^*dank/i ^UV

(tr)

1.

(iun aŭ al iu, por aŭ pro io) Esprimi per vortoj ŝuldan aŭ aprezan senton pro ricevita servo, bono aŭ propono: danki iun aŭ al iu, pro io aŭ por io; mi dankas al vi pro via komplezo; Joab ĵetis sin vizaĝaltere kaj adorkliniĝis, kaj dankis la reĝon [1]; [ili] dankis la Eternulon, ke Li estas bona [2]; mi dankos Vin eterne por tio, kion Vi faris [3]; Daniel dankis pro tio Dion de la ĉielo [4]; mi anticipe dankas vin

Rim.: La PIV-oj entenas jenan ekzemplon kun nepre malĝusta klarigo: „Ĉu vi deziras kafon? ― Mi dankas (t.e. ne, sed mi dankas pro la propono)“. Gastiganto kiu akceptas la PIV-an interpreton riskas ofendi sian gaston, ĉar la indikita implicaĵo (ke nuda danko esprimas rifuzon) estas tute malevidenta kaj neniel internacia. Aliflanke, ankaŭ la dankanto prefere uzu pli klaran respondon: „Jes, dankon“ aŭ „Ne, dankon“. (Rusa gastiganto, ricevinte la malklaran respondon, normale redemandas: „Ĉu ‚dankon jes‘ aŭ ‚dankon ne‘?“) Ial sub la sama sencodifino PIV-oj donas la ironian proverbon Por honoro ni dankas, se manĝ' al ni mankas ^PrV — probable pro miskompreno. [Sergio Pokrovskij]

2.

(iun aŭ al iu, por aŭ pro io, per io) Montri per faro ŝuldan senton pro ricevita servo; reciproki servon pro ricevita servo: li dankis al mi per donaco; ŝi prezentis la manon al sia savinto, kaj lin dankis per kortuŝantaj vortoj [5]; Beatrico lin dankis per rigardo [tia] ke li ne havis motivojn por bedaŭri sian oferon [6]; mi dankis per varma preĝo la senfine indulgan Sinjoron de la ĉieloj [7]; kiu regalas per ŝtonoj, tiun oni dankas per bastonoj ^PrV . rekompenci, repagi.

3.

(iun aŭ al iu, por aŭ pro io) Konscii, ke oni havas la moralan devon reciproki al iu ricevitan servon: mi tre dankas al li pro lia helpo; la kaŝitaĵo malkaŝiĝis al Daniel en nokta vizio, kaj Daniel dankis pro tio Dion de la ĉielo [8]; mi dankis en mia koro al ELI, kiu donis al mi monon por pagi la flugadon [9].

4.

(figure) (arkaismo) (ion, al io) Ĝui ion pro la efiko de io: al tiu neatendita cirkonstanco mi dankis la vivon; mi dankis mian sukceson al mia bonfaranto kaj instruanto en muziko [10]; la tutan nian altan kulturon kaj civilizacion ni dankas nur al [...] la posedado de lingvo ^EE . danke al, ŝuldi

Vortoj aŭ faroj por danki: dankon! dankon pro tio, ke vi venis al mi [11]; kanti dankon al la Eternulo [12]; psalmo de dankado [13]; ĉu tio estas via danko [14]? kritikojn ni akceptas kun danko, ĉar ili […] helpas al nia perfektiĝo [15]; mi esprimas ankaŭ koran dankon al tiuj personoj [16]; ni ŝuldas dankon al la lando mem por la invito [17]; dankon al vi por tiu ĉi feliĉa elpenso [18]! mi aŭskultos vian dankadon en pli oportuna okazo [19]. dankesprimo, dankkanto, dankofero

Esprimanta aŭ sentanta dankon: kun danka voĉo [20]; danka pacofero [21]; mi estas danka al li ^Marta ; glorkanto […] leviĝis per dankaj akordoj [22]; Reĝino rekompensis lian sindonon per danka rideto [23]; dum la danka vizito, kiun li faris al la markizo, ĉi tiu denove certigis la junulon ke li povos konfidi al lia protekto [24]; ni ĉiuj [...] estus nedireble dankaj al vi, se vi volus donaci kelkajn novajn rakontojn [25].

1.

Kun danko, en danka maniero: ju la kritikoj de mia lingvo estas pli severaj, des pli danke mi ilin alprenas [26]; danke ŝi ridetadis al li [27]; ho! danke, karulino: rediru al mi tiun konsolan parolon [28]; la ĉefo danke akceptis [29].

2.

Pro konvena helpo de…: ili sin portadis tra la aero danke sian propran facilecon [30]; danke la laboron de tiuj ĉi amikoj mi esperas, ke l' afero baldaŭ kaj sen bruo vastiĝos [31]; [ili] timos, ke danke tiun vastan liberecon la lingvo internacia baldaŭ disfalos [32].

Nature inklina al dankado, ema reciproki la faritan bonon: tre dankemaj ni estas al la registaro pro ĝia invito [33]; flamema en la kolero, li scias tamen esti dankema [34]; dankemaj rigardoj kaj gracietaj genufleksoj rekompencis lin [35]; mi fidas, ke kiam vi atingos honoron kaj altan situacion, vi montros dankeman koron [36]; Li estas bona al la nedankemuloj kaj malbonuloj [37].

Rim.: La nuanco kun „danka“ ne estas tre granda. Teorie iu dankema facile havas la kapablon senti sin danka: oni ne uzu „dankema“, kiam ne temas pri konstanta emo al danko, sed pri la momenta manifestiĝo de danko pro konkreta servo oni simple uzu „danka“ [38].

Inklino al dankado, danka sento: ni akceptas tion, ĉiel kaj ĉie [...] kun plena dankemeco [39]; [ili] mirigitaj kaj plena de dankemo, forgesis sian koleron [40]; oni devas montri al li nian dankemon [41]; dum kelka tempo mi estis pro dankemo la amaĵistino de tiu kuracisto [42]; tio ĉi estas infana dankemeco por patra malsevereco [43].

Kio meritas dankon: la hazardo estis dankinda, ĉar ĝi lin metis en la oportunan lokon [44]; la tute nemerita kaj tial ankoraŭ pli dankinda boneco kaj gastameco rilate nin fremdulojn tute almilitis al si niajn korojn [45]; por tiaj homoj esperanto […] povas esti la sola fenestro, des pli grava estas la laboro de la tradukisto, kaj des pli dankinda [46]; tiuj gastigadoj en Bruselo estis dankindaj […] ĉefe al s-ino Ada Sikorska [47]. ne dankinde

(x)

Esprimi malkontenton malgraŭ ricevita sed ne petita aŭ nesufiĉa favoro, plendi: agu do, kaj vin ne ĝenu, se maldankos la popolo [48]; ne estu maldanka, respondis la profeto [49]; Kosovo […] estis aneksita de la unua Jugoslavio en 1913, maldanke al tiamaj ŝtatpotencoj, ĉefe Francio kaj Rusio [50].

1.

Ne havanta aŭ ne montranta dankan senton: vi estis por mi tiel bona, ke krom nehonesta mi estus ankoraŭ sendanka, se mi... ^Marta ; vi sendanka kreitaĵo! [51]; [li] montriĝis plej sendanka sentaŭgulo [52].

2.

Ne kompensanta la penon: lacaj de la sendanka laborado ^EE ; nia laborado estas iafoje tre malfacila kaj sendanka [53].

Homo sendanka, ne repaganta per vortoj aŭ per agoj ricevitan bonon: por min danki pro ĉio, kion mi faris por li, tiu maldankulo, tiu senkorulo klopodas per siaj tutaj fortoj por min ruinigi [54]; ar la malbeno de la profeto staras super la kapo de maldankulo, kiu ne povos vidi la klaran lumon de la paradizo [55]; nesatigeblaj sendankuloj [56]; kontraŭ sendankulo fuĝanta kun malŝato [57].

(prepoziciaĵo)

Pro la helpo de iu, pro la bona efiko de io: danke al mono, kiun ŝi heredis de sia baptopatrino, ŝi traveturis Hindion [58]; ili manĝis, satiĝis, grasiĝis, kaj ĝuis, dank' al Via granda boneco [59]; la programo estis zorge aranĝita dank' al multpena klopodado de sindonemaj […] amikoj [60]; Tirano ne diru, ke kuris de morto ⫽ Mi nur dank' al mia anima malforto [61]! kian feliĉon ricevis Anna Andrejevna, nu, […] dank' al Dio [62]! kaj danke la laboron de tiuj ĉi amikoj mi esperas, ke l' afero baldaŭ kaj sen bruo vastiĝos en la tuta mondo [63]; danke la intervenon de la vorto „po“ la „pecoj“ jam ne dependas rekte de la „doni“ [64]. spite al

(frazaĵo)

Ĝentila respondo al danko: vi ne bezonas danki min, ne pro tio: mi plej sincere dankas, – „ne dankinde,“ li respondas, iom seke [66]; „vi tre afablas“, ŝi diras dolĉe […] – „ne dankinde, estas mia plezuro“, mi entuziasmas, mirante pri la bonsorto havi tian belan tablan kunulinon [67]; (ŝerce) ne dankinde, sed kisinde!