed oni ĝin trenas perforte ^PrV ; la nigra hundeto […] leviĝas […] kaj volas ankaŭ sur la balancilon [21].

4.

[Mankas mrk por aldoni tradukojn]

Voli akcepti, havi: volus kato fiŝojn, sed la akvon ĝi timas ^PrV .

Rilata al volo: vola ago, movo; nerva patologia stato, karakterizata per inerteco de la volaj muskoloj kaj perdo de sentpovo [22]; ni povas, per nia vola premo, direkti la evoluon [23]; kiu […] havas la inteligenton, mensan disciplinon, lernemon kaj volan forton por atingi tiun nivelon [24]? ema, inklina, intenca, konscia, preta³

1.

[vol.0o.PSI]

Volpovo, unu el la kapabloj de la menso: ni devas lin taksi ne laŭ lia sukceso, sed laŭ lia volo kaj laboro [25]; iom post iom mi reakiris la volon kaj ian grandegan forton, mi ĵetis min antaŭen kun la malespero de l' frenezo ^FdO ; Dio donis liberan volon al la homoj [26]; esti libera kaj sekvi sian propran volon [27]; kie estas volo, tie estas vojo [28]; kiaj armiloj de instruiteco, volo aŭ sperto povis servi ŝin en la batalo kontraŭ la komplikaĵoj de la socia vivo? ^Marta ; (figure) ŝi restis nun sola, elmetita al la volo de de la sorto ^Marta ; moroj […], kies plenumado aŭ neplenumado dependas de nia volo ^Homaranismo ; tia homo trovu en si sufiĉe da volo, sufiĉe da spiritĉeesto por […] ke li tion faru nokte kaj tage sen ia ŝanceliĝo [29]; ĉio tio ĉi estas aferoj, kiujn ĉe plej malgranda dozo da honesteco kaj bona volo ĉiu povas facile praktike trakontroli [30]; volo kaj deziro leĝojn ne konas^PrV ; de la volo la ordono pli efikas ol bastono ^PrV ;

2.

[vol.0o.volado]

Tio, kion oni precize volas: la volon de la reĝo pri tio oni sendu al ni [31]; ne fordonu min al la volo de miaj premantoj [32]; laŭ la volo de ŝia patro li fariĝis ŝia […] edzo [33]; ĝi estis la lasta volo de mia mortanta kamarado [34]; ĉio fariĝas laŭ lia volo [35]; lia neŝancelebla volo estas ne havi plu kun vi ian rilaton [36]; kiom da koroj, tiom da voloj ^PrV ; granda parolo, sed malgranda volo ^PrV .

1.

[vol.0ema.malcedema]

Kiu prefere mem deziras, mem decidas, laÅ­ propra volo; rezoluta: mentono volema [37]; vi elektis virinon tre voleman [38]. malcedema

2.

[vol.0ema.cedema]

Cedema al ies volo: ne ekkoninte sufiĉe la kristanojn, nek ilian instruon, li kredis, ke ankaŭ inter ili li trovos volemajn ilojn [39].

3.

[vol.0ema.scivolema]

Volanta: vi estas volema ĉion scii, sed apenaŭ havas elanimajn sentojn kaj absolute nenian lirikan kapablon [40]; senkuraĝigite, mi reiris al la aŭtobuso, ege volema reveni hejmen, post mizera ekskurso [41].

[vol.0ene0e.KOMUNE]

Devigite; ĉu oni volas aŭ ne: la okuloj per si mem fermiĝis kaj li vole-nevole devis enlitiĝi [42]; vole-nevole Ajna devis aŭskulti liajn postulojn, sed liajn ordonojn ŝi ne plenumis [43]; la mondo vole-nevole – havas radikajn komunajn interesojn: sangado de unu parteto sangigas la tutan homaron, prospero en unu parteto prosperigas la tuton [44].

1.

[vol.0ismo.FIL]

Filozofia skolo kiu prezentas la volon kiel la ĉefprincipon de la estado (aŭ komprenado): Kartezio mem dependigis ĉion de la volo ‐ laŭ tiu volismo, de dia volo dependas la logikaj principoj, kaj de dia volo dependas la eterneco de la animo, kiu do ne estus per si mem senmorta [45]; volismo kontraste al la raciismo.

2.

[vol.0ismo.PSI]

Skolo kiu rigardas la volon kiel la ĉeffaktoron de la mensa vivo.

3.

[vol.0ismo.POL]

Agado, precipe agado politika, kiu ne sufiĉe atentas la realaĵojn kaj sin direktas per arbitraj decidoj de la agantoj (de la politika estraro). volismo kontraste al la raciismo.

(ntr)

1.

[Mankas mrk por aldoni tradukojn]

Esti tiel bona, ke oni volas; afable konsenti: bonvolu silenti (t.e. silentu), mi petas [46]; la reĝo bonvolis forliberigi min [47]; la nomarĥo ricevis plej humilan alvokon tuj bonvole veni [48]; tiu peto estis tre bonvole konsentita [49]; princa moŝto, ĉu vi ne bonvolos ripozi [50]? kredeble vi bonvolos trinki tason da teo […] [51]? eminentaj personoj […] bonvolis eniri en la […] honoran komitaton de nia kongreso [52]; (figure) la suno, kiu bonvolis partopreni la feston, leviĝis en ĉielo sennuba [53]; permesu, ke virino, kiun vi bonvolis elekti kiel objekton de via amuziĝo, ripetu al vi la vortojn de malnova fablo: malbone, malbone vi tempon pasigas, vin tio amuzas, nin tio mortigas! ^Marta ! favori, komplezi, permesi

Rim.: Iam oni uzas anstataŭe la formon bonvole ...-u, ekzemple bonvole sidu ĉi tie! oni bonvole prenu en konsideron, ke […] [54]; tute bona alternativo, sed ĝi estas malpli kutima. Nepre ne uzu duoblan u-formon: *bonvolu sidu ĉi tie!*; *la generalo petis la vicreĝon, ke li bonvolu sciigu lin pri ĉio, kio okazos* [55].

2.

[Mankas mrk por aldoni tradukojn]

Voli fari bonon al iu: la Eternulo bonvolis fari vin Lia popolo [56]; la konduto de la pastro estis tre bonvola [57]; la bonnutrita vizaĝo montris bonvolan rideton [58]; li ĉiam estas bonvola por la simpluloj [59]; sinjorino Odincov bonvole ridetis [60]; sekvate de malbonvolaj rigardoj de la korteganoj, kiuj malestimis [ilin] [61].

1.

[vol.bon0o.simpatio]

Volo, intenco al bono de iu aÅ­ io: Sara, anstataÅ­ esti tuŝita per tiaj pruvoj de bonvolo, terure ekkoleris [62]; mirigas min, kiel vi, pastro, havas bonvolon por mi en via koro [63]; tiu monsumo, jen estas […], kion mia kliento petas de via bonvolo [64]; ŝia voĉo estis mola de bonvolo [65]. beno², bonintenco, favoro¹, intereso^2.c, simpatio

2.

[vol.bon0o.bontrovo]

Bontrovo: Dio estas Tiu, kiu elfaras en vi la volon kaj la energion laŭ Sia bonvolo [66]; fraŭlino, libera kaj povante agi laŭ sia bonvolo [67]; [rostita bovaĵo] sanganta – laŭ bonvolo [68]. arbitro

Bonvolo¹: la oratoro prezentas sin, klopodas ekinteresigi la publikon pri la temo kaj havigi al si ĝian bonvolemon [69]; restu momenton, – li diris, kaj la tuta vizaĝo heliĝis de bonvolemo [70]; bonvolemo de la aÅ­toritatoj [71].

(tr)

Komenci voli: kio […], plendi vi ekvolis [72]? sed mia patro povas, tuj kiam li ekvolus, aĉeti bombonojn je cent spesmiloj [73]! se mi ekvolas ien iri, diablo, mi iras [74].

[vol.kiam0e.TEMP]

En ajna, laŭvola, libere elektebla momento: se li estis tiel memfida ke li povos kiamvole aranĝi dungon, li ja ŝajne havas iom da influo [75].

[vol.kontraux0a.KOMUNE]

Okazonta malgraŭ ies volo; trudita: kontraŭvola senlaboreco ^Marta ; volo, kiu vekas esperon, senkuraĝecon, aŭ eble eĉ malgraŭvolan honton ^Marta ; kontraŭvola tremeto en la voĉo montris, ke la demando ektuŝis senteman lokon en lia koro [76]; ŝi kapjesis al la ĉefdeĵoristo kaj malgraŭvole koncentriĝis sur liaj senkarnaj […] lipoj [77]. neceseco kontraŭvola estas leĝo malmola ^PrV .

Laŭ sia volo aŭ gusto: irigi la ĉevalon laŭvole [78]; ŝia bela vizaĝo […] laŭvole povis aspekti tiel serena, kiel lago en trankvila, suna mateno [79]; porti ĉe la pantalonoj bukojn, per kiuj oni povas laŭvole laĉi ilin pli vaste aŭ pli malvaste [80]; mi fine konvinkiĝis, ke mi estas objekto, kiun estas permesite laŭvole preni kaj forĵeti ^Marta ; plumo glitis sur ĝia supraĵo […], kiun ĝi kvazaŭ laŭvole ĵetkovris per strioj da lumo kaj ombro ^Marta ;

[vol.libera0o.FIL]

Kapablo elekti inter pluraj eblaj agoj, konscie kaj inteligente taksante, kio estas preferinda: por reteni la sklavojn en la sklava stato, necesas forpreni de ili la liberan volon kaj la eblon de kleriĝo [81]; li vane diris, ke liberaj estas la voloj kaj ke li volas nek la unuan, nek la duan punon [82].

[vol.liber0ismo.FIL]

Doktrino, kiu agnoskas liberan volon en homoj, kontraste al determinismo²: Aliaj temoj estas la debato inter libervolismo kaj determinismo, kaj la naturo de la realo [83].

Okazanta laŭ ies volo, sen ekstera trudo aŭ premo: propravolaj donacoj [84]; libervola dono [85]; mi faris propravolan interkonsenton kaj mi plenumis ĝiajn kondiĉojn ^Marta ; jugo propravola ne estas malmola ^PrV .

(ntr)

Rifuzi, ne voli: ne malvolu puni knabon [86]; [li] malvolos plenumi la ordonon [87]; lasu ŝin vivi […] vi povas, se nur vi ne malvolas [88].

1.

[Mankas mrk por aldoni tradukojn]

Libervola, propravola: memvola ofero [89]; memvola humileco [90]; la humiligita princo pasigis kelke da monatoj en memvola ekzilo [91].

2.

[vol.liber0a.memstara]

Aganta laŭ sia propra volo kaj rezistanta la volon de la aliaj: homo memvola, maltima, sufiĉe malvirtema kaj laŭbezone eĉ senindugla [92]; filineto, kiu montriĝis tre frue pensema kaj memvola [93]. malcedema, obstina

Sen partopreno de volo: nevola rideto [94]; nun mi havas nevolan ripozon ^Metrop ; ili estis nevola elfluo el ŝirita, senespera koro [95]; ŝi ne povis deteni nevolan ekmovon [96]; li trovus rimedon por igi nin liaj nevolaj kunkulpantoj [97].

[vol.pli0e.KOMUNE]

Kun plia volo, prefere: mi plivole fieros pri miaj malfortaĵoj [98]; Moseo, plenkreskinte, rifuzis esti nomata filo de filino de Faraono, plivole elektante kunsuferi kun la popolo de Dio [99]; plivole mi renkontus koleran malsaĝulon ol fari al vi malplezuron [100].

[vol.preter0a.PSI]

Farata sen klara volo aŭ decido, spontanea: la larmoj pretervole fluis [101]; se iu pentristo ĝin vidis li pretervole kaptis la penikon por ĝin pentri^Z .

1.

[vol.sen0a.PSI]

Ne kapabla voli: liaj pensoj estis kiel senvola fadeno, elmetita en la venton [102].

2.

[vol.sen0a.senintenca]

Senintenca: la senvola ekmovo […] lin savis de neevitebla morto [103]; li rekonis, ke li estis senvola kunkulpanto en la kulpo farita [104]; senvola miskompreno [105]; ni ofte fariĝas senvolaj viktimoj de reklamaj kaptiloj [106].

[vol.0povo.PSI]

Kapablo por voli; volo¹: viro de superestrema volpovo [107]; li ne posedis sufiĉe da volpovo sukcese batali kontraÅ­ la deziroj, kiuj antaÅ­e instigis lin [108]; per la tuta forto de sia volpovo, li eligis sin el la duondormo [109].