^*mond/o ^UV

[mond.0o.tero]

La vivokampo de la homoj, la parto de la universo, kiun ili konas: veni en la mondon (naskiĝi, ekaperi) [1] [2]; (figure) loĝi en la fino de la mondo ^PrV ; la plej alta konstruo en la mondo; la plej bela en la tuta mondo [3]; elpeli iun el la mondo de la vivuloj ^PrV ; li diris adiaŭ al la mondo surtera (mortis) ^PrV ; (figure) kiel profitus homo, se li gajnus la tutan mondon kaj perdus sian animon [4].

a)

[mond.0o.terglobo]

La terglobo, kaj precipe ties vivosfero: en la lingvo „Esperanto“ ni vidas la estontan lingvon de la tuta mondo [5]; ĉiuj, kiuj troviĝas en la mondo kaj loĝas sur la tero [6]; ĉiuj regnoj de la mondo sur la supraĵo de la tero [7]; iru en la tutan mondon, kaj prediku la evangelion al ĉiu kreitaĵo [8]; la indusa civilizo, ekde ĉ. 4600 a.K., estis unu el la plej grandaj kaj fruaj urbaj civilizoj en la mondo [9].

b)

[mond.0o.socio]

Ia parto de la geografia mondo aŭ de la socio, rigardata kiel tuto: la zorgoj de la mondo [10]; li volis elmigri en la mondon [11]; elpelitaj en la mondon [12]; ne estis pli granda plezuro por la juna [marvirino], ol aŭdi pri la mondo supra kaj la homoj [13]; ĉiuj lingvoj de la civilizita mondo [14]; tamen pli kaj pli en Japanio ŝrumpas la natura mondo [15]; la literatura mondo; ŝiru vin en du partojn, la mondo trian postulos ^PrV ; vorto dirita al la mondo apartenas kaj neniam revenas ^PrV ; (figure) tra la tuta mondo iras ilia ordono kaj ĝis la fino de la universo iras iliaj vortoj [16]; en tiuj tagoj eliris dekreto de Cezaro Aŭgusto, ke la tuta mondo estu registrita [17]; grandmonda sinjorino. medio

c)

[mond.0o.universoregiono]

Ia parto de la universo rigardata kiel iel simila al la terglobo: la marsa mondo; la ĉiela mondo; komunikiĝi kun alimondanoj [18].

1.

[mond.0a.tutmonda]

Tutmonda: la monda oceano [19]; la monda historio [20]; plej altaj reprezentantoj de la monda inteligenteco ^EE ; la finiĝo de la monda vivo ^FK ; la monda eksporta merkato [21]; monda ĉampiono [22]; triono de la monda loĝantaro suferos je akvomanko [23]; monda ekspozicio kun la temo „kunvivado kun naturo“ [24].

2.

[mond.0a.enmonda]

De la mondo, ie trovebla en la mondo: al monda ekstremo [25]; monda konferenco pri perkomputila tradukado [26]; renkontiĝoj kun mondaj ŝtatestroj kaj politikistoj [27].

[mond.0uma.POL]

Partoprena en la altranga parto de la socio, konforma al ĝiaj kutimoj: monduma kodo (kodekso, konvencio) [28]; la 6an de decembro 2010 en la fama Tate-galerio, virino komencas kanti antaŭ monduma publiko [29]; la Ruĝa Kruco anoncis, ke ĝi intencas malfermi azilejon en la monduma vilaĝo De Haan [30].

[mond.0umo.POL]

La altranga kaj bonedukita parto de la socio: la tuta mondumo ĉeestis la ceremonion; multaj homoj en la frua kristana epoko retiriĝis de la mondumo kaj fariĝis ermitoj [31]; ŝia eleganto perfektis por la koktela mondumo de ŝia edzo [32].

Homo apartenanta al mondumo: La prelegon vizitis parlamentanoj kaj mondumanoj, dezirantaj nur spekti la famulon [33].

[mond.cxirkaux0o.KOMUNE]

Kondiĉaro, en kiu oni vivas, medio, vivosfero: ni senescepte plenumis la unuan parton de nia promeso malgraŭ nemaloftaj logoj de la korpo, fojaj tentoj de la malĉasta ĉirkaŭmondo [34]; tiu mondo, kreita de la poeto, konsiderinde devojiĝas de la reala ĉirkaŭmondo [35].

[mond.duon0umo.POL]

Socia grupo proksima al mondumo, sed vivanta per ne honestaj aÅ­ ne decaj rimedoj; demimondo: la artista duonmondumo [36].

[mond.ekstera0o.ESP]

La tuta mondo kun escepto de si mem, de la propra imago, psiko, aŭ de aparta, fermita grupo: liaj pensoj denove direktis sin al la ekstera mondo [37]; kiu de l' ekstera mondo ricevas nur malŝaton, rebaton kaj doloron, tiu serĉas en si mem ian ĝojon por spirito kaj al si kreas propran vivadon internan ^VivZam ; la ekstera mondo ... restis absolute indiferenta koncerne tion, ĉu tiu aŭ alia detalo havas en nia lingvo tian formon aŭ alian [38]; estas kvazaŭ Esperanto ne ekzistas en la ekstera mondo [39] .

(ntr)
(frazaĵo)

[mond.en0igxi.KOMUNE]

Naskiĝi: vi vidis ŝian enmondiĝon, vi vartis ŝin kaj kondukis ŝin al la nuna kondiĉo [40]; tiam naskiĝis 16 796 infanoj pli ol en 2002, kiam enmondiĝis entute 1 153 866 beboj [41].

[mond.malnova0o.GEOG]

Mondparto, kiu enhavas Eŭropon, Afrikon, Azion, kontraste al la de ili en la 16a jarcento ekkonata nova mondo: antaŭ ol la invento de modernaj konservometodoj, spicoj utilis por kaŝi odoron de ekputro aŭ por plibonigi manĝaĵojn sengustigitajn pro konservo, tial, ilia komerco estis tre grava en mezepoka Malnova Mondo [42]; aglo estas granda rabbirdo, kiun oni povas trovi precipe en la Malnova Mondo, havanta nur du speciojn en Nordameriko [43].

[mond.nova0o.GEOG]

Ameriko rigardata kiel nova de eŭropanoj, afrikanoj, azianoj eksciantaj pri ĝi ekde la 16a jarcento: Usono, plej potenca reprezentanto de la nova mondo [44]; domaĝe, ke ne nur Eŭropo sed ankaŭ ĉiu parto de nia mondo entuziasme kaj senkritike malfermas siajn pordojn al la plej banalaj, trivialaj, strasaj, pucaj, kiĉaj kaj malutilaj elementoj de tiu iam esperplena nova mondo [45]; la strandoj de la Nova Mondo [46].

[mond.tria0a.POL]

Rilata al la malriĉaj landoj: oni produktas malpli koste en triamondaj landoj [47]; la solvo por la problemoj de la triamondaj landoj estas ĉesigi la pagon de ekstera ŝuldo [48].

[mond.tria0o.POL]

La tuto de malriĉaj landoj, en kiuj la industria revolucio ne komfortigis la vivkondiĉojn de plej multaj homoj: Sud-Ameriko kiel parto de la tria mondo ne plu restu marĝene [49]; Noam Chomsky […] opinias, ke Usono nuntempe rikoltas tiun malamon, kiun ĝi semis ĝis nun precipe en la tiel nomata tria mondo [50].

[mond.tut0a.KOMUNE]

Tuŝanta aŭ celanta la tutan home loĝatan mondon: plej fama en la tutmonda literaturo estas la verko de fratoj Grimm [51]; lingvo internacia kaj lingvo tutmonda estas du tute malsamaj objektoj ^EE ; en Aŭgusto 1905 en la franca urbo Boulogne-sur-Mer havis lokon la unua tutmonda kongreso de esperantistoj [52]; tutmonda homa familio [53]; elserĉi kanajlojn el ĉi tia grandega mondo, plena de tiomaj kaŝejoj, postulos tutmondan kunlaboron [54]. universala

[mond.tut0igo.POL]

Disvastigo de iu afero al la tuta mondo: ĉiuj grandaj entreprenoj celas al tutmondigo de sia produktado [55]; tutmondigo de usona subkulturo kolaa, burgera kaj dolara [56]; danĝeroj de tutmondigo kaj lingva imperiismo [57].

[mond.tut0igxo.POL]

Ekonomia, teĥnika, politika evoluo, kiu tuŝas la mondon, kaj plisimiligas vivkondiĉojn aŭ vivstilojn en ĝi: manifestacii kontraŭ la ekonomia tutmondiĝo [58]; novaj movadoj ... kolektas kritikantojn de tutmondiĝo [59]; tutmondiĝo de pasaĝer-trafiko [60].

1.

[mond.0oparto.iu_parto]

Iu parto de la mondo: firmaoj malemas investi en Mez-Oriento, kapitalo forflugas al pli sekuraj mondopartoj [61]; post 13-jara interetna milito, en kiu mortis centmiloj da homoj, ekpensis burundanoj, ke venos trankvilo, [sed] komenciĝis milito pri homaj rajtoj, kiu implicas la evoluon de tiu ĉi mondoparto [62].

2.

[mond.0oparto.GEOG]

Unu el la ses grandaj dividaĵoj de la tersurfaco: Afriko, Ameriko, Antarkto ¹, Azio, EÅ­ropo, Oceanio; mi laboris sur la kvin kontinentoj (aÅ­ pli ĝuste mondopartoj, ĉar mi laboris en Guam, en Nov-Zelando, en Japanio, kiujn nomi kontinentoj estus ne rigore) [63]; medicina ĵurnalo „The Lancet“ raportis pri la situacio en Afriko kaj en aliaj mondopartoj [64]; ASEM estas la sola forumo, kie la eÅ­ropa kaj azia regionoj povas rekte interparoli, [ĝi] plifortigu la ekonomian kaj politikan kunlaboron de la du mondopartoj [65]. kontinentomondo ^1.a

Rim.: Ofte oni konsideras nur la loĝatajn mondopartojn ignorante Antarkton: la kvin mondopartoj.