^*akcent/i ^FK

(tr)

1.

Intensigi la voĉon sur unu silabo de vorto: ĝuste akcenti la vortojn; la silaboj akcentitaj ofte restadis senŝanĝaj, dum la tuta cetera parto de l’ vorto ŝanĝiĝadis [1]; pro kiu diabla kaŭzo devas havi Esperanto nur unu regulon pri akcentado [2]

2.

Klare kaj forte prononci ĉiujn silabojn de vorto por reliefigi ĝin: „unu el la plej feliĉaj!“ li ekkriis, malrapide elparolante ĉiun vorton kaj speciale akcentante [3]. insisti, skandi¹

3.

(komune) Emfazi: „mi donus la voĉon por mi mem,“ diris la mulo, […] „tamen mi ĉi fojon tion ne akcentus […]“ [4]; tiun ĉi ideon la novaj vortaroj akcentu tute klare en siaj antaŭparoloj, por eviti ĉian malkompreniĝon [5]; parolante antaŭ ĵurnalistoj […] li akcentis la gravecon de multlingveco [6]; estas bone akcenti la diferencon inter averaĝa kaj meza kurzo [7].

(pri silabo) Portanta la akcenton ¹: la Esperanta metriko severe tenas sin al la regula alterno de akcentaj kaj senakcentaj silaboj [8]; en Esperanto ĉiuj akcentaj silaboj estas longaj.

1.

Pliintensigo de voĉo sur difinita silabo de vorto: ankaŭ per la akcento kaj per malegala longeco de la vokaloj multaj lingvoj diferencas de nia lingvo [9]; la akcento estas ĉiam sur la antaŭlasta silabo [10]; ellerni unu akcenton por ĉiuj vortoj estas mil fojojn pli facile, ol memori por ĉiu vorto apartan akcenton [11]; traktitaj estas ankaŭ kromakcentoj, distingaj paŭzetoj, duoblaj literoj, mallongigoj kaj elparolo de ne-esperantaj vortoj [12].

Rim.: Anstataŭ diri, ke la akcento estas sur iu silabo, oni ofte uzas vortfigurojn: „la akcento falas sur la silabo“, „frapas ĝin“, aŭ „la silabo portas la akcenton“.

2.

Klara kaj forta prononco de la silaboj, por insisti pri ideo: diri kun akcento; „kiaj estas tiuj du pekoj?“ ‐ Moser, kun akcento: „patromortigo estas la nomo de unu, fratomortigo estas la nomo de la dua“ [13]. emfazo, tono.

3.

(arkaismo) Akĉento: ŝi salutis min kun mola, pura akcento ^FK ; subite ŝi ekaŭdis ies fortan malagrablan voĉon kun hebrea akcento ^FK ; vi revenu post perdo de via suda akcento [14].

(pri silabo) Kies akcento ¹, kvankam postulata de la ĝenerala regulo, povas malaperi pro apudeco kun alia akcenta silabo aŭ pro manko de senca graveco: duonakcenta vorto (vorto kun duonakcenta silabo); la unusilabaj vortoj estas senakcentaj, aŭ duonakcentaj (se ili havas akcenton sencan) [15]; se per apostrofado apudiĝas akcenta silabo kaj duonakcenta silabo, la duonakcenta transdonas sian akcenton al la antaŭa akcenta silabo kaj mem fariĝas tute senakcenta [16]. enklitiko.

(pri silabo) Ne portanta la akcenton ¹: senakcenta vorto (vorto kun neniu akcenta silabo); kelkloke la akcentaj silaboj de vortoj trafas la neakcentajn poziciojn de la verso [17].

Akcento ¹ realigata per plilaŭtigo de la akcentata silabo: la lingvoj rusa kaj angla uzas laŭtakcenton.

Akcento ¹ efikanta per variado de la tonalto de la akcentata silabo: la malnovgreka lingvo uzas tonakcenton; la tradicia plurtona ortografio de greka lingvo enhavas kelkajn diakritajn signojn por montri tion kio originale estis la tonakcento de la antikva greka lingvo [18].

(en metro) Silabo, difinita per sia pozicio en la ritma skeleto, kaj kiu nepre devas esti akcenta; alidire: akcenta silabo, ĉe kiu la ŝvebo ne rajtas efiki: la rimo portas ĉefakcenton; tiuj ĉefakcentoj estas ĝenerale po du en unu verso: unu troviĝas je la fino, kaj la alia proksimume je la mezo de la verso [19].

Metrika licenco, pro kiu oni toleras, ke normale akcentata silabo perdu sian akcenton, kiam ĝi troviĝas en pozicio, kiun la ritma skeleto de la verso difinas senakcenta: akcentperdo estas kutima afero en duonakcentaj vortoj, sed ĝi foje okazas en aliaj; „al Ví, granda fónto de l'ámo kaj véro“ [20] (kvar amfibraĥoj: „granda“ estas tute senakcenta); sed la lastmanierajn akcentperdojn Zamenhof ... evidente rigardis eble pardoneblaj, sed pli-malpli pekaj licencoj [21].

Metrika licenco, pro kiu oni toleras, ke normale senakcenta silabo ricevu akcenton, kiam ĝi troviĝas en pozicio, kiun la ritma skeleto de la verso difinas akcenta: (skandante kvinjambon) „da kúraĝúloj káj avénturístoj“ ^Hamlet ; (por reliefigi la sencon) „pro embaráso, né pro málkonfído“ ^Ifigenio ; tiun akcenton oni nomas ritma, ĉar sen la ritmo ĝi ne ekzistus [22].