^*observ/i ^PV

(tr)

1.

[observ.0i.rigardi]

Rigardi ion ade, kun daŭra atento: observi la astrojn kaj mezuri la tempon [1]; la mastrino […] observis kvazaŭ per linkaj okuloj ĉiujn [2]; la libroj movis lian fantazion kaj igis lin tiamaniere observi la homojn [3]; de la plej proksima monteto [li] observis la batalon [4]; de tie li povis bone observadi la malgrandan elegantan sinjorinon [5]. ekzameni, esplori, gvati, konsideri, spekti, spioni, vaĉi

2.

[observ.0i.obei]

Akurate fari tion, kion ordonas leĝo, regulo ktp; ekzakte obei: mi observas Viajn ordonojn [6]; la teoria vidpunkto […] ofte povas esti ne severe observata, sed neniam povas esti rigardata kiel „erara“ [7]; por la ĉefa festeno ni devas observi plej severan elekton [8]; rapide faru rondon kaj observu pli da ordo [9]! sekvu la leĝojn de viaj patroj, [kaj] observu iliajn morojn [10]. atenti², sekvikonformiĝi, plenumi, respekti

1.

[observ.0o.ago]

Ago observi, observado: fari sciencajn eksperimentojn kaj observojn ^Marta ; mi starigas min ekster via rondo kaj […] faros miajn observojn [11]; la unua oficiro akceptadis la poŝton, sub lia observo ĝi estis enportata [12].

2.

[observ.0o.io]

Rezulto de la ago observi; observaĵo: Arkadio ĉion ĉi rimarkis, sed konservis la observojn por si [13]; al l' astrologoj […li] ordonis noti ĉiujn observojn en specialaj tabeloj, kiujn oni ĉiumonate sendis al la pastroj de l' templo de Sfinkso [14].

1.

[observ.0ado.rigardo]

Atenta rigardado: li tiel trompis ĉiujn, ke la observado de la polico ĉesis kaj li trankvile atingis Memfison [15]; la kaŝita observado, kiu persekutis Fradekon depost lia eliro el Svisujo, subite ĉesis [16]; mi devas al vi konigi observadon, kiu tute akordiĝas kun via diagnozo [17]. Beobachtung observation (action) megfigyelés waarneming наблюдение

2.

[observ.0ado.obeo]

Akurata obeado: ili transdonis al ili por observado la dekretojn [18]; la mufto […] estas komisiita zorgi pri la observado al la religia leĝo [19].

[observ.0ajxo.rigardajxo]

Ĉio, kion oni rimarkis aŭ notis observante: kolekto da observaĵoj pri la tifoida febro; mi decidis verki en Esperanto ĉi tiun studon […] kaj povas nun pliriĉigi [la antaŭan francan] per pluaj observaĵoj [20]; la traduko […] bone spegulas la literaturan stilon de la epoko, kun kompleksaj, plurcentvortaj, eĉ barokaj, frazkonstruoj – piprumitaj per fajne ĉizitaj observaĵoj kaj multaj flankokomentoj [21].

[observ.0ejo.KOMUNE]

Loko taŭga aŭ aranĝita por observado: mi staris konstante sur mia observejo dum la tago, kaj sur mia gardejo mi staris tutajn noktojn [22]; li tuj decidiĝis ŝanĝi sian observejon, kaj loki sin apud la ĉefpordego de la palaco [23]; ĉasobservejo [24]; korsara[n] ŝipo[n] el Alĝerio […] la observejo signalas al ni [25].

a)

[observ.0ejo.SCI]

Scienca esplorejo lokita kaj ekipita por rekta observo de iu natura medio: astronomia observejo (vd stelobservejo) [26]; la aerologia observejo de Tateno [27]; observejoj ebligas spekti (sen ĝeni) la ĉiutagan vivon de birdoj [28].

b)

[observ.0ejo.POL]

Institucio komisiata pri observado kaj raportado de iuj sociaj agadoj: redaktoroj de Le Monde Diplomatique […] sugestis iun „internacian observejon de la amaskomunikiloj“ [29]; starigi lingvan observejon kiu observu kaj denuncu la lingvajn maljustaĵojn tra la mondo [30]; la Observejo pri Rasismo kaj Ksenofobio en Eŭropo [31]; raporto komisiita de la konstanta observejo pri mortoj interne de malliberejoj [32].

[observ.0ema.KOMUNE]

Kiu atente rigardas, bone observas: Karlo estis tre observema kaj ankaÅ­ tre entreprenema [33].

[observ.0emo.rigardo]

Deziro kaj kapablo por observi, por atente kaj detale rigardi: kun observemo de avarulo sekvis liaj okuloj la sortojn de la domo [34]; li montras la kulturintan observemon kaj precizon de ĥirurgo [35]; nun mi vidas, ke mi tro gloris vian observemon [36]; ili estis tre kontentaj pro mia observemo kaj mia komplezemo [37].

1.

[observ.0anto.KOMUNE]

Atenta, zorga rigardanto: observanto facile rimarkos, ke la kaŭzo de la balbutado kuŝas […] en la nesufiĉa ekzerciteco de la diritaj personoj [38]; oni ne bezonis esti tre sagaca observanto, por penetri ĝis fundo la dolĉan sekreton [39]; observanto povus rimarki, ke la vizaĝo de la prokuratoro […] esprimas malpaciencon [40]; meteologiaj verkoj kaj raportoj de observantoj [41].

2.

[observ.0anto.komisiito]

Komisiito observi agadon sen aktive partopreni: interparolante kun la observanto de laboro (vd laborestro) [42]; iru, starigu observanton, kion li vidos, li diru [43]; la Konferencon ĉeestis kiel observantoj ankaŭ la oficialaj reprezentantoj de la dana Ministerio por Instruado kaj Klerigo [44]; observantoj de UEA partoprenis en la Seminario de UN pri la Homaj Rajtoj en Multnaciaj Socioj, okazinta en Beograd [45]; registaroj de 16 ŝtatoj sendis siajn oficialajn observantojn [46].

3.

[observ.0anto.obeanto]

Iu, kiu observas²: la observantoj de la leĝoj indignas kontraÅ­ li [47]; la aÅ­skultantoj de la vortoj de la profetaĵo kaj la observantoj de la skribitaĵoj en ĝi [48].

(tr)

[observ.kasx0i.rigardi]

Nevidate observi, gvati, spioni: la supozata ĉefteroristo […] pli frue trejniĝis en Alabamo, kaj jam de 1999 kaŝobservis lian loĝejon […] la sekreta polico [49]; post kaŝobservado la Ŝtata Fako pri Revizio malkovris, ke […] la estraro de ŜKEP per malkonvena politiko de livero de elektro kaŭzis grandan perdon [50].

(tr)

[observ.mal0i.obei]

Malobei al, rompi, transpaŝi: vi ambaÅ­ fariĝos senvaloraj diboĉuloj, malobservantaj la regulojn [51]; kiu malobservos unu el ĉi tiuj plej malgrandaj ordonoj […], estos nomata la plej malgranda en la regno de la ĉielo [52]; li ne nur malobservis la sabaton, sed ankaÅ­ diris, ke Dio estas lia propra Patro [53]; la reguloj pri la uzo de la oficialaj lingvoj – tute speciale de la ĉina – estis grave malobservataj [54]; la neÅ­traleco de UEA ĉesas tie, kie komenciĝas la malobservo de la homaj rajtoj [55]. malrespekti, ofendi²

[observ.mar0ejo.MAR]

Observejo de la mara medio: li transprenis gvidan postenon en la marobservejo „Deutsche Seewarte“ [56].

[observ.stel0ejo.AST]

Observejo ekipita por esploro de steloj kaj aliaj kosmaj aperaĵoj: tagmeze mi iris al la urba stelobservejo, por spekti tie la suneklipson [57]; la lasitaj ŝtonaj konstruaĵoj fundamentis mitojn kaj legendon kaj diversspecan interpretadon de ilia utiligado kiel astronomiaj observejoj aŭ lokoj sanktaj [58].

[observ.veter0ejo.MET]

Observejo registranta kaj esploranta veterajn aperaĵojn: proksima veterobservejo tiam indikis temperaturon je minus 15 gradoj [59]; Le Verrier tiam establis reton de meteologiaj observejoj sur la franca teritorio, celante averti la maristojn pri la ŝtormoj [60].