^*hom/o ^PV

1.

Genro el familio homedoj (Homo), el kiu plu nur vivas la specio Homo sapiens, plej evoluinta vivaĵo de la tero, karakterizata per vertikala teniĝo, racia inteligenteco kaj parolkapablo: la lingvo [grave rolis] en la formiĝo de la homo ^Ret ; la homo […] produktas kaj kriojn kaj ĝemojn kaj singultojn per si mem [1]; la praulo de la homo kaj poste la prahomo havis, tamen, kapablon eligi ankaŭ diversajn sonojn [2]; la lingvo, […] la ĉefa instrumento de komunikado kaj pensado […] akompanas la homon de la lulilo ĝis la tombo ^Ret ; anatomie la homo, kune kun la prasimioj kaj simioj, apartenas al la grupo de primatoj [3]; sur la kranioj de la java homo estas rimarkeblaj komencaj strukturoj de la tempiaj kaj fruntaj loboj [4]; la drampoema ĉefverko de Imre Madach La Tragedio de l’ Homo [5]; la instruriĉa, popularscienca revuo Homo kaj Kosmo [6]; hundo bojas, homo vojas ^PrV . viroantropologio, arto, historio, medicino, menso, religio, scienco ², socio ¹, teĥniko

2.

Ĉiu reprezentanto de tiu genro, precipe de la moderna homo, Homo sapiens: infano ne estas matura homo [7]; du homoj povas pli multe fari ol unu [8]; honesta homo agas honeste [9]; malfeliĉo ofte kunigas la homojn, kaj feliĉo ofte disigas ilin [10]; la verko de unu homo ne povas esti senerara, se tiu homo eĉ estus la plej genia [11]; je tiu ĉi nobla homo mi tuj amikiĝis [12]; homo kun mola kaj varma koro [13]; miloj da homoj antaŭe falis en la granda batalo [14]; kion homo povas fari pli bonan, ol esti gaja [15]? por kia homo vi fosas la tombon [16]? [li] estas diplomato kaj monda homo [17]; homoj ne ĉiam racie agas; la homoj ne komprenas unu la alian kaj tial ili tenas sin fremde unu kontraŭ la alia[18]; la pronomon „li“ ni povas uzi por homo en ĉiu okazo, kiam la sekso estas por ni indiferanta^LR . en infano vidiĝas, kia homo fariĝos ^PrV ; homo senpeka neniam ekzistis ^PrV ; homo lernas la tutan vivon ^PrV .

3.

(plurale) Akompanantaro, servistaro de iu estro: David kaj liaj homoj estis en la dezerto [19]; ĉiuj militestroj, ili kaj iliaj homoj, aŭdis, ke la reĝo de Babel estrigis Gedaljan [20]; li ekblovis sian kornon, sed […] liaj homoj ne povis ĝin aŭdi [21]; mi ekfajfas, kaj miaj homoj tie ekstere komencas ataki [22]; la satano sendube konas siajn homojn, se li prenis vin kiel makleriston [23]; mi konas miajn homojn ^PrV .

De homo, rilata al homo: homa koro [25]; homaj ostoj [26]; faritaĵo de homaj manoj [27]; homan prudenton mi ne posedas [28]; mia konfido je la homa naturo estis detruita [29]; [pri tio] laboras ĉiuj sferoj de l' homa societo [30]; la nehomaj krioj de lia edzino [31]; diino sen homaj bezonaĵoj [32]; ŝi kantis pri la ĉagrenoj, kiuj persekutas la homan genton de la lulilo ĝis la morto [33]; ne ĉiam daŭras homa sufero ^PrV .

La tuta homa gento: grandegan signifon havus por la homaro la enkonduko de unu komune akceptita lingvo [34]; ideoj, kiuj estas ludontaj gravan rolon en la historio de la homaro, havas ĉiam tiun saman egalan sorton [35]; ne utilus do penadi por plibonigi la sorton de l' homaro [36]; al niaj multaj malsanoj akompaniĝis nova epidemio por turmenti la homaron [37]; la tuta historio de la homaro estas, esence, historio de transirado al pli altaj produktometodoj [38]; peko kaj eraro estas ecoj de l' homaro ^PrV . sociomondo^1.b

1.

Homo, konsiderata kiel ano de la tuta homaro: bonintencaj homaranoj devas konservi, flegi kaj estigi fortan kapablon por defendi energie vivon kaj bonfarton de tiuj, kiuj volas vivi pace [39]. mondcivitano, homido, homfrato

2.

Adepto de homaranismo: En la komenco de Aprilo la Unua grupo Homarana dissendis al ĉiuj homaranoj la sekvantan cirkuleran leteron: […] [40].

Projekto de neŭtrala religio prezentita de Zamenhofo, daŭrigo de Hilelismo, kun doktrino postulanta, ke ĉiu rigardu kaj amu ĉiulandajn homojn kiel siajn fratojn: la homaranismo, kiu varbos siajn adeptojn ne per blinda kredigado, sed per admonado, estas ja destinita sole nur por homoj libere pensantaj [41].

1.

La eco esti homo, aparteni al la homa gento, uleco: depost la momento, en kiu mi perdis la kredon pri mia homeco, miaj suferoj finiĝis ^Marta ; en sia demando la legantino mencias (ne)homecon de la aganto [42]; la homeco kaj la dieco de Jesuo Kristo.

2.

La supozataj trajtoj de „nedifektita“ homa naturo (kompatemo, helpemo, bonfaremo): Vi pensas, ke la skito la barbara Aŭskultos tiun voĉon de la vero Kaj de l' homeco, kiun ne aŭskultis La grek' Atreo? [43]; kiel migranta, senhejma apostolo de libero kaj homeco mi montrus al ili la gvidstelon [44].

1.

Rilata al homeco¹: la malĝojiga, la lamentinda, sed tute homeca afero estas, ke tiuj, kiuj ĵus hieraŭ mem estis la persekutatoj, nun estas la plej kruelaj persekutantoj [45]

2.

Rilata al homeco²: ni volas kulturi ĉe niaj membroj „fortikan senton de homeca solidaro“ [46]; tiuj, kiuj laboras, estas tre helpopretaj kaj homecaj [47]

1.

(figure) Hebredevena ĉirkaŭfrazo por homo: Kaj la Eternulo malleviĝis, por vidi la urbon kaj la turon, kiujn konstruis la homidoj [48]; Dio ne estas homo, ke Li mensogus, Kaj ne homido, ke Li pentus. [49]; „Ha, mi malfeliĉa homido!“ ĝemis la reĝidino; „kial mi ne prenis la belan reĝidon! Ha, kiel malfeliĉa mi estas!“ [50]. homfrato

2.

(malofte) Infano: Željko, la 5-jara filo de partizanaj gepatroj, […] amikiĝas tute nature al Pirgo, la kelktaga kapreolido […] La unuan paŝon de tiu rilato faras la tremanta kaj nenion komprenanta bestido, kiu dum la bombardo fidas sian instinkton kaj proksimiĝas al la tremanta kaj preskaŭ nenion komprenanta homido [51].

Inseksa homo: juna financisto […] atakita kaj sieĝita de ĉiuj homoj, aŭ prefere hominoj, kiuj […] kun li rilatis ^ChL ; la sola homino, kiu neniam dubis pri mi, kiam ĉiuj homoj min kulpigis ^KPr ; Por kia homo vi fosas la tombon? ― Ne por homo. ― Nu, do, por kia homino? ― Ankaŭ ne por homino ^Hamlet . virino

Rim.: La ekzemplo el la Zamenhofa traduko de „Hamleto“ (5:1) demonstras, ke tiu dubinda vorto aperis en malsukcesa provo traduki anglan kalemburon bazitan sur la anglalingva konfuzo de la signifoj ‹homo› kaj ‹viro›. Provo malsukcesa, ĉar en Esperanto la konkludo „ne homo — do, ino“ ne validas, ĝi estas kruda eraro. L.N.M. Newell tion komprenis, kaj en sia traduko de „Hamleto“ li tradukis: „Por kiu viro vi fosas ĝin? — Por neniu viro, sinjoro. — Do, por kiu virino?“ ktp. Tio estas tute ĝusta gramatike, tamen la kalemburo perdiĝas, kaj la demando estas nenatura: kial Hamleto unue supozas, ke temas pri viro? Taŭga solvo estas anstataŭigi ‹homo›n per alia situacie konvena vorto, kies genraj signifoj similas tiujn de la angla ‚man‘; ekz-e M.L. Lozinskij anstataŭigis ĝin per ‚kristano‘ (komence de la sceno la tombistoj diskutas pri tiu „kristana entombigo“): „Por kiu kristano vi fosas ĝin? — Por neniu kristano, sinjoro. — Do, por kiu kristanino?“ ktp. [Sergio Pokrovskij]

Tia, ke ĝi koncernas ĉiun homon; universala: ni sentis la spiriton de ĉiuhoma frateco [52]; ĉu tio ĉi estis ia ĉiuhoma epidemia idioteco [53]? en unu bela tago montriĝus, ke […] ekzistas nur unu ĉiuhoma familio kun unu ĉiuhoma lingvo [54].

Homo vivanta komune kun aliaj; proksimulo: [ili] respektas la ordonojn de Dio kaj amas siajn kunhomojn [55]; kiel homoj povas adori siajn kompatindajn kunhomojn, kiel diojn, ankoraŭ regatajn de la samaj malvirtoj [56]; spertinte tion […], mi nun rigardas miajn kunhomojn kiel terure supraĵajn [57]. homarano¹, homfrato, kunulo

Ne homaspekta, ne inda je homo: tro kruela, tro mizera, tro terura...: li komencis ripeti per raŭka, nehoma voĉo: mi kredas, mi kredas [58]; la komunumo […] malhome supervivis meze de la polucio kaj de la mizero [59].

Enhavanta multajn homojn; loĝata de multaj homoj: la stratoj estis tiom homplenaj, ke la promenantoj sin interpuŝadis [60]; li sursaltis ŝtupareton de tramo, laŭkutime homplena ^Metrop ; kiel solece sidas la urbo, kiu estis tiel multehoma [61]! eĉ en multhoma Hindujo ne eble estas por iu ajn sidi senmove [62]; li ekrigardis tra la vitro sur la multehoman kaj multemovan straton ^Marta .

Prahomo, kiu loĝis en kavernoj: ni iam scios, kiel kavernhomoj nomis mamuton, nur se estos inventita la tempomaŝino [63].

Interesanta ĉiujn homojn: ĉiu societo aŭ kongreso aparte decidu ion tian, kio alproksimigus la grandan komunehoman celon almenaŭ je unu paŝo ^EE .

Homo vivanta en natura kondiĉo, sen luksaĵoj de civilizo, kun nur elementaj rimedoj: Rembrandt […] faris akvaforton pri Adamo kaj Eva, kaj li prezentas ilin kiel bestecajn, simisimilajn naturhomojn [64].

Skulptita figuro simila al homo, farita el neĝo: Nia neĝhomo diskutis parole ⫽ Kun admirantoj [65].

(frazaĵo) Homo, kiu nur ŝajne funkcias, malantaŭ kiu reale decidas aliaj homoj kaŝataj: hodiaŭaj studoj tamen pruvas, ke li estis nura pajlohomo: la vera ‚Ido‘ estis unu el la sekretarioj mem de la Komitato, nome Louis Couturat [66]. temas pri piramideta strukturo kun pluraj pajlohomoj, […] surscenigantaj simplan farson [67].

Iu el la diversaj prahistoriaj homoj, de la genro homo¹: [tio] montras ĝis kiu grado la prahomo ligis sian menson al la mano [68]; li sukcesis subakviĝi kaj trovi nigraŝtonan fendilon, tre similan al tiu uzata de prahomoj [69]; laŭ via logiko, vortoj ne estas utilaj, ĉar prahomoj fartis bone sene [70].

Kie homoj ne estas, nevizitata, neloĝata: dezerto senhoma [71]; la vojo inter la ĝardenoj estas senhoma [72]; la vagonaro pasis kvazaŭfulme antaŭ senhoma trotuaro [73].

Loko, regiono, kie neniu homo vivas konstante: la arbaraj senhomejoj de la interna Afriko [74]; li alvenis la regionon de la kristanoj trans la senhomejo, tra kiu laŭ homa memoro neniu andaluza armeo pasis [75].

(tr)

Senigi je loĝantoj: dezertigitaj kaj senhomigitaj lokoj [76]; Mi venigus en la landon sovaĝajn bestojn, por ĝin senhomigi, por ke ĝi fariĝu dezerta [77]. dezertigi

Imago de nova homtipo, havanta eksterordinare superajn kvalitojn: La uloj, kiuj faras la koncernan laboron, ne estas superhomoj, ili jen kaj jen misrezonas, ili cedas al siaj deziroj neoportune [78]; vi rebatis nin al tempo kiam superhomoj pravis kaj la tuta monda sufero estis ŝoko al homaro [79]; plumeto […] trovis la vojon [al la] nazo, kiun ĝi sadisme ektiklis, nur superhomo povus rezisti [ternon] [80].

Rim.: La nocio venas de Henricus Müller kaj estis uzata poste de Herder, Goethe kaj Nietzsche. La nazioj misuzis la nocion por sia ideologio.

Superanta la kapablojn de normala homo: la dioj donis al li superhoman memoron kaj la miraklan penetreman okulon [81]; post kiam ŝi estis sentinta superhoman ĝojon, la malfeliĉa virino subite refalis el la supro de sia revo [82]; per superhoma penado de mia volo mi ŝajne kontraŭagis [83].

Doktrino kiu celas plifortigon de homoj per genteĥniko kaj aliaj artaj rimedoj: Jürgen Habermas resumas la dilemojn pri transhomismo jene: ĉu genetika memtransformo kaj memperfektigo de la speco pliampleksigus la aŭtonomecon de la homa estaĵo aŭ, kontraŭe, ĉu tio reduktus nian norman memkomprenon kiel homoj [84];

Virseksa homo: maturaĝa virhomo [85]. viro

Zorganta pri la feliĉo de l' homoj: kiu faris lin sentema kaj homama, tiu ĉi nun estis for [86]; domaĝe ke ilia tro homama instinkto direktis la bombon [87]; saĝa kaj homama sintenado de la venkinta generalo ebligas repaciĝon inter la batalintoj [88]; Universala Homama Asocio (UHA) [89]. filantropia, humana, humanitara

Homo, kiu malŝatas kaj evitas aliajn homojn: li iĝis pli kaj pli homevitulo kaj neniam edziĝis [90]. mizantropoermito, kontraŭsociulo