^*gramatik/o ^UV

1.

[gramat.0o.SCI]

Sufiĉe kompleta aro da reguloj de lingvo¹ homa aÅ­ de lingvo⁴ formala: lingvo konsistas ne sole el gramatiko, sed ankaÅ­ el vortaro [1]; mi simpligis ĝis nekredebleco la gramatikon[2]; la tutan gramatikon de mia lingvo oni povas bonege ellerni en la daÅ­ro de unu horo[3]. kazo, prepozicio, modalo, litero, predikativo, apozicio, nominacio, artikolo, verbo, substantivo, adjektivo, konjunkcio, adverbo, tabelvorto, pronomo, participo, numeralo, ortografio, akcento, vortfarado, afikso, pseÅ­dosufikso, interpunkcio, interjekcio

2.

[gramat.0o.libro]

Prigramatika verko aŭ lernilo, prezentanta tiajn lingvajn regulojn: la sekvantaj tri verkoj estas rigardataj kiel fundamento de Esperanto: la 16-regula gramatiko, la Universala Vortaro, la Ekzercaro [4]; aĉeti latinan gramatikon.
La Fundamento de Esperanto
Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko

[gramat.0a.LIN]

Rilata al lingvaj reguloj, al la aranĝo de vortoj en parolo: oni povas ankaÅ­ preni la tutan vorton, t. e. la radikon kune kun ĝia gramatika finiĝo [5]; grandegaj gramatikaj tabeloj kiujn oni devas ellerni kaj konservadi en la memoro [6]; fari en [...]  gramatikan aÅ­ ortografian eraron [7]; en Volapuk [...] vokaloj en la komenco aÅ­ fino de vorto ne povas esti uzataj ĉar ili estas signoj gramatikaj [8].

[gramat.0ilo.LIN]

Vorto precipe helpanta en la rilatigo de aliaj vortoj, en la konstruo de frazoj, ekzemple prepozicio, konjunkcio: fantaziaj gramatikiloj, kiel „aŭtem“, „dos“ aŭ „ud“ [9].

[gramat.0isto.LIN]

Spertulo en gramatika scienco: la klasika formo de Sanskrito estis normigita de la fama gramatikisto Pāṇini kelkcent jarojn antaŭ nia erao [10].

[gramat.dependo0o.LIN]

Gramatika modelo kiu prezentas la strukturojn de frazoj per dependorilatoj inter vortoj: Lucien Tesnière […] estas precipe konata kiel iu el la iniciatintoj de dependogramatikoj [11].

[gramat.genera0o.LIN]

Gramatika modelo kies reguloj, provizitaj per vortaro, povas generi ĉiujn validajn frazojn de difinita lingvo aŭ sublingvo: en 2003 la nuntempe plej fama lingvisto Noam Chomsky respondis al demando ĉu Esperanto havas generan gramatikon, dirante interalie ke „Esperanto ne estas lingvo“ [12].

[gramat.gxenerala0o.LIN]

Scienco pri la reguloj komunaj al ĉiuj lingvoj.

[gramat.kompara0o.LIN]

Scienco pri la samecoj kaj malsamecoj de pluraj lingvoj, devenintaj el unu sama, kiujn oni komparas kaj klarigas unu per alia.

[gramat.historia0o.LIN]

Scienco studanta la historion de la ŝanĝoj en lingvaj reguloj.

[gramat.kontraux0a.LIN]

Ne konforma al la normala funkciado de la koncerna lingvo: mi ja rekomendas uzi „mialande“ prefere al „milande“, ne ĉar tiu lasta estus kontraŭgramatika […] sed ĉar la alia estas sankciita de la uzado [13]. laŭgramatika

[gramat.laux0a.LIN]

Lingve bona, konforma al la gramatikaj reguloj de la koncerna lingvo: ekzistas du laŭgramatikaj pronomoj por indiki la necertecon pri la sekso de unu individuo […] „li“ […] „ĝi“ [14]. kontraŭgramatika

[gramat.mis0ajxo.LIN]

Kontraŭgramatika vorto aŭ frazo en verko: serĉi preserarojn kaj misgramatikaĵojn en ia Esperanta teksto [15].

[gramat.preskriba0o.LIN]

Gramatika teorio kiu gravigas la distingon inter ĝusta kaj erara uzo de lingvo: normon starigas la t.n. preskriba gramatiko, kies ĉefa celo estas instruo de la ĝusta lingvaĵo [16]; gramatika gramatiko estiĝis en Anglio nur longe post la Ŝekspira periodo, en la 18a jarcento [17].

[gramat.priskriba0o.LIN]

Scienco priskribanta nur la momentan staton de lingvaj reguloj.

[gramat.transforma0o.LIN]

Gramatika modelo kiu rigardas frazojn kiel rezultojn de transformadoj de baza strukturo tra forigoj, enmetoj, ŝanĝoj en sonoj, en vortordo...: „Mi trovis la libron bona“ […] oni povas konsideri […] laŭ la transforma gramatiko kiel aliformiĝon de „Mi trovis, ke la libro estas bona“ [18].

[gramat.vortgrupa0o.LIN]

Gramatika modelo kiu prezentas la strukturojn de frazoj per hierarkia grupigo de vortoj: vortgrupaj gramatikoj estas la tipa klasika modelo de la generisma skolo de lingvoscienco [19].