^*long/a ^PV

1.

Granda laŭ la dimensio longo; havanta difinitan grandon laŭ tiu dimensio: longa bastono, ŝnuro, strato, streko; ĉambro vasta, pli longa ol larĝa ^Marta ; (analoge) ne skribu al mi tiajn longajn leterojn [1]; longa je dudek centimetroj, je tri paŝoj; tio estis aleo, du kilometrojn longa [2]; (figure) kilometre longa titolo.

2.

Havanta grandan daŭron: la vivo ne estas longa [3]; longa vojaĝo, laboro, parolado, malsano, pacienco; longaj someraj tagoj; longa krio, ĝemo; plilongigi paroladon, kunvenon. daŭra ¹, eterna, tirata

3.

(p.p. silabo) Fermita aŭ akcenta: en la vorto „me-lan-ko-li-o“ la longaj silaboj estas „lan“ kaj „li“.

Rim.: Ĉi tiu nocio estas esence fremda al Esperanto, sed Kalocsay faris ampleksan teorion pri ĝia uzo en poezio, ĉar li opiniis la klasikan metrikon, bazitan sur longeco de silaboj, pli belsona ol la akcenta. La donita difino estas adaptita al la specifaj ecoj de Esperanto, kiu ne firme konas longecon de vokaloj, sed por lingvoj kun klara distingo inter longaj kaj mallongaj vokaloj, kiel la latina, helena, sanskrita, araba k.a., la difino estu prefereble: fermita, aŭ kies vokalo estas longa.

1.

Dum multe da tempo: la plej juna […] devis ankoraŭ la plej longe atendi [4]; longe ŝi devis atendi, kaj tempo de atendado daŭras tiel senfine longe [5]; estas bone longe resti matene en la lito, se oni havas multe por fari, diras la maldiligentulo [6]; la pastro [...] loĝis longe en nia urbo [7]; lia kolero longe daŭris [8]; mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaŝita de vi [9]; ili insistis tiel longe, ĝis li hontis [10].

2.

Delonge: mia domo estis jam longe konstruita [11].

3.

Tiel, ke la koncernaĵo estas longa ¹: etendu pli longe viajn ŝnurojn, kaj viajn palisojn fortikigu [12].

1.

Plej granda dimensio de objekto: tricent ulnoj estu la longo de la arkeo, kvindek ulnoj ĝia larĝo, kaj tridek ulnoj ĝia alto [13]; faldi paperfolion laŭ la longo; tiu ĉi rivero havas ducent kilometrojn da longo [14]; ĉiuj liaj administratoroj kaj farmantoj ne donas al li […] pli ol pecon da tero, havantan la longon kaj larĝon de paro da kontraktaj paperoj ^Hamlet ; la korpo falis kaj etendiĝis laŭ sia tuta longo [15]; (arkaismo) grado de longo (distanco de iu loko al iu difinita meridiano akceptita kiel deirpunkto, t.e. longitudo).

Rim.: Oni pli volonte parolas pri longo de objekto kuŝanta. Tamen „longo“ povas ankaŭ alterni kun „alto“ pri stara aĵo, kiel montras jena ekzemplo: ili staris fiere unu apud la alia, kvankam ilia longo estis tre malegala [16].

2.

Baza fizika grando, esprimanta la distancojn inter du punktoj: la dimensioj de longo estas `M^0L^1T^0`; la derivita grando areo (respektive volumeno) estas kvadrato (respektive kubo) de longo. metro

1.

Eco de tio, kio estas longa: mi rigardis la [...] orelojn de la leporo, estas plezuro admiri ilian longecon! [17]; ĝi estis bela per sia grandeco kaj per la longeco de siaj branĉoj [18]; Saul tuj falis laŭ sia tuta longeco sur la teron [19]; malegala longeco de la vokaloj [20]; la longeco de la laboro lacigis lin.

2.

Longo ¹: naŭ ulnoj estas ĝia longeco kaj kvar ulnoj estas ĝia larĝeco [21]; ŝi konsideris la longecon de la vojo kaj prikalkulis, ke, se ŝi ne sekvos la landvojon, sed iros laŭlonge de la marbordo, ŝi ŝparos preskaŭ du mejlojn [22]; tiuj bestoj povas atingi longecon de pli ol 3 metroj [23]; Stirio […] proponas al sportemaj montbiciklantoj unikan alpan itineron […], kiu ĉi-momente ampleksas longecon de 1138 km kaj suman altecon de entute 31 305 m [24].

Multe da tempo antaŭe: jaroj antaŭlonge pasintaj [25]; kio antaŭlonge estis profetita, jen ĝi plenumiĝis [26].

En pasinta, ne tre malproksima tempo: gento, antaŭ ne longe venintan el Italujo [27]; pri tio mi antaŭ ne longe jam mem pensis [28]; antaŭ ne longe la fiŝo donacis al ni dometon [29]; ankoraŭ antaŭ ne longe oni tute silentis pri ni kaj poste oni nin mokis [30]; se iu antaŭ nelonge edziĝis, li ne iru en militon [31]; mi parolas pri tiuj novaj romanoj, kiuj aperis antaŭ nelonge [32]; tiel freŝa, kvazaŭ ĝi nur antaŭnelonge estus enmetita tien [33]; kun ĉagrena mieno alparolis min antaŭnelonge iu Kamarado [34].

De longa tempo estanta, funkcianta, valida...: li estas delonga servisto de nia domo, do mi povas sendi per li tiun ĉi leteron kun plena fido [35]; ĉi tiu teamo estas delonga ĉampiono en Hungario [36].

De antaŭlonge kaj plu ĝis la koncerna momento: eĉ unu birdon oni ne aŭdis, ĉiuj jam delonge ripozis, kaj la strigo ne estis ankoraŭ hejme [37]; en la tuta regiono oni jam delonge rigardis lin kiel indiĝenon [38]; ni esperantistoj, cetere, konas tiun ĉi fenomenon jam delonge [39].

Laŭ la dimensio longo, laŭ la pli granda direkto: trairu la landon laŭlonge kaj laŭlarĝe [41]; sur la norda flanko laŭlonge estu kurtenoj, havantaj la longon de cent ulnoj [42]; fendi lignon laŭlonge.

(prepoziciaĵo)

Laŭ la pli granda flanko de: ŝi nun iris laŭlonge de la marbordo [43]; la ŝipo malrapide kaj gracie naĝis laŭlonge la riveron [44]; laŭlonge de strato [...] eblas vidi la antikvajn vestiĝojn de la Romia Teatro [45].

1.

Havanta malgrandan etendon laŭ sia plej granda dimensio: rekta vojo estas pli mallonga, ol kurba [46]; ŝafon, kiu havas tro longajn aŭ tro mallongajn membrojn, vi povas alporti kiel oferon [47]; mallonga tenilo, vesto, barbo, frazo.

2.

Havanta malgrandan daŭron: mallonga kunsido, kolero, feliĉo; mia vivo estas ja mallonga, ĉesu do, lasu min libera [48]; la triumfado de malvirtuloj estas mallongatempa kaj la ĝojo de hipokritulo estas nur momenta [49]; mallonge dirite. konciza

3.

(p.p. silabo) Malfermita kaj senakcenta.

Rim.: Vidu rimarkon sub longa ³. Por lingvoj kun klara distingo inter longaj kaj mallongaj vokaloj, la difino estu prefereble: malfermita, kaj kies vokalo estas mallonga.

(tr)

1.

Malgrandigi la longon, la pli grandan dimension: okuloj [...], kies palpebroj estas mallongigitaj [50].

2.

Malpliigi la daŭron, rilate al la normala, antaŭvidebla daŭro: pardonu, ke ĉi tiun fojon mi mallongigos mian intersalutiĝon kun vi ^Marta ; la jaroj de malpiuloj estos mallongigitaj [51].

1.

Malgrandigo de longeco; plirapidigo: mallongigo de transporta tempo [52]; per mallongigo de la tempo eblas akiri pliajn poentojn [53].

2.

Skriba aŭ parola koncizigo de esprimo, ekzemple, konservanta nur la komencajn aŭ ekstremajn literojn aŭ silabojn de vortoj: „ktp“ estas kutima mallongigo de „kaj tiel plu“; la plej uzataj mallongigoj, kiel „s-ro“, „d-ro“, kiujn (nekredeble!) en PIV oni tute ne trovas [54]; signifo de la mallongigoj estas: t.e. = tio estas, k.c. = kaj ceteraj […] [55].
PMEG: Elparolo de mallongigoj

Dum negranda tempointervalo: estos nelonge vi, tute ne longe vivanta [56]; malŝparulo ĝuas nelonge, avarulo neniam ^PrV .

Post malmulta tempo: post nelonge li malaperis en la mallumo [57]; postnelonge mura indikilo eklumis [58].

Dum la daŭro de la tago, kiel precipa okupo, tre longe: kial vi tamen sidadas ĉi tie taglonge, kaj nur vespere vi hejmeniras al via popolo en la arbaro? [59].