*en UV
- I.
-
*en
- 1.
-
Prepozicio; uzate kun nominativo, indikas fizikan aŭ
abstraktan lokon, staton aŭ cirkonstancon, kie io estas:
- a)
-
(kun nominativo:) Indikas la lokon, interne de kiu io
aŭ iu estas, kie io okazas:
[ili] loĝas en la valo
[1],
en tendoj
[2];
Amalek loĝas en la suda parto de la lando
[3];
sent[i s]in tute sana […] kiel fiŝo en akvo
[4];
mia koro tremas en mi
[5];
ili troviĝis en malproksimeco de apenaŭ kelke da paŝoj
Marta
;
la suno rebrilas en la klara akvo
[6];
(figure)
konservi dekjaran pacon […] tio estas en la limoj de via povo
[7];
(figure)
en la Esperanta gramatiko oni preskaŭ nenion povas ŝanĝi
[8];
(figure)
en tiu propono kuŝas la solvo de la problemo.
staras la morto jam en la korto
PrV
.
interne de
- b)
-
(kun nominativo:) Indikas la tempon, kiam okazas
(aŭ okazis, aŭ okazos) la ago:
mi parolos al vi en tempo pli oportuna
[9];
en la venonta jaro mi veturigos mian fileton al la ĉefurbo
[10];
ankoraŭ hodiaŭ mi estas tiel forta, kiel en la tago, kiam Moseo min sendis
[11].
ĉe,
je,
dum
- c)
-
(kun nominativo:) Indikas kiom da tempo daŭris
aŭ daŭros la ago ĝis sia plena plenumiĝo:
Mi povas detrui la sanktejon de Dio, kaj rekonstrui ĝin en
la daŭro de tri tagoj
[12];
en unu vespero, mi ĉion verkis
[13];
en la daŭro de unu monato aŭ du mi trovus la vojojn
en Labirinto
[14].
- d)
-
(kun nominativo:) Indikas la staton de objekto:
danĝere estas lasi lin plu en tia
libereco
Hamlet
;
la forto grandiĝas en premateco
[15];
li mortis […] en granda mizero
Kandid
;
ili estis en granda nombro
[16]
(grandnombre);
oni ne povas lernigi al vi la manieron, en kiu oni devas vivi inter personoj
de bona deveno
GDn
;
mi en tiu ĉi rilato estas trankvila
[17];
post kelkmonata brua vivo fali en tian silenton […] kaj
izoleco[n…]
[18];
en granda kolero li […] forpelis la filon
[19];
ĝi estis en konsento kun liaj propraj pensoj
[20];
en longaj girlandoj pendis mirindaj kreskaĵoj
[21];
ŝiaj nigraj haroj estis kunvolvitaj en pezaj plektoj super la kapo
[22];
puntoj kaj bantrozetoj […] kuniĝis en mirinda
bonordigita senordeco
FK
.
- e)
-
(kun nominativo:) Indikas cirkonstancon karakterizantan
la agon:
kelkaj leonoj […] rondkuris en (per) frenezaj saltoj tra la
areno
[23];
en (ĉe) la ŝvito de via vizaĝo vi manĝados panon
[24];
postulu paroladon en la lingvo de lia popolo
[25];
[kiam] vi mem havos infanon, tiam vi
parolos en alia maniero
InfanTorent2
;
fremdan lokon li vizitas nur en akompano
[26];
mia pulso en takto batas
[27];
ilia tuta kulpo konsistis nur en tio, ke [ili] alpaŝadis al la
prijuĝado kun antaŭe jam preta konvinko
[28];
mi estos en liaj okuloj (laŭ lia juĝmaniero, opinio)
kiel trompanto
[29];
la homo efektive mortis en turmentoj
[30];
oni parolas al la homoj en (laŭ) instruita formo kaj en (je)
la nomo de leĝoj sciencaj
[31].
ĉe,
je,
laŭ,
per
- 2.
-
Prepozicio; uzate kun akuzativo, indikas direkton per
finpunkto, t.e. fizikan aŭ abstraktan lokon, situacion aŭ
staton, internen de kiu io aŭ iu moviĝas, celas, strebas,
evoluas:
- a)
-
(kun akuzativo:) Indikas lokon,
en1.a kiu situas la celo aŭ
finpunkto:
la birdo flugas en la ĉambron (= ĝi estas ekster la
ĉambro kaj flugas nun en ĝin)
[32];
vi povas iri […] en teatron
[33];
„Vi devas nepre veturi en banlokon!“
diris la ombro
[34];
la pastroj eniris en la internon de la domo
[35];
morgaŭ mi veturos Parizon (aŭ en Parizon)
[36];
anseroj diskuradis en ĉiujn direktojn
[37];
sablero enfalis en mian okulon
[38];
tiufoje [ŝi] ne forgesis meti la ŝlosilon en sian poŝon
[39];
[ŝi] enigis la manon en sian ledan sakon
[40];
Samuel […] skribis tion en libron
[41];
mi malfermas la pordon en la dormoĉambron
(t.e. la pordon kiu kondukas en la
dormoĉambron, per kiu oni transiras en la
dormoĉambron)
Metrop
;
eĉ plej ruza vulpo en kaptilon falas
PrV
.
al
- b)
-
(kun akuzativo:) Indikas la finan staton, situacion ktp
de evoluo, aliiĝo, ŝanĝo:
la idolojn li disbatis en pecetojn
[42];
montrante per unu mano la infanon kaj la duan manon kunpreminte en pugnon
[43];
traduki el unu en alian lingvon
[44];
la dek naŭ provincoj, en kiujn Ĥinujo estas dividita
[45];
la malharmonio aliformiĝas en harmonion
[46];
nia aristokrataro falis en mizeron
[47];
[lia] malkaŝemeco […] aliformiĝis en
arogantecon
[48];
ŝiru vin en du partojn, la mondo trian postulos
PrV
.
al,
el2
1.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 14:252.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 4:203.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 13:294.
Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua5.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 55:46.
L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 427.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XX8.
L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, VII9.
Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua10.
N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto kvina11.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 14:1112.
La Nova Testamento, S. Mateo 26:6113.
N.V. Gogol, tr. Zamenhof: La revizoro, 3:614.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉap. 1315.
Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua16.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 5:2317.
N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto unua18.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro I19.
Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Tablo , la orazeno kaj bastono el sako20.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Sub la saliko21.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Ĝardeno de la
paradizo22.
Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto23.
Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro LVI24.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 3:1925.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ester 1:2226.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Sonorilo27.
William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto28.
L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, I29.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 27:1230.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XIX31.
L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Dua Parto – Gramatiko32.
L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §26.33.
Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto34.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La ombro35.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 29:1636.
L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §28.37.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XI38.
L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 4139.
Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina40.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XIX41.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 10:2542.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 34:743.
Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto44.
Don Miguel de Cervantes Saavedra: Don Kiĥoto de la Manĉo en Barcelono (5 ĉapitroj), Ĉapitro LXII45.
Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto46.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Dorna vojo de la honoro47.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IV48.
Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
- afrikanse:
- in
- albane:
- në
- amhare:
- ውስጥ
- angle:
- 1. in 2. into
- arabe:
- في
- armene:
- – ին
- azerbajĝane:
- da
- beloruse:
- у, ва
- bengale:
- মধ্যে
- birme:
- တွင်
- bosne:
- u
- ĉeĥe:
- do, na, v, ve
- dane:
- i
- estone:
- aastal
- filipine:
- sa
- galege:
- en
- germane:
- 1. in, im
- guĝarate:
- માં
- haitie:
- nan
- haŭse:
- a
- hebree:
- 1.a בתוך 1. ב- 2.a לתוך 2.b ל-
- hinde:
- में
- hispane:
- 1. en
- igbe:
- na
- irlande:
- i
- islande:
- í
- japane:
- で
- jave:
- ing
- jide:
- אין
- jorube:
- ni
- kanare:
- ರಲ್ಲಿ
- kartvele:
- წლის
- katalune:
- 1. a
- kazaĥe:
- жылы
- kimre:
- yn
- kirgize:
- боюнча
- kmere:
- នៅក្នុង
- koree:
- 에
- korsike:
- in
- kose:
- e
- kroate:
- u
- kurde:
- li
- laŭe:
- ໃນ
- litove:
- matyti
- makedone:
- во
- malagase:
- amin’ny
- malaje:
- dalam
- malajalame:
- ലെ
- malte:
- fil
- maorie:
- i roto i te
- marate:
- मध्ये
- monge:
- nyob rau hauv
- mongole:
- нь
- nepale:
- मा
- njanĝe:
- mu
- okcidentfrise:
- wy
- okcitane:
- 1. a
- panĝabe:
- ਵਿੱਚ
- paŝtue:
- په
- pole:
- 1. w 2. w
- portugale:
- 1. em, dentro de
- ruse:
- в 1.c за
- samoe:
- i
- signune:
- 1. n@40 2. n@40~
- sinde:
- ۾
- sinhale:
- දී
- skotgaele:
- ann an
- slovake:
- na, vo, za 1. v 2. do
- slovene:
- 1. v
- ŝone:
- mu
- sote:
- a
- sunde:
- dina
- svahile:
- katika
- taĝike:
- дар
- taje:
- ใน
- tamile:
- உள்ள
- tatare:
- .әр сүзнең
- telugue:
- లో
- tibete:
- ནང་ལ་
- ukraine:
- в
- urdue:
- میں
- uzbeke:
- ichida
- vjetname:
- trong
al en
(malofte)
-
Direkte al la interno de io.
Rim.:
Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al,
vidu rimarkon sub
al ĉe.
- angle:
- into
- beloruse:
- у (куды, унутр)
- france:
- dans, en, à
- hispane:
- a dentro
- pole:
- w, do wewnątrz
- II.
-
Memstara vortero kun la senco de
en:
ena
-
Interna:
sur la ena plasta ujo troviĝis fingropremaĵoj nur de la junulo
ChC
;
ŝi bone konis la signojn de psika ena lukto, kaj tiujn ŝi legis el lia vizaĝo
CKv
;
li sciis en sia plej ena interno, ke [tio] neniam plu timigos lin
VRA
;
la kunagado de enaj ŝanĝofortoj kaj de la neceso adaptiĝi al ekstera evoluo
estigas malsamajn lingvoformojn
[49];
la enan militon […] en Kolombio oni povas spuri ĝis la
Sendependiga Milito
Kon11
;
la konkaj jarringoj mem ne nur indikas la aĝon de la ena besto, sed ja enhavas
multe da informoj pri klimato en la pasinteco
[50].
- angle:
- inside (inner), inner
- beloruse:
- унутраны, нутраны
- ĉeĥe:
- vnitřní
- ĉine:
- 在裡面 [zàilǐmiàn]
- france:
- (de) dedans (interne), intérieur (interne), interne
- germane:
- innen, darinnen, drinnen
- hebree:
- פנימי
- hispane:
- interior, interno
- japane:
- 内部の [ないぶの], 中の [ちゅうの]
- pole:
- w, wewnątrz
- ruse:
- внутренний
- slovake:
- vnútorný
- tokipone:
- insa
- ukraine:
- внутрішній
ene
-
Interne:
la ŝrankopordoj skuiĝis kvazaŭ ene eksplodus grenado
ChB
;
li apenaŭ troviĝis ene, kiam envenis du fiuloj
[51];
pastaĵo kun farĉo ene
Kon11
;
miaj aĵoj estis tute malordigitaj ene kaj ekster la valizoj
Kon11
.
- angle:
- inside (adv.)
- beloruse:
- унутры
- ĉeĥe:
- uvnitř
- france:
- dedans, à l'intérieur
- germane:
- innen, innerhalb
- hebree:
- בפנים
- hispane:
- hacia dentro (adv.)
- japane:
- 内部で [ないぶで], なかで
- pole:
- w środku, wewnątrz
- ruse:
- внутри
- slovake:
- vnútri
- tibete:
- ནང་ལ་
- ukraine:
- усередині
eno
-
Interno:
ili trapasis la enon de la templego
[52];
neeltenebla dolorego ekplenigas ŝian tutan enon
[53];
Potifar ekhavas en la libro fian eksteraĵon kaj eĉ pli abomenindan enon
[54].
eno (monuuo)
- angle:
- interior
- france:
- intérieur
- germane:
- Inneres
enigi
(tr)
- 1.
-
Penetrigi:
ŝi […] enigis la manojn en siajn densajn
harojn
Marta
;
ekstremdekstruloj en la aŭstria registaro enigis Eŭropan Union
[…] en maloportunan situacion
[55];
terorista organizaĵo siatempe elpelita […] Libano kaj enigita en
la teritoriojn
[56];
(figure)
la verkinto enigas vin eĉ en la cerbon de la farmbestoj
[57].
- 2.
-
Transmeti datumon
en komputilon:
enigu la pasvorton!
- angle:
- 2. enter (on a keyboard), type in
- beloruse:
- устаўляць, уводзіць, укладаць
- ĉeĥe:
- dát dovnitř, vetknout, vložit, vnést, vpravit, vstrčit, vsunout, zavést
- ĉine:
- 2. 籥 [yuè], 鑰 [yuè], 戒烟糖 [jièyāntáng], 鑰 [yào], 鍵入 [jiànrù], 献出 [xiànchū], 股票下跌 [gǔpiàoxiàdié]
- france:
- faire entrer, entrer (quelque chose), introduire, mettre dedans
- germane:
- 1. hineintun, hineinschieben, reintun 2. eingeben
- hebree:
- 1. להחדיר
- hispane:
- hacer entrar, entrar (algo), introducir, meter dentro
- japane:
- 入れる [いれる], 入れこむ [いれこむ], 入力する [にゅうりょくする]
- pole:
- 1. wkładać, wsadzać, wtykać, pogrążać 2. wprowadzać, wsadzać (pot.)
- ruse:
- ввести
- slovake:
- vniesť, votknúť, zastrčiť
- ukraine:
- вносити, вводити, вкладати
enigaĵo
- angle:
- input data (n.)
- beloruse:
- зьвесткі ўваходныя
- ĉine:
- 輸入端 [shūrùduān]
- france:
- entrées (info.), inputs (info.)
- germane:
- Eingabe
- hebree:
- קלט
- hispane:
- entradas (info.), insumos, aportes
- pole:
- dane wsadowe, wsad (pot.)
- ruse:
- входные данные
enigo
- 1.
-
Penetrigo:
procedo de enigo de iu objekto en la liston de Unesko pri la Monda Heredaĵo
[58];
redukti la laboristaron […] per enigo de pli alta teknologio
[59].
- 2.
-
Enigado aŭ enigaĵo:
post enigo de tiuj informoj aperas detalaj klarigoj
[60];
[laŭ] ĉi tiu enigmetodo mi tajpas la esperantajn literojn per
antaŭa punktokomo
[61].
58.
Monato, Anna kaj Mati Pentus: Lingvo, Interreto kaj ...
alio, 200859.
Bardhyl Selimi: Vojaĝimpresoj, somero 2000, Monato, 2001/01, p. 2660.
Monato, Roland Rotsaert: Transnacie bonfari, 200561.
E. Grimley Evans:
Interreto: uniksulo ekspertas Unikodon, Monato, 2000/02, p. 20
- angle:
- 1. introduction, insertion 2. input (act of entering
data)
- beloruse:
- увод, унясеньне, укладаньне
- ĉeĥe:
- vnesení, vsunutí, založení, zařazení
- france:
- 2. saisie (info.), introduction (action
d'introduire)
- germane:
- 1. Einführung 2. Eingeben
- hebree:
- 2. קליטה
- hispane:
- 2. introducción (acto de
introducir datos)
- pole:
- 2. wejście
- ruse:
- 2. ввод
- slovake:
- vsunutie
- ukraine:
- ввід
enigilo
-
Aparato por enigi datumojn:
klavaro kaj skanilo estas enigiloj;
grafika enigilo, funkcianta per tuŝoj kaj strekoj
[62].
aparataro
- angle:
- input device
- beloruse:
- прылада ўводу
- ĉeĥe:
- vstupní zařízení
- ĉine:
- 輸入設備 [shūrùshèbèi], 入口通道 [rùkǒutōngdào]
- france:
- périphérique d'entrée
- germane:
- Eingabegerät
- hebree:
- התקן קלט, יחידת קלט
- hispane:
- periférico de entrada
- japane:
- 入力装置 [にゅうりょくそうち]
- pole:
- wejście, urządzenie wejściowe
- ruse:
- вводное устройство
- slovake:
- vstupné zariadenie
- ukraine:
- пристрій вводу
eniĝi
- beloruse:
- уваходзіць, уступаць
- france:
- entrer, pénétrer, s'introduire
- germane:
- hineingehen, eindringen
- hebree:
- לחדור
- hispane:
- meterse, introducirse
- japane:
- 中に入る [ちゅうにはいる], 入りこむ [はいりこむ]
- pole:
- wchodzić, wtykać się, wtrącać się, pogrążać się
- ruse:
- войти, встрять
ene de
(prepoziciaĵo)
- 1.
-
En1.a,
en la interno de, sine de:
ene de la arbaro ŝi renkontas tiun kiun ŝi pli
amas ol iu ajn estaĵo
[63].
- 2.
-
Dum tiu daŭro, post ĝia komenco kaj
antaŭ ĝia fino:
la invado konkeris Irakon ene de unu monato
Kon11
;
kontraŭ disciplinaj decidoj de la akademia senato la
koncernatoj povas protesti ene de 90 tagoj
[64].
- beloruse:
- 1. у, унутры 2. падчас, за пэрыяд
- ĉeĥe:
- uvnitř
- france:
- 1. à l'intérieur de 2. dans un délai de
- germane:
- 1. im Inneren von 2. innerhalb von
- hispane:
- 1. en el interior de 2. en un plazo
- japane:
- ~の内部で [のないぶで]
- pole:
- 1. wewnątrz 2. w czasie (czegoś), podczas (czegoś)
- slovake:
- vnútri
- III.
-
en-
- france:
- 2:
en- (préfixe), in- (préfixe), intro- (préfixe)
- germane:
- 1.a:
ein-, ent-, in-, bein-
- hispane:
- 2:
en- (prefijo), in- (prefijo), intro- (prefijo)
- ruse:
- 2:
в-, во-
administraj notoj
al ~:
Mankas dua fontindiko.
al ~:
Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~igaĵo:
Mankas dua fontindiko.
~igaĵo:
Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~-:
Mankas dua fontindiko.
~-:
Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.