^*lingv/o ^PV

1.

[lingv.0o.homa]
en:

Sistemo da vortoj uzata de etno aŭ alia homgrupo por interkompreniĝo: fremda, hejma, gepatra lingvo; mi ne scias la lingvon hispanan [1]; lingvo internacia, kiu, ne entrudiĝante en la doman vivon de la popoloj, povus, almenaŭ en landoj kun diverslingva loĝantaro, esti lingvo regna kaj societa [2]; la dana lingvo, kiel ĝin parolas la loĝanto de la okcidenta Jutlando, fariĝis lia lingvo [3]; se ni volas havi lingvon tutmondan, ni devas antaŭ ĉio kutimi meti niajn personajn gustojn sur la lastan planon [4]; la lingvo internacia devas vivi, kreski kaj progresi laŭ la samaj leĝoj, laŭ kiaj estis ellaborataj ĉiuj vivaj lingvoj [5]; unu el la plej ĉefaj taskoj de niaj verkistoj devas esti la ellaborado de la lingvo [6]; nia lingvo devas servi ne sole por dokumentoj kaj kontraktoj, sed ankaŭ por la vivo [7]; la lingvo internacia restas senŝanĝa en tiu formo, en kiu ĝi estas proponita de mi [8].

2.

[lingv.0o.speciala]
en:

Tiu sistemo rigardata kiel karakterizo de speciala grupo da individuoj aŭ de aparta fako: la komuna, scienca, teĥnika lingvo; la ĉasista lingvo [9]; la avino povosciis paroli […] tiel same lerte, kiel la rabistan lingvon de la infanoj [10]; Lomonosov […] estas rigardata kiel la fondinto de la moderna rusa literatura Lingvo [11]; la mezepoka latina ne estis nacia, sed klasa lingvo, komuna al la regantaj tavoloj [12]; Sanskrito unue formiĝis kiel religia lingvo de la bramanoj [13]; pavimbatiloj ne devas plu esti nomataj virgulinoj, sed stampiloj, kaj ke tio en la lingvo de la pavimistoj estas la plej nova [14]; la lingvo ĉe la infanoj en la unua jaro [15]; en moderna ekonomika lingvo ni povas diri, ke […] [16]. idiomoĵargono, slango, dialekto

3.

[lingv.0o.signosistema]
en:

Ĉio servanta por esprimi pensojn aŭ sentojn: la lingvo de gestoj [17]; la lingvo de la muziko, kaj […] la lingvo de la amo [18]; la lingvo de la kanonoj [19]; ŝi komprenis ja la lingvon de la birdoj depost tiu tempo, kiam ŝi flugis en cigna plumaĵo [20]; (figure) la romano de la tero [kies…] unuajn partojn [oni ne povas kompreni], ĉar ili estas verkitaj en lingvo, kiun ni ne lernis [21]. mimikosigno

4.

[lingv.0o.formala]
en:

Aro da signoĉenoj difinita per formala gramatiko (sintakso), al kiuj signoĉenoj ofte estas atribuita signifo (semantiko): formala lingvo (kontraste al la homa lingvo, ĉu nature etna kiel la angla, ĉu planlingvo kiel Esperanto); regula, senkunteksta, kuntekstohava lingvo (t.e. difinita per gramatiko apartenanta al samnoma tipo); komputilaj lingvoj kiel Algol, Fortran kaj C [22].

[lingv.0a.LIN]
en:

Rilata al lingvo: lingvaj demandoj, studoj; lingvaj kategorioj ^FK ; lingva scienco ^FK ; neÅ­trala lingva fundamento ^FK ; Lingva Komitato [23]; lingva sento [24]. lingvistika.

1.

[lingv.0ajxo.fenomeno]
en:

Lingva fenomeno; trajto, detalo, apartaĵo, esprimilo, elemento de lingvo: enkonduki progresantojn en la lingvajn terenojn de Esperantujo, kie la normo ankoraŭ ne tute kristaliĝis aŭ ne stabiliĝis, kaj indiki subtilajn lingvaĵojn atentindajn kaj polurindajn [25]; plezuro diluita de mislingvaĵoj [26]; ŝi laŭdis min kaj korektis kelkajn nacilingvaĵojn [27]; franclingvaĵo [28] (trajto tipe franclingva). dirmaniero, esprimo, parolturno

2.

[lingv.0ajxo.LIN]
en:

Ies tipa maniero sin esprimi per lingvo: la lakeoj diris [tion] inter si en sia lakea lingvaĵo [29]; la lingvaĵo de la libro estas ĝenerale bona kaj flua [30]; la lingvaĵo estas lia propra, ankoraŭ ne tre vortriĉa esperanto [31].

[lingv.0ano.LIN]
en:

Homo scianta kaj uzanta koncernan lingvon, ano de la koncerna lingvokomunumo (lingvanaro): anglalingvano, ruslingvano; la franclingvanoj en Belgio kaj Svislando [32]; aliaj islandaj sonoj estas facilaj kaj tute normalaj por gaellingvanoj [33]; samlandano aŭ samlingvano [34]; poste la partoprenantoj estis pli malfermaj al la argumentoj de alilingvanoj kaj eĉ sukcesis formuli komunajn proponojn [35]; la plimulto da irlandanoj estas unulingvanoj, do estas malbone preparitaj por esti civitanoj de la plurlingva Eŭropa Unio [36]; esperantlingvanoj [37] (vd esperantisto).

Rim.: Oni vidas ke „lingvan“ estas ofte uzata kvazaŭsufikse. Imitante nacilingvojn oni ankaŭ diras sinonime per pli longa priskriba maniero: „parolanto de“ (koncerna lingvo).

[lingv.0emulo.LIN]
en:

Tiu, kiu ŝatas lernadon, esploradon de lingvoj: ni havos reprezentantojn en la poliglota renkontiĝo en Bratislava... laŭ ni estas tre interesa medio por esperantistoj, por lingvemuloj [38].

[lingv.0isto.LIN]
en:

Sciencisto, kiu studas pure lingvajn demandojn, fakulo pri lingvoscienco: mi ne estas multege instruita lingvisto ^DL ; la instruitaj lingvistoj povu tuj kompreni tekston skribitan en tiu ĉi lingvo ^FK ; lin admiris lingvistoj, kiel Baudouin de Courtenay ^VivZam ; parenceco (inter vortoj) je tiu nivelo estas videbla, ordinare, nur al lingvosciencistoj [39]. filologo

[lingv.cel0o.LIN]
en:

Lingvo en kiun oni tradukas aŭ kiun oni lernas: la komputilo ja povas starigi demandojn en la cellingvo, kiun la tradukisto povas respondi en tiu cellingvo [40]; komuna al ambaŭ, kaj tradukantoj kaj interpretantoj, estas la bezono kompreni eĉ tre teknikajn konceptojn kaj terminojn, diratajn de la fontolingvulo, kaj ilin esprimi egale teknike kaj termine, ĝuste, en la cellingvo [41]; ĉiu lernanto flue parolos la cellingvon (kun limigita vorttrezoro) post du-tri jaroj [42]; lernantoj havu fojfoje kaj eĉ regule aliron al denaska reganto, kiu interagu kun lernantoj nepre en la cellingvo [43]. fontolingvo

Neformala lingvo funkcianta kiel ĉefa rimedo de interhoma komunikado, interalie ĉia etnolingvo aŭ Esperanto: lingvo internacia estas nur ŝtupo de evoluo de homlingvo, ĝi estas tute natura daŭrigo kaj sintezo de naturlingvoj [44]; ja ne estas iel raraj la bestoj, kiuj „parolas“, t.e. imitas homlingvon [45].

lingvo¹, planlingvolingvo⁴, programlingvo, maŝinlingvo

[lingv.fak0o.LIN]
en:

La terminaro kaj la tradiciaj parolmanieroj uzataj en iu fako aŭ okupo; profesia ĵargono^1.b: la kuracistoj mistifikumas per latina faklingvo nekomprenata de iliaj pacientoj [46].

1.

[lingv.fonto0o.LIN]
en:

Lingvo el kiu oni tradukas: la interpretanto devas […] aŭskulti novan parolaĵon en la fontolingvo, samtempe dirante la ĵusan parolaĵon en la cellingvo [47]. cellingvo

2.

[lingv.fonto0o.pruntiga]
en:

Lingvo el kiu alia lingvo pruntas vorton, parolmanieron aŭ alian lingvan trajton: se la fontolingvo uzas nelatinan alfabeton, la (pruntata) vorto do devas esti „transskribata“ en la esperantan alfabeton [48].

[lingv.gesto0o.LIN]
en:

Lingvo kiu signifojn peras ne per sonoj, sed per gestoj, korpaj kaj vizaĝaj esprimoj: min surprizis ke ekzistas aparta sveda gestolingvo [49]; ili interkompreniĝas per signoj […] la floroj sin klinas kaj ĉiuj verdaj folioj sin movas […] kiel se ili parolus ‐ ĉu la profesoro komprenas tiun signolingvon [50].

1.

[lingv.inter0o.LIN]
en:

Lingvo komune uzata de malsamlingvanoj por sin interkompreni: la rusa kiel interlingvo en orienta Eŭropo [51]; en Afganujo […] la Persa estas la ĝenerala interlingvo [52].

2.

[lingv.inter0o.pontolingvo]
en:

Pontolingvo: oni enkondukas interlingvon, tiel ke ĉiu traduko iru el ajna fonta lingvo al la interlingvo kaj de tie plu al la dezirataj celaj lingvoj [53].

[lingv.masxin0o.KOMP]
en:

Lingvo kiun sentraduke komprenas kaj rekte interpretas la aparataro de komputilo: „altnivela lingvo“ signifas la pli altan nivelon de abstraktado el maŝinlingvo [54]. kodo, asembla lingvo

[lingv.mortinta0o.LIN]
en:

Lingvo ne plu uzata en la ordinara interhoma komunikado, eventuale konservita en skribaj fontoj kaj eventuale uzata en ritaj aÅ­ aliaj specialaj okazoj: elekti ian el la lingvoj mortintaj (ekzemple latinan, grekan, hebrean) [55]; tia revivigo de mortinta lingvo ne estas unika [56].

[lingv.plan0o.LIN]
en:

Lingvo konscie kreita laŭ plano, almenaŭ je sia komenciĝo: al Eugen Wüster ni dankas por la enkonduko de terminoj „planlingvo“ kaj „esperantologio“ [59]; koncerne planlingvojn jen elefante enorma korpuso [60]; idiomaĵoj rekte kontraŭas la bazan ideon de internacie facil-lernebla planlingvo [61]; la scienco pri planlingvoj iĝas la kerna kampo de interlingvistiko, kaj restas do intence tute neglektataj la nemalmultaj studoj [62].

1.

[lingv.plur0eco.LIN]
en:

Scio, uzo de pluraj lingvoj fare de homo: plurlingveco de infanoj [63]. unulingveco

2.

[lingv.plur0eco.LIN_plurlingvismo]
en:

Plurlingvismo: kiel la ĉefa demando reliefiĝis, kiel konservi multlingvecon kaj samtempe tamen plifaciligi la komunikadon [64]; se Eŭropo vere volas protekti sian plurlingvecon, ĝi devos zorgi ke neniu lingvo atingu superecon [65].

[lingv.plur0ismo.LIN]
en:

Situacio, en kiu pluraj lingvoj estas uzataj; plurlingveco²: la orientiĝo al plurlingvismo […] ĉiam pli karakterizas almenaÅ­ la eliton de la Esperanto-movado [66]; nerefutebla konstato estas, ke la multekosta plurlingvismo, tre laÅ­data de la eÅ­ropaj politikaj aktoroj, atingas siajn limojn rilate efikecon [67]. unulingvismo

[lingv.plur0ulo.LIN]
en:

Homo scianta plurajn lingvojn; poligloto: enlande vojaĝanta hindo, krom se li estas escepta plurlingvulo, devas paroli ĉie la anglan lingvon [68]. unulingvulo

[lingv.ponto0o.LIN]
en:

Intera lingvo en kiun oni tradukas por poste plu traduki en cellingvon: Esperanto servis kiel pontolingvo por traduki verkojn el la hungara en la ĉinan; ĉar multaj tekstoj havas jurrilatan enhavon, la angla estas eble la malplej taŭga kiel pontolingvo el tiu vidpunkto [69]; en Bruselo, tamen, Esperanto ankoraŭ ne estas serioze konsiderata kiel taŭga pontolingvo [70]; pontolingvo estas utila rimedo en plurlingva tradukado, ĉar se necesas traduki el m programlingvoj en n maŝinlingvojn, ĝi ebligas konstrui nur m+n tradukilojn (m tradukilojn el la fontaj lingvoj en la pontan, plus n tradukilojn el la ponta lingvo en la celajn), anstataŭ m×n rektajn tradukilojn.

[lingv.pra0o.LIN]
en:

Lingvo, el kies dialektoj devenas grupo da parencaj lingvoj (formantaj lingvofamilion): Latino estas la pralingvo por la latinida lingvofamilio; sed ion parencan oni trovas, eĉ en loko tre nobla, en lingvo plej proksima al la komuna pralingvo de grekoj, latinoj, ĝermanoj kaj slavoj: en la sanskrito [71].

[lingv.program0o.KOMP]
en:

Formala lingvo por prezenti komputilajn programojn: Algolo, Fortrano, Paskalo kaj C estas famaj programlingvoj; altnivela, ordonema, deklarema, strukturema, objektema programlingvo; nova serio de programoj kaj programlingvoj por Interreto, nun ellaborataj ĉe Microsoft [72].

[lingv.ton0o.LIN]
en:

Lingvo en kiu silaboj ricevas distingajn tonojn^1.b: en tonlingvoj oni uzas la voĉaltecon por vortmelodio, do leksike, por distingi vortojn [73]; ili parolas la Vjetnaman lingvon, kiu estas tonlingvo [74].

(malofte)

[lingv.trans0igi.traduki]
en:

Traduki: provante translingvigi, oni sekvas ideon, ĝin forĵetas, kaptas alian, ĝin forĵetas, ktp [75].

1.

[lingv.unu0eco.LIN]
en:

Scio, uzo de sole unu lingvo fare de homo: la eÅ­ropa situacio […] helpas klarigi la obstinan unulingvecon de britoj [76]. plurlingveco¹

2.

[lingv.unu0eco.LIN_unulingvismo]
en:

Situacio, en kiu sole unu lingvo estas uzata: en „Esenco kaj estonteco de la ideo de Lingvo internacia“ [L. L. Zamenhof] opinias, ke la unulingveco de la homaro neniel estus malbono [77].

[lingv.unu0ismo.LIN]
en:

Situacio, en kiu sole unu lingvo estas uzata; unulingveco²: Leonard Orban komencis foliumi gazeton, kiun li poste levis por citi filozofon, laÅ­ kiu unulingvismo facile kaÅ­zas „unupensismon“ [78]. plurlingvismo

[lingv.unu0ulo.LIN]
en:

Tiu, kiu scias sole unu lingvon: ĉu dulingvuloj akiras trian lingvon pli rapide ol unulingvuloj akiras la saman lingvon [79]? plurlingvulo

[lingv.0oscienco.LIN]
en:

Scienco pri la homaj lingvoj, iliaj evoluo kaj funkciado: ne estante fakulo en lingvoscienco, li (Zamenhof) tamen kreis esperanton ‐ dum centoj da sciencoriĉaj filologoj kaj lingvistoj amasigis plej lertajn kaj konvinkajn argumentojn por „pruvi“, ke artefarita lingvo estas utopia entrepreno [80]; en NPIV „morfem/o“ ricevis tute alian difinon laŭ moderna (Usondevena) lingvoscienco [81]. filologio, interlingvistiko

[lingv.0oscienca.LIN]
en:

Rilata al lingvoscienco: [la „interna ideo“] estis ia unuecigilo kaj ludis atentindan rolon en la kriza epoko, kiam matematikuloj kaj logikemuloj maltrafe volis enkonduki sur la lingvosciencan kampon disciplinojn taŭgajn nur en abstraktaj sciencoj [82].

[lingv.plan0oscienco.LIN]
en:

Scienco pri planlingvoj, parto de lingvoscienco: laÅ­ vidpunkto de preskriba planlingvoscienco ... la artikolo estas forigenda [83].