^*dorm/i ^PV

(ntr)

1.

Esti en stato de korpa kaj spirita senaktiveco, kiu ĉe la homoj ordinare okazas dum ĉiu nokto, kaj estas necesa por ripozigi la homojn kaj la bestojn: kiam mi venis al li, li dormis, sed mi lin vekis [1]; infanoj, kaj kiam vi estos lacaj, vi iom dormu [2]; venis la tempo dormi [3]; preparu vian silkan liteton, ni kuŝiĝos por dormi [4]; ili ĉiuj dormos kaj ronkos [5]; la fiŝkaptisto dormis bone kaj profunde, ĉar li multe kuris tage [6]; li kuŝiĝis ĉe la fajro kaj dormis ĝis la tagiĝo [7]; dormi ŝtonan (profundan) dormon ^B ; kiu dormas longe, vivas mallonge ^PrV .

2.

(figure) Ne agi, resti senaga, kvieta: la longe dormintaj semoj komencis doni la unuajn trunketojn [8]; malfeliĉe, nur dormis artikolo 19 en sia glacia beleco kvazaŭ mumio [9]; ne veku malfeliĉon, kiam ĝi dormas ^PrV .

1.

Stato de dormanto: la infano de Doroteo ripozis per trankvila dormo [10]; ĉe la subiro de la suno profunda dormo falis sur Abramon [11]; li vekiĝis de sia dormo, kaj diris: mi eliros [12]; noktomeze la dormo fermis al la junulo la okulojn [13]; tagmeza dormo (siesto) [14]; fera dormo [15]; hipnota dormo [16]; (figure) ŝi eble kun granda ĝuo fermus la okulojn por eterna dormo (morto) ^Marta ; dormo kaj morto estas nur du dunaskitoj [17]; ŝuldo ne bruas, tamen dormon detruas ^PrV ; ebrieco pasas post dormo, malsaĝeco neniam ^PrV .

2.

Senaktiveco, senprogreso: la politika parolarto, post multaj jarcentoj da dormo, revekiĝis en la lando, kiu la unua sukcesis krei modernepokajn demokratajn instituciojn [18]; unufoje oni ĝin citis en Ĝenevo, [sed tiam] nenio plu ĝenis la dormon de la bela artikolo, ĝis […] la dua mondmilito [19]; la riverondoj post la glacia dormo senĝene levis kaj subigis sin [20]. letargio, marasmo, stagno.

1.

(iu) Ema dormi: hundoj mutaj, kiuj ne povas boji, dormemaj, kuŝemaj [21]; li fariĝis tiel dormema, ke li ne povis plu teni la okulojn nefermitaj [22]; [mi estas] ne laca, ne laca... nur iom dormema [23]; dormemo surprizis lin post tiu rafinite preparita manĝo [24].

2.

(io) Esprimanta emon dormi; elmontranta senaktivecon; invitanta al dormo: dormema urbo [25]; ho, kiel longa kaj dormema estis la tempo [26]! li ŝajnis apatia, sed tiuj briletoj sub la dormemaj palpebroj memorigis pri kato, kiu senmove observas sian kaptaĵon [27].

(ntr)

Profunde dormi: mi estis en lito kaj dormegis, kiam plaĉis al la Ĉielo sendi [soldatojn] en nian belan kastelon [28]; kiam ŝi dormegos pugnoferme, vi povos agi kun ŝi kiel vi volos [29]; (figure) la stacidomo dormis, la apuda urbeto dormegis [30]; Stefano Bogdanoviĉ dormegas tiom profunde, ke ŝi ne kapablas lin veki [31].

(ntr)

1.

Dormi mallonge, malintense, duondormi: li sidas apud la tablo kaj dormetas [32]; nia gardanto ne dormetas [33]; [ŝi] kisis la maljunan avinon, kiu ankoraŭ dormetis [34]; li iris al la mansardo por fumadi kaj dormeti [35]; multaj kaj grandaj kapabloj dormetis en li [36]; tiu patrina instinkto kiu dormetas funde de koro de ĉiuj virinoj [37]; (figure) la vivo dormetas en tiu ĉi malnova urbo ^Metrop ; „lando de sanktuloj kaj doktuloj“ – tiel Irlando estis konata, dum Eŭropo dormetis tra la mezepoka mallumo [38].

2.

(Pri komputilo aŭ simila aranĝaĵo:) Funkcii en la reĝimo de minimuma energikonsumo, plenumante nenian laboron krom la kontrolo, ĉu venis veka signalo: ĉi tiu agordo preskribas al la bitlibro dormeti se dum 20 minutoj venis nenia komando de la leganto.

1.

Igi aŭ teni iun dormanta: ŝi lule dormigis lin, sed tre gardeme, kvazaŭ ŝi timus lin timigi [39]; [la] verda arbaro […], en ombro ĝi tuj min dormigis, ŝancelante foliojn kaj florojn [40]; (figure) Tanatoso dormigos lin por ĉiam [41]; estis kelkaj [malsanuloj] kiujn oni dormigis per la rigardado aŭ mana karesado, unu ĝemis [42]. narkoti

2.

(figure) Trompante aŭ tedante senatentigi: eble la ruza Feniciano sukcesis dormigi iliajn suspektemajn korojn [43]? politikaj rezonadoj, kiuj dormigas [44].

luli

Endormiga drogo: mi uzas nek dormigilojn nek aliajn psikmedikamentojn [45]; la malfeliĉa knabino, senmovigita de multnombraj kisadoj kiel de dormigilo, ekdormis en brakoj de sia amanto [46]; oficiale mi ne havas efektivan dormigilon, kaj neoficiale... oni ne donas tiajn aĵojn almoze eĉ al blinduloj [47]. sedativo

(malofte)

Aĵo servanta por dormi, kiu faras dormon pli komforta: lito, matraco, kuseno, dormosako ktp.

Esti en parte dorma, parte konscia stato: apud Ĝoja, junulo duondormis sur sia seĝo, kun lipoj formitaj al feliĉa rideto [48]; li mem estis lacega, kaj dum li iris inter la malsanuloj, li duondormis [49]; ofte ili grumblis, fihumoris kaj duondormis, se ili ne estis ebriaj [50]; jen, mi parolas, vi aŭdas sen vere aŭskulti, vi duondormas pli kaj pli [51]. dormeti, somnoli

Stato de iu parte dorma, parte konscia: [li] pasigis la tempon per iu libro, fumadis aŭ restis en duondormo [52]; de la tuta brilo ĝi estis kvazaŭ en duondormo [53]; ŝia konscio iom vekiĝis el la duondormo [54]; kelkfoje li tamen falis en ian duondormon, en kiu li vidis kaj aŭdis ĉion, kio okazis ĉirkaŭ li, sed en kiu la realeco miksis sin kun febraj vizioj ^QuV . somnolo

(malofte)

Ĉesigi sian dormadon, vekiĝi¹: la avino eldormiĝis kaj levis sin al sido en sia lito [55].

Meti iun en dormon: sed dormu nun, fariĝu freŝa kaj sana! Mi kantos kaj endormigos vin [56]; kaj ŝi endormigis lin sur siaj genuoj, kaj alvokis homon, kaj detondigis la sep buklojn de lia kapo [57].

1.

Transiri en dorman staton, fali en dormon: [la najtingalo] kantis kaj la imperiestro dolĉe endormiĝis [58]; mi kuŝiĝas kaj endormiĝas, kaj mi vekiĝas, ĉar la Eternulo min subtenas [59].

2.

(figure) Trankvile morti en paco: tute mallaŭte ĝi (la muŝo) malleviĝis sur la balanciĝantan trunketon de herbo, balancetis la kapon tiel, kiel nur ĝi povas balanceti, kaj ĝoje endormiĝis [60]; ĉar se ni kredas, ke Jesuo mortis kaj releviĝis, tiel ankaŭ tiujn, kiuj endormiĝis en Jesuo, Dio venigos kun li [61]. forpasi

1.

Transiro en dorman staton: kontraŭ la kungluiĝado de la palpebroj […][…] oni igas vespere antaŭ la endormiĝo froti sur la fermitaj palpebroj ŝmiraĵon kun blanka hidrarga precipitato [62].

2.

En la tradicia kristanismo la Endormiĝo de la Sankta Dipatrino estas unu el la ĉefaj kristanaj festoj (la dekduopaj festoj, la dipatrinaj festoj), per kiu la eklezio rememoras la miraklan morton de la Dipatrino: inter la plej gravaj ortodoksaj festoj estas La Endormiĝo kaj Ĉieliro de la sankta Dipatrino [63]; tiu, kiu konstruigis en la urbo la monaĥejon „Endormiĝo de la Dipatrino“ [64]. Ĉielenpreno

(tr)

Perdi pro duma dormo: fordormi la okazon ^PrV ; sportistoj fordormas sian vivon kaj se ili nur ete forpaŝas de sia preskribita vivmaniero ili grave malsaniĝas? [65]; fordormi la tutan tagon. maltrafi, preteratenti, preterlasi

(ntr)

1.

Esti en la aktiva, ne dorma stato, ne dormi: ni maldormas en la tago, dormas en la nokto kaj havas tiam niajn sonĝojn, sed kun arbo estas alia afero, arbo maldormas en la daŭro de tri sezonoj, kaj nur en la komenco de la vintro ĝi endormiĝas [66]; fakte ŝajnas, ke kiam infano kuŝas, ĝi preskaŭ neniam estas plene maldorma [67]; li maldormis jam tri noktojn apud la malsana patro;

2.

(figure) Havi aktivan, viglan mensostaton, atenti¹, zorgi: la Eternulo maldormas super siaj fideluloj [68]; sed se diversaj homoj parolos diversmaniere, ankaŭ tiam maldormu, ĉar la saĝo ordonas antaŭvidi prefere malbonon ol bonon [69].

Rilata al aktiva, ne dorma stato: Mi dormis, sed mia koro estis maldorma [70]; Ĉiuj infanoj estis maldormaj. Ili gapis scivole al Johana [71]; la servuteco en kiun ĝi enfermas iliajn vivojn mem dum ok horoj da laborado, nome duono de iliaj maldormaj horoj [72]. konscia

Aktiva stato de nervosistemo, manifestiĝanta en konscia konduto: la ciklo de dormo kaj maldormo; vi leviĝos kvazaŭ el dormo al feliĉa maldormo kaj kvazaŭ el nokto al la tagiĝo de Dio [73]; Li akceptas la teorion de duobla konscio en dormo kaj maldormo, per kio 80 ĝis 90% da homoj povas subiĝi al hipnotismo [74].

(tr)

Pasigi dormante: ĉu en la domo de via patro estas loko por ni, por tradormi la nokton [75]? ili manĝis panon kaj tradormis la nokton sur la monto [76]; [ili] simple tradormas la malsanon kaj dum la dormo estas arte nutrataj [77]; ŝia nuna edzo tradormis la tutan eventon, do ankaŭ li nenion scias [78].

(ntr)

Dormi sufiĉe, ĝis la kontenta stato en kiu oni ne plu deziras dormi: mi petas vin, Ramzes, satdormu [79]; la fripono fine satdormis [80]; 4 horoj laŭ la organizantoj sufiĉas por satdormado ^LOdE .

Malsana stato, en kiu oni ne povas dormi: ŝian korpon bruligis varmego naskiĝinta de malsato, malvarmo, sendormeco ^Marta ; li mortu bela, ne kun vizaĝo mizeriĝinta kaj duonnigra de doloro kaj sendormeco [81]; ia kuracilo por vi kontraŭ la sendormeco [82].

Infekta malsano karakterizata de konstanta dormemo: ĝi estas speciala… speco… de la dormomalsano…bedaŭrinde ankaŭ mi estas malsana… [83].

Tia stato de komputilo (aŭ simila aranĝaĵo), ke kvankam ĝi estas plene malŝaltita, tamen ĉiuj datumoj pri la uzula seanco² estas konservitaj en energi-nedependa memoro, plej ofte, sur fiksita disko: ĉe granda amplekso de la ĉefmemoro vekiĝo el diskodormo povas postuli rimarkeblan tempon; la problemo estas kaŭzata de la diskodormo [84].

Speco de letargia stato, en kiun venas dum vintro iuj bestoj, ekzemple urso, marmoto, vesperto: tiel insektoj povas adaptiĝi al variaj vivmedioj, inter ili la plej malvarmaj regionoj de la Tero, aplikante biologiajn rimedojn kiaj la vintrodormo kaj sezona migrado [85].

Energiŝpara reĝimo³ de komputilo aŭ simila aranĝaĵo dum iom longaj senagaj periodoj ene de seanco²; plej ofte dormeto aŭ diskodormo, sed eble kombino de ili ambaŭ: la hibrida dormoreĝimo kombinas dormeton (kies avantaĝo estas tuja vekiĝo) kun diskodormo (kiu konservas la seancajn datumojn ankaŭ en okazo de elektra paneo).