^*hom/o ^PV

1.

[hom.0o.ZOO]

Genro el familio homedoj (Homo), el kiu plu nur vivas la specio Homo sapiens, plej evoluinta vivaĵo de la tero, karakterizata per vertikala teniĝo, racia inteligenteco kaj parolkapablo: la lingvo [grave rolis] en la formiĝo de la homo ^Ret ; la homo […] produktas kaj kriojn kaj ĝemojn kaj singultojn per si mem [2]; la praulo de la homo kaj poste la prahomo havis, tamen, kapablon eligi ankaÅ­ diversajn sonojn [3]; la lingvo, […] la ĉefa instrumento de komunikado kaj pensado […] akompanas la homon de la lulilo ĝis la tombo ^Ret ; anatomie la homo, kune kun la prasimioj kaj simioj, apartenas al la grupo de primatoj [4]; sur la kranioj de la java homo estas rimarkeblaj komencaj strukturoj de la tempiaj kaj fruntaj loboj [5]; la drampoema ĉefverko de Imre Madach La Tragedio de l’ Homo [6]; la instruriĉa, popularscienca revuo Homo kaj Kosmo [7]; hundo bojas, homo vojas ^PrV . viroantropologio, arto, historio, medicino, menso, religio, scienco ², socio ¹, teÄ¥niko

2.

[hom.0o.unu]

Ĉiu reprezentanto de tiu genro, precipe de la moderna homo, Homo sapiens: infano ne estas matura homo [8]; du homoj povas pli multe fari ol unu [9]; honesta homo agas honeste [10]; malfeliĉo ofte kunigas la homojn, kaj feliĉo ofte disigas ilin [11]; la verko de unu homo ne povas esti senerara, se tiu homo eĉ estus la plej genia [12]; je tiu ĉi nobla homo mi tuj amikiĝis [13]; homo kun mola kaj varma koro [14]; miloj da homoj antaŭe falis en la granda batalo [15]; kion homo povas fari pli bonan, ol esti gaja [16]? por kia homo vi fosas la tombon [17]? [li] estas diplomato kaj monda homo [18]; homoj ne ĉiam racie agas; la homoj ne komprenas unu la alian kaj tial ili tenas sin fremde unu kontraŭ la alia[19]; la pronomon „li“ ni povas uzi por homo en ĉiu okazo, kiam la sekso estas por ni indiferanta^LR . en infano vidiĝas, kia homo fariĝos ^PrV ; homo senpeka neniam ekzistis ^PrV ; homo lernas la tutan vivon ^PrV .

3.

[hom.0o.servisto]

(plurale) Akompanantaro, servistaro de iu estro: David kaj liaj homoj estis en la dezerto [20]; ĉiuj militestroj, ili kaj iliaj homoj, aŭdis, ke la reĝo de Babel estrigis Gedaljan [21]; li ekblovis sian kornon, sed […] liaj homoj ne povis ĝin aŭdi [22]; mi ekfajfas, kaj miaj homoj tie ekstere komencas ataki [23]; la satano sendube konas siajn homojn, se li prenis vin kiel makleriston [24]; mi konas miajn homojn ^PrV .

[hom.0a.KOMUNE]

De homo, rilata al homo: homa koro [26]; homaj ostoj [27]; faritaĵo de homaj manoj [28]; homan prudenton mi ne posedas [29]; mia konfido je la homa naturo estis detruita [30]; [pri tio] laboras ĉiuj sferoj de l' homa societo [31]; la nehomaj krioj de lia edzino [32]; diino sen homaj bezonaĵoj [33]; ŝi kantis pri la ĉagrenoj, kiuj persekutas la homan genton de la lulilo ĝis la morto [34]; ne ĉiam daŭras homa sufero ^PrV .

[hom.0aro.KOMUNE]

La tuta homa gento: grandegan signifon havus por la homaro la enkonduko de unu komune akceptita lingvo [35]; ideoj, kiuj estas ludontaj gravan rolon en la historio de la homaro, havas ĉiam tiun saman egalan sorton [36]; ne utilus do penadi por plibonigi la sorton de l' homaro [37]; al niaj multaj malsanoj akompaniĝis nova epidemio por turmenti la homaron [38]; la tuta historio de la homaro estas, esence, historio de transirado al pli altaj produktometodoj [39]; peko kaj eraro estas ecoj de l' homaro ^PrV . sociomondo^1.b

1.

[hom.0arano.homo]

Homo, konsiderata kiel ano de la tuta homaro: bonintencaj homaranoj devas konservi, flegi kaj estigi fortan kapablon por defendi energie vivon kaj bonfarton de tiuj, kiuj volas vivi pace [40]. mondcivitano, homido, homfrato

2.

[hom.0arano.ESP]

Adepto de homaranismo: En la komenco de Aprilo la Unua grupo Homarana dissendis al ĉiuj homaranoj la sekvantan cirkuleran leteron: […] [41].

[hom.0aranismo.ESP]

Projekto de neŭtrala religio prezentita de Zamenhofo, daŭrigo de Hilelismo, kun doktrino postulanta, ke ĉiu rigardu kaj amu ĉiulandajn homojn kiel siajn fratojn: la homaranismo, kiu varbos siajn adeptojn ne per blinda kredigado, sed per admonado, estas ja destinita sole nur por homoj libere pensantaj [42].

1.

[hom.0eco.uleco]

La eco esti homo, aparteni al la homa gento, uleco: depost la momento, en kiu mi perdis la kredon pri mia homeco, miaj suferoj finiĝis ^Marta ; en sia demando la legantino mencias (ne)homecon de la aganto [43]; la homeco kaj la dieco de Jesuo Kristo.

2.

[hom.0eco.morala]

La supozataj trajtoj de „nedifektita“ homa naturo (kompatemo, helpemo, bonfaremo): Vi pensas, ke la skito la barbara Aŭskultos tiun voĉon de la vero Kaj de l' homeco, kiun ne aŭskultis La grek' Atreo? [44]; kiel migranta, senhejma apostolo de libero kaj homeco mi montrus al ili la gvidstelon [45].

1.

[hom.0eca.ule]

Rilata al homeco¹: la malĝojiga, la lamentinda, sed tute homeca afero estas, ke tiuj, kiuj ĵus hieraÅ­ mem estis la persekutatoj, nun estas la plej kruelaj persekutantoj [46]

2.

[hom.0eca.morale]

Rilata al homeco²: ni volas kulturi ĉe niaj membroj „fortikan senton de homeca solidaro“ [47]; tiuj, kiuj laboras, estas tre helpopretaj kaj homecaj [48]

1.

[hom.0ido.BIB]

(figure) Hebredevena ĉirkaŭfrazo por homo: Kaj la Eternulo malleviĝis, por vidi la urbon kaj la turon, kiujn konstruis la homidoj [49]; Dio ne estas homo, ke Li mensogus, Kaj ne homido, ke Li pentus. [50]; „Ha, mi malfeliĉa homido!“ ĝemis la reĝidino; „kial mi ne prenis la belan reĝidon! Ha, kiel malfeliĉa mi estas!“ [51]. homfrato

2.

[hom.0ido.infano]

(malofte) Infano: Željko, la 5-jara filo de partizanaj gepatroj, […] amikiĝas tute nature al Pirgo, la kelktaga kapreolido […] La unuan paŝon de tiu rilato faras la tremanta kaj nenion komprenanta bestido, kiu dum la bombardo fidas sian instinkton kaj proksimiĝas al la tremanta kaj preskaŭ nenion komprenanta homido [52].

[hom.0ino.KOMUNE]

Inseksa homo: juna financisto […] atakita kaj sieĝita de ĉiuj homoj, aŭ prefere hominoj, kiuj […] kun li rilatis ^ChL ; la sola homino, kiu neniam dubis pri mi, kiam ĉiuj homoj min kulpigis ^KPr ; Por kia homo vi fosas la tombon? ― Ne por homo. ― Nu, do, por kia homino? ― Ankaŭ ne por homino ^Hamlet . virino

Rim.: La ekzemplo el la Zamenhofa traduko de „Hamleto“ (5:1) demonstras, ke tiu dubinda vorto aperis en malsukcesa provo traduki anglan kalemburon bazitan sur la anglalingva konfuzo de la signifoj ‹homo› kaj ‹viro›. Provo malsukcesa, ĉar en Esperanto la konkludo „ne homo — do, ino“ ne validas, ĝi estas kruda eraro. L.N.M. Newell tion komprenis, kaj en sia traduko de „Hamleto“ li tradukis: „Por kiu viro vi fosas ĝin? — Por neniu viro, sinjoro. — Do, por kiu virino?“ ktp. Tio estas tute ĝusta gramatike, tamen la kalemburo perdiĝas, kaj la demando estas nenatura: kial Hamleto unue supozas, ke temas pri viro? Taŭga solvo estas anstataŭigi ‹homo›n per alia situacie konvena vorto, kies genraj signifoj similas tiujn de la angla ‚man‘; ekz-e M.L. Lozinskij anstataŭigis ĝin per ‚kristano‘ (komence de la sceno la tombistoj diskutas pri tiu „kristana entombigo“): „Por kiu kristano vi fosas ĝin? — Por neniu kristano, sinjoro. — Do, por kiu kristanino?“ ktp. [Sergio Pokrovskij]

[hom.cxiu0a.KOMUNE]

Tia, ke ĝi koncernas ĉiun homon; universala: ni sentis la spiriton de ĉiuhoma frateco [53]; ĉu tio ĉi estis ia ĉiuhoma epidemia idioteco [54]? en unu bela tago montriĝus, ke […] ekzistas nur unu ĉiuhoma familio kun unu ĉiuhoma lingvo [55].

Homo vivanta komune kun aliaj; proksimulo: [ili] respektas la ordonojn de Dio kaj amas siajn kunhomojn [56]; kiel homoj povas adori siajn kompatindajn kunhomojn, kiel diojn, ankoraÅ­ regatajn de la samaj malvirtoj [57]; spertinte tion […], mi nun rigardas miajn kunhomojn kiel terure supraĵajn [58]. homarano¹, homfrato, kunulo

[hom.mal0a.KOMUNE]

Ne homaspekta, ne inda je homo: tro kruela, tro mizera, tro terura...: li komencis ripeti per raŭka, nehoma voĉo: mi kredas, mi kredas [59]; la komunumo […] malhome supervivis meze de la polucio kaj de la mizero [60].

[hom.mult0a.KOMUNE]

Enhavanta multajn homojn; loĝata de multaj homoj: la stratoj estis tiom homplenaj, ke la promenantoj sin interpuŝadis [61]; li sursaltis ŝtupareton de tramo, laŭkutime homplena ^Metrop ; kiel solece sidas la urbo, kiu estis tiel multehoma [62]! eĉ en multhoma Hindujo ne eble estas por iu ajn sidi senmove [63]; li ekrigardis tra la vitro sur la multehoman kaj multemovan straton ^Marta .

[hom.kavern0o.PRA]

Prahomo, kiu loĝis en kavernoj: ni iam scios, kiel kavernhomoj nomis mamuton, nur se estos inventita la tempomaŝino [64].

[hom.komun0a.KOMUNE]

Interesanta ĉiujn homojn: ĉiu societo aŭ kongreso aparte decidu ion tian, kio alproksimigus la grandan komunehoman celon almenaŭ je unu paŝo ^EE .

[hom.natur0o.KOMUNE]

Homo vivanta en natura kondiĉo, sen luksaĵoj de civilizo, kun nur elementaj rimedoj: Rembrandt […] faris akvaforton pri Adamo kaj Eva, kaj li prezentas ilin kiel bestecajn, simisimilajn naturhomojn [65].

[hom.negx0o.LUD]

Skulptita figuro simila al homo, farita el neĝo: Nia neĝhomo diskutis parole ⫽ Kun admirantoj [66].

[hom.pajlo0o.FRAZ]

(frazaĵo) Homo, kiu nur ŝajne funkcias, malantaŭ kiu reale decidas aliaj homoj kaŝataj: hodiaŭaj studoj tamen pruvas, ke li estis nura pajlohomo: la vera ‚Ido‘ estis unu el la sekretarioj mem de la Komitato, nome Louis Couturat [67]. temas pri piramideta strukturo kun pluraj pajlohomoj, […] surscenigantaj simplan farson [68].

[hom.pra0o.PRA]

Iu el la diversaj prahistoriaj homoj, de la genro homo¹: [tio] montras ĝis kiu grado la prahomo ligis sian menson al la mano [69]; li sukcesis subakviĝi kaj trovi nigraŝtonan fendilon, tre similan al tiu uzata de prahomoj [70]; laÅ­ via logiko, vortoj ne estas utilaj, ĉar prahomoj fartis bone sene [71].

[hom.sen0a.KOMUNE]

Kie homoj ne estas, nevizitata, neloĝata: dezerto senhoma [72]; la vojo inter la ĝardenoj estas senhoma [73]; la vagonaro pasis kvazaŭfulme antaŭ senhoma trotuaro [74].

[hom.sen0ejo.GEOG]

Loko, regiono, kie neniu homo vivas konstante: la arbaraj senhomejoj de la interna Afriko [75]; li alvenis la regionon de la kristanoj trans la senhomejo, tra kiu laÅ­ homa memoro neniu andaluza armeo pasis [76].

(tr)

[hom.sen0igi.KOMUNE]

Senigi je loĝantoj: dezertigitaj kaj senhomigitaj lokoj [77]; Mi venigus en la landon sovaĝajn bestojn, por ĝin senhomigi, por ke ĝi fariĝu dezerta [78]. dezertigi

[hom.super0o.FIL]

Imago de nova homtipo, havanta eksterordinare superajn kvalitojn: La uloj, kiuj faras la koncernan laboron, ne estas superhomoj, ili jen kaj jen misrezonas, ili cedas al siaj deziroj neoportune [79]; vi rebatis nin al tempo kiam superhomoj pravis kaj la tuta monda sufero estis ŝoko al homaro [80]; plumeto […] trovis la vojon [al la] nazo, kiun ĝi sadisme ektiklis, nur superhomo povus rezisti [ternon] [81].

Rim.: La nocio venas de Henricus Müller kaj estis uzata poste de Herder, Goethe kaj Nietzsche. La nazioj misuzis la nocion por sia ideologio.

[hom.super0a.KOMUNE]

Superanta la kapablojn de normala homo: la dioj donis al li superhoman memoron kaj la miraklan penetreman okulon [82]; post kiam ŝi estis sentinta superhoman ĝojon, la malfeliĉa virino subite refalis el la supro de sia revo [83]; per superhoma penado de mia volo mi ŝajne kontraŭagis [84].

[hom.trans0ismo.MOD]

Doktrino kiu celas plifortigon de homoj per genteĥniko kaj aliaj artaj rimedoj: Jürgen Habermas resumas la dilemojn pri transhomismo jene: ĉu genetika memtransformo kaj memperfektigo de la speco pliampleksigus la aŭtonomecon de la homa estaĵo aŭ, kontraŭe, ĉu tio reduktus nian norman memkomprenon kiel homoj [85];

[hom.vir0o.KOMUNE]

Virseksa homo: maturaĝa virhomo [86]. viro

[hom.0ama.KOMUNE]

Zorganta pri la feliĉo de l' homoj: kiu faris lin sentema kaj homama, tiu ĉi nun estis for [87]; domaĝe ke ilia tro homama instinkto direktis la bombon [88]; saĝa kaj homama sintenado de la venkinta generalo ebligas repaciĝon inter la batalintoj [89]; Universala Homama Asocio (UHA) [90]. filantropia, humana, humanitara

[hom.0evitulo.KOMUNE]

Homo, kiu malŝatas kaj evitas aliajn homojn: li iĝis pli kaj pli homevitulo kaj neniam edziĝis [91]. mizantropoermito, kontraŭsociulo