^*sem/i ^UV

(tr)

1.

[sem.0i.AGR]

Enmeti semojn en la teron, por ke ili ĝermu kaj kresku: ili semis tritikon [1]; lia malamiko […] semis lolon meze de la tritiko [2]; Isaak semis en tiu lando, kaj havis en tiu jaro centoble-mezuran rikolton [3]; jen semisto eliris, por semi [4]; kion vi semas, tion vi rikoltos ^PrV ; nenie semata, ĉie trovata ^PrV .

2.

[sem.0i.FIG]

(figure) En multajn unuopajn lokojn meti, konigi, kreskigi: [li] semas malpacon inter fratoj [5]; buŝo de saĝuloj semas instruon [6]; kiu semas maljustaĵon, tiu rikoltos suferon [7]; kian maltrankvilon vi semas en mia koro [8]! la bankiero plenmane semis ormonerojn [9]; mara golfo, semita per multenombraj insuloj [10]; flava ebenaĵo, semita de blankaj aŭ brikokoloraj makuloj [11]. animi³, fondi², inspiri, stimuli

1.

[sem.0o.KOMUNE]

Malgranda fekundaĵo, el kiu kreskos io: (figure) scienco havas semon enuan, sed frukton bonĝuan ^PrV .

a)

[sem.0o.BOT]

Tiu parto de frukto, kiu elfalas post la maturiĝo, enhavanta la embrion kaj servanta por produkti novan vegetaĵon: iuj semoj falis apud la vojo, kaj la birdoj venis kaj formanĝis ilin [12]; la longe dormintaj semoj komencis doni la unuajn trunketojn [13]; l’ amaranto, kies etajn semojn, kiuj estas nek greneroj nek legomoj, ĉiu Hindo povas senpeke manĝi dum la fasto [14]; [ilia] nutraĵo grandparte dependas de radikoj, semoj de sovaĝaj plantoj, […] [15].

Rim.: Ĉe malfermfruktoj tio estas aro da semgrajnoj (papavo, pizo), ĉe fermfruktoj tio estas la tuta frukto (greno).

b)

[sem.0o.fekundiga]

Fruktiga substanco produktata de virseksa homo, besto (spermo) aŭ vegetaĵo (poleno): li apenaŭ estis en ŝi, jam lia semo ŝprucis, kaj ŝi mokis lin plu [16]; la vento portas semojn de planto al planto kaj fekundigas ilin [17].

2.

[sem.0o.GEN]

(figure) Idaro, posteulara: la semo de David [18]; el la reĝa semo (gento) de Edom [19]; ilian naskitaron Vi ekstermos de sur la tero, kaj ilian semon el inter la homidoj [20]. sango²

3.

[sem.0o.komenco]

(figure) Komenca manifestiĝo de io disvolviĝonta; ĝermo²: semo de sovaĝa malamo ĝermigis en la koro de la maljunulino [21]; la semo ĵetita de Zamenhof havis la tempon kreski malrapide […] la lingvo povis tiel fariĝi vere vivanta [22]; la semo de la kanto venis en mian kapon dum mi promenis [23]; unu el la ĉefaj problemoj, kiuj dum kelkaj jarcentoj okupis la antikvan filozofion […] estis la demando pri la rilato […] inter la objektoj kaj iliaj nomoj, ankaŭ en tiu ĉi sfero la grekaj sofistoj ĵetis la unuajn semojn [24].

[sem.0ado.AGR]

Ago semi: la plugisto plugas por semado, sulkaranĝas kaj erpas sian kampon [25]; tiel longe, kiel la tero ekzistos, semado kaj rikoltado, malvarmo kaj varmo, somero kaj vintro, tago kaj nokto ne ĉesiĝos [26]; (figure) malmultaj el vi konas la historion de la unuaj dek jaroj, kiuj konsistis el senfina, ŝajne tute sensukcesa semado [27]; (figure) rikolti fruktojn el aliula semado (profiti de aliula laboro, plagiati).

(tr)

[sem.dis0i.FIG]

(figure) Disvastigi, dismeti en multajn malproksimajn lokojn: la unua el la tri jaroj, dum kiuj mi kulturis grenon, mi ĝin dissemis tro malfrue [29]; (figure) mi dissemos ilin inter popoloj, kiujn ne konos ili (vd diasporo) [30]; oazoj dissemitaj en la dezerto [31]; li aktive dissemis kristanismon [32]; tiu negativismo ne meritus eĉ mencion, se ĝi ne disrompus la konkordon kaj dissemus defetismon [33]. disŝuti

(tr)

1.

[sem.pri0i.AGR]

Provi fekundigi per semoj: dum ses jaroj prisemu vian kampon [34]. la fenestroj […] glaciiĝas tiel mirinde, kvazaŭ ili estus prisemitaj per floroj [35].

2.

[sem.pri0i.FIG]

(figure) Disigi tra la spaco de...: vizaĝo […] oranĝeflava kaj prisemita per ruĝaj ulceroj [36]; la padoj estis prisemitaj per grandaj diverskoloraj ŝtonoj [37].

[sem.flug0o.BOT]

Semo havanta rigidan flugilon, per kiu ĝi glisas laŭ vento: tiu arbo poste ĉiujare denove eksplodos en milojn da tiaj mirindaj flugsemoj [38].

[sem.hok0o.BOT]

Semo havanta hokon, per kiu ĝi kroĉiĝas al felo de pasanta besto: malmultaj rilatoj estas pli okulfrapaj ol la adaptiĝo de hoksemoj por transportiĝo per la lano aŭ felo de kvarpieduloj [39].

[sem.0oplantoj.BOT]

floroplantoj