^*moment/o

Tre mallonga nedifinita daŭro de tempo; tempero: atendu unu momenton ^FK ! antaŭ momento subiris la suno ^FK ; en tiu sama momento, kiam ĉiu retenis la spiron en atendado, oni ekaŭdis la bruon de vesto ^FK ; oni aplaŭdadis al ŝi, kaj por unu momento ŝi sentis ĝojon en la koro ^FK ; mi metis la ringon sur la fingron, kaj de tiu ĉi momento ĉio estas freneza ^FK ; ĉiun momenton la sorĉistino metis novajn objektojn en la kaldronon ^FK ; momenton post la eliro de Stella Fanny eniris ^FK ; nun mi venis al la plej terura momento de mia vivo ^FK ! kaŝu vin por mallonga momento, ĝis pasos la kolero [1]; de la momento de sia naskiĝo la malvirtuloj devojiĝis [2]; Mi ekstermos ilin en momento [3]; li mortis en la momento de la malleviĝo de la suno [4]; la ombro eniris […] rekte en tiu momento, en kiu la alilandulo eniris en sian ĉambron kaj mallevis post si la longan kurtenon ^DL ; aperas prudento, kiam pasis la momento (ĝusta tempo) ^PrV ; vort' en ĝusta momento faras pli ol arĝento ^PrV .

Rim.: Neĝusta kaj evitinda estas la uzo de momento en alia senco (motivo, punkto) ol la supre difinita: la plimulto de ni ne ĝisvivos tiun momenton, kiam montriĝos la fruktoj de nia agado ^FK ; la kuracado devas antaŭ ĉio turni atenton al la kaŭza momento, per konforma reguligo de la komunaj kondiĉoj de la vivo ^FK ;

1.

Mallonga².

a)

Daŭranta nelonge, sendaŭra, trapasa, provizora: post la silento momenta ^FK ; post momenta ŝanceliĝo ŝi donis al li la libron ^IK ; post momenta konsidero Hiram komencis […] [5]; el la momenta embaraso savis ilin Istubar, ĝis nun silenta [6]; la ĝojo de hipokritulo estas nur momenta [7]; malpeza kaj momenta sufero [8]; lia momenta malespero ŝajnis al li nun ridinda [9].

b)

Fariĝanta dum mallonga tempo: edziĝo tro momenta (spontanea) estas longapenta ^PrV . arbitra, kaprica

c)

Kies teno estas sendaŭra kaj ne povas esti daŭrigata: plosivoj estas momentaj sonoj. daŭra²

2.

Okazanta en difinita, tiam nuna momento; kuranta¹; tiama: ĉar la adreso de la ricevonto estis skribita sur la letero mem, la ĉefdelegito en Moskvo enkovertigis ĉiun unuopan leteron, skribis la adreson kaj sendis ĝin al la adresito aŭ pere de la Rusa Armea Poŝto, aŭ laŭ la kutima vojo, depende de la momenta situacio [10]; io ŝanca, io „laŭ la momenta emo“, karakterizas multajn aspektojn de la zamenhofa verko [11]; vi daŭre vidas ĉirkaŭ vi viajn najbarojn, kiuj volonte lernas la lingvon de la momentaj fortuloj kaj same volonte forlasus sian lingvon, se ili nur kapablus [12].

1.

En unu momento; subite: momente ili mortas […] kaj malaperas [13]; kiel momente ili ruiniĝis [14]! Marta per eĉ momente ne fermiĝantaj okuloj rigardis en la mallumon ^Marta ; la sinjorino ektimigita rapidas plenumi la ordonon kaj momente sidiĝas ^FK ; la muziko silentiĝis momente, la pordokurteno ekĵetiĝis flanken, kaj sur la sojlo de la pordo sin montris alta, gracia virina figuro ^FK .

2.

Nun, en la nuna momento, ĉi-momente: pro ŝia nova funebro, ŝi rifuzas momente ĉian interparoladon kun iu ajn ^KPr ; mi opinias, ke momente kaj por tiu sola cirkonstanco taŭgus, se ni ambaŭ reprenus nian iaman personecon ^ChL ; en tiu ĉi regimento estas momente ĉirkaŭ mil junuloj ^Tor ; momente supozante, tamen, ke[…] [15]; la alveno de la […] vino momente interrompis nian konversacion [16].

En la nuna momento: jes, certe, ĉi-momente tio estis ĝusta ^Metrop ; ŝi povis ĉi-momente savi sin per forkuro ^QuV ; Usona konsulo, eĉ se ĉimomente ankoraŭ ne la Unua, mi efektive estas ^MortulŜip ; ĝuste ĉimomente li estis ekrompiĝonta ^KKr ; ĉi-momente en la mondo suferas 300 milionoj da homoj pro akvomanko [17]. nune, pase

1.

En ĉiu ajn momento: ĉiumomente minacis lin la danĝero fali en la akvon [18]; pretigante sin ĉiumomente saltegi kontraŭ la atakanton ^Iŝtar ; ĉiumomente mi povas lin renkonti ^QuV .

2.

(hiperbole) Ripete post nur mallongaj intertempoj: li nur pene paŝis kaj ĉiumomente haltis [19]; ĉiumomente el la pli malproksimaj salonoj alkuris iu pastro aŭ oficisto, komunikante detalojn pri la diservo [20]; ĉiumomente iu ŝipeto tuŝegis aŭ renversis alian kaj iu falis en la akvon [21]; li sidiĝis sur la benko […] kaj ĉiumomente levis la okulojn, rigardante la najbaran ĝardenon ^IK . daŭre, intermite, senĉese, senhalte

En la taŭga, konvena aŭ planita momento: la sorto […] alvenigas en la ĝusta momento la juĝantojn, kiujn mi bezonis [22]; vort' en ĝusta momento faras pli ol arĝento ^PrV ; venas prudento post la ĝusta momento ^PrV ; ili eĉ proponis sin, kiam venos ĝusta momento, por ribeligi Aziajn gentojn, kio donos al ni pretekston transpaŝi la limojn [23]; ĝis tiam silenta piano ĝustamomente respondas al la ĵus soninta violonĉelo [24]. akurate¹, ĝustatempe

En iu momento: iumomente mi aŭdis strangan bruon, kiu venis de sub la sofo [25]; la dekstra okulo fiksu unu strion, dum la maldekstra fiksu tiun apudan, iumomente la cerbo kombinas la striojn, naskante elstaran bildon [26]; la necesa distingo […] certamomente mankis en tiu ĉi rezolucio [27].

En la lasta ebla momento (por eviti ion): li lastmomente subpremis tiun inklinon por eviti, ke ŝi […] ekrifuzu paroli ^ChR ; kiam ni atingis la kulminon de la ceremonio, li komencis eligi orelŝirajn kriojn de teruro kaj provis lastmomente fuĝi tra la homamaso [28]; lastmomente feliĉa hazardo ilin savis [29]. ĵus, apenaŭ³

En unu sama momento kiel alia okazaĵo: li trovis ŝin tiel bela, ke li sammomente enamiĝis en ŝin [30]; [ili] sammomente ekparolis ^VaK ; la nomoj eliĝis sammomente kaj laŭ maniero, kiu ambaŭflanke esprimis ne nur grandan surprizon, sed ankaŭ grandan ĝojon ^Iŝtar ; Vinicius konfuziĝis, sed Petronius sammomente rapidis lin helpi ^QuV ; Johano tuj eligis kelkajn fortajn vortojn, kaj preskaŭ sammomente li ekpensis, ke li ne devas fari tion ^InfanTorent2 . koincide kun, tuj¹

(frazaĵo)

Subite: de momento al momento la ĉielo mallumiĝis de nuboj kaj vento, kaj fariĝis granda pluvo [31]; ŝia pozicio fariĝis de momento al momento pli turmenta ^Iŝtar ; ŝia beleco aliiĝas kaj renaskiĝas de momento al momento ^LGA . iom post iom, paŝon post paŝo