^*est/i ^UV

(ntr)

1.

[est.0i.ekzisti]

Ekzisti: Kartezio [formulis la principon] mi pensas, do mi estas [1]; Dio diris: estu lumo [2]; la homo konsideru tion, kio li estas, rilate al tio, kio estas; sen regalo ne estas balo^PrV .

2.

[est.0i.ie]

Troviĝi (en loko aŭ en situacio): esti en urbo, en dubo, en embaraso; mi rigardis, kaj neniu estis (ĉeestis) [3]; ne zorgu pri tio, kio estas ekster via scio ^PrV .

3.

[est.0i.io]

Havi tiun econ, havi tiun identecon, esti de tiu speco, kiun esprimas la predikativo: estis vespero, li […] komencis frosti [4]; tiu silento estis nur ŝajna […] tie estis multo da sonoj […] neklaraj, interrompataj, sed tamen formantaj brueton ^Marta ; kio estas (okazas²) al vi [5]? riĉeco estas frato de fiereco ^PrV ; pri havo najbara oni estas malavara ^PrV .

Rim.: Specialan sencon havas la esprimo „tio estas“.

4.

[est.0i.kunParticipo]

Stati (= fari aŭ ricevi agon) tiel, kiel esprimas la predikativa participo: esti amata[6]; vi estos punata [7]; laŭ la projekto de la inĝenieroj tiu ĉi fervojo estas konstruota en la daŭro de du jaroj, sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol tri jarojn [8]; li iris tre […] malrapide, ĉiuj aliaj jam de longa tempo estis foririntaj [9].

5.

[est.0i.kunAdverbo]

Stati tiel, kiel esprimas la adverba predikativo (uzata en sensubjektaj frazoj por esprimi ies impreson): estas al mi agrable vidi vin [10]; estas al mi bone, kaj mi atingos ion valoran [11]; kiel estas (= 1. kiel vi fartas? 2. en kia stato vi estas?) al vi? estis al ŝi kiel se ŝi sentus, ke […] [12]; ĉie estas varme, sed hejme plej ĉarme^PrV .

1.

[est.0adi.dauxre]

DaÅ­re esti: ĵaluzeco ekrompos la bonan amikecon, kiu ĝis nun ĉiam estadis inter la du fratoj [13]; mi rememoras, kiel konfuzita mi estadis dekomence, vidante virinojn en diafanaj roboj [14]; kiam mi estadis sola fremdlande, mi skribis leterojn [15]. daÅ­ri¹, ekzisti, resti

2.

[est.0adi.ripete]

Ripete esti: mia patro ofte tie ĉi estadis [16]; certe mi estadis tie, pli ol unu fojon [17]! [vi] do ne estadas en sciencaj rondoj [18]. frekventi, vizitadi

1.

[est.0ajxo.ento]

Io, kio iel ekzistas: Dio diris: la akvo aperigu moviĝantaĵojn, vivajn estaĵojn, kaj birdoj ekflugu super la tero [19]; spiritoj – estaĵoj devigataj per mediumismo sin konigi – ili certe ekzistas, mi havas sufiĉe da pruvoj ^IKr ; (figure) vi ĉifono, vi mizera estaĵo [20]! la sorĉa lando de viaj infanaj sonĝoj [kun] ĉiuj mirindaj estaĵoj kaj strangaj figuroj, kiujn kreis via infana fantazio ^VojaĝImp ; la komunaj nomoj distingas certan specon de objektoj kaj estaĵoj (lampo, libro, floro, pomo, seĝo, homo, amo), dum la propraj nomoj indikas unu solan, certan objekton, lokon aÅ­ estaĵon kaj diferencigas ĝin de ĉiuj aliaj el la sama speco [21]. ekzistaĵo, entoesenco¹

2.

[est.0ajxo.esenco]

Esenco¹: ŝia tuta estaĵo ekscitiĝis, elperfidis ŝin la larmoj, kiuj fluis sur ŝiaj vangoj [22]; mi vin malamegas per la tutaj fortoj de mia estaĵo ^KPr ; per tiu boranta rigardo la juna virino sin sentis tiel plene senvestigita, tiel profunde fosita ĝis la plej intimaj fibroj de sia estaĵo ^ChL . ekzistado², naturo²

3.

[est.0ajxo.ulo]

Estulo: strange, strange ... ŝi estis la amatino de alia, portas estiĝantan estaĵeton en sia juna malforta korpo [23].

Rim.: Tiu senco de la vorto ne koheras kun ties vortelementoj kaj aperas precipe en tradukoj. [Sergio Pokrovskij]

[est.0igi.KOMUNE]

Fari, ke io estu, kaŭzi, formi, produkti: ne estigu vian farunoferon sen salo [24]; la peko, trovante pretekston, estigis en mi […] ĉian deziremon [25]; mi estigas ŝin reĝino de ĉiuj miaj diinoj ^Marta ; mi volis estigi en mia internaĵo iom pli klaran bildon de la multaj aferoj, kiuj […] premas mian koron [26]. kaŭzi, krei, naski, okazigi, produkti, starigi, veki

[est.0igxi.KOMUNE]

Iĝi ekzistanta: mi eĉ ne rimarkis, ke silento estiĝas kaj daŭras [27].

[est.0ulo.KOMUNE]

Ula estaĵo¹, ekzistanta homo, besto, aÅ­ spirito: „trezorejo! vera trezorejo!“ ekkriis la malgranda dikulo „[…] simple nekredeble!“ entuziasmis la pufa estuleto ; [la vorto] feo, kiun oni povus uzi, por montri fablan estulon, ekz-e Oberono, kaj kiun oni povas devenigi de [la vorto] feino [28]; multaj filozofoj […] proteste levis sian voĉon kontraÅ­ la onomatopea teorio, akcentante, ke ĝi fakte konsideras la homon estulo malsupera al la bestoj ^Ret ; la celo de FEM estas i.a. konsciigi ĉiujn homajn estulojn pri la profunda solidareco kiu unuigas ilin ^EeP ; ni estas eternaj, kaj do […] nasko kaj morto estas nur reenkarniĝo kaj elkarniĝo de la eterna estulo [29]; [li kredas, ke] la mondotuto estas viva estulo, kiu manifestas sin en ses malsamaj konsciregionoj [30]; religiuloj povas klarigi tion per rekta ago de supera estulo (romkatolika versio) aÅ­ de eksterteranoj (laÅ­ tipa usona kredanto je nifoj) [31].

1.

[est.0anta.TEMP]

Kiu estas, efektivas, ĉeestas, nuna: oni devas tial peni esprimadi siajn pensojn per la jam estantaj vortoj kaj kreadi novajn vortojn nur tie, kie ĝi estas efektive necesa ^ADL ; li blasfemis kaj insultis en zorge rondaj frazoj ĉiujn estintajn, estantajn kaj estontajn parencojn de Gabrielo [32].

2.

[est.0anta.GRA]

Prezenca: formoj de la verbo: la tempo estanta akceptas la finiĝon „-as“ [33].

[est.0anteco.GRA]

Nuna tempo: mi ne parolas pri la estinteco, sed pri la estanteco, nur pri ĝi mi deziras interparoli ^KPr ; por infanoj havas valoron nur estanteco ^ChL ; minaca, mistera, sed reale palpebla bildo de la estanteco ^Marta .

1.

[est.0inta.TEMP]

De antaŭa tempo, pasinta: la ombro sinjore paroladis kun sia estinta sinjoro ^DL ; Hamleto, filo de la estinta kaj nevo de la nuna reĝo ^Hamlet ; kiam […] malaperos ĉiuj trajtoj de estinta barbareco kaj sklaveco […] tiam tute sendube la nuna senkonscia malestimo kaj antipatio cedos lokon al respekto [34].

2.

[est.0inta.GRA]

Preterita: formoj de la verbo: la tempo […] estinta „-is“ ^FK .

1.

[est.0inteco.TEMP]

Pasinta tempo: postsigno ankoraŭ staranta de estinteco malaperinta por ĉiam ^KPr ; li revivigas tiun samtempe ĉarmo- kaj doloroplenan estintecon ^ChL .

2.

[est.0inteco.GRA]

Preterito.

1.

[est.0onta.TEMP]

De posta tempo, venonta: estonta kongreso ^ADL ; invitis lin veni la estontan (venontan) vendredon ^FK ; ni devas lasi tiun ĉi demandon por tempo estonta [35]; la Provizora Vortarego kun ĝiaj estontaj periodaj Aldonoj restos ĉiam plej grava konsilanto por ĉiuj verkantoj ^LR ; uzu tempon estantan, antaŭvidu estontan, memoru estintan ^PrV .

2.

[est.0onta.GRA]

Futura: aktiva estonta: „-ont“ […] pasiva estonta „-ot“ ^FK .

1.

[est.0onteco.TEMP]

Venonta tempo: ĉar dek milionoj adeptoj (!) neniam estos kolektitaj, tial la afero tute ne havas estontecon [36]; respondoj je ĉiuj demandoj, kiuj tuŝas la lingvon mem, ĝian konstruon, ĝian estontecon ^DL ; antaŭ ni staros la bela estonteco de nia edza vivo ^BdV .

2.

[est.0onteco.GRA]

futuro¹

(x)
(arkaismo) (evitinde)

[est.al0i.cxeesti]

Ĉeesti: jen ŝi vidis, ke ŝia Arturo estas malsana — eble eĉ mortas, kaj apud li neniu alestas [37]; kaj alestis apud li ĉiuj vidvinoj, plorante kaj montrante tunikojn kaj vestojn, kiujn Dorkas faris, kiam ŝi estis ankoraŭ kun ili [38].

Rim.: La direkta al- neniel taŭgas por la senco „ĉeesti“, kaj povis aperi nur pro misapliko de alilingva tradicio. „Apudesti“ formale estus tute taŭga, sed por pli flanka, periferia situo. [Sergio Pokrovskij]

(x)

[est.cxe0i.KOMUNE]

Esti en iu loko, kiam io okazas: ĉeesti kunvenon; ĉeesti en, ĉe kunveno; multnombra ĉeestantaro.

[est.cxe0o.KOMUNE]

La fakto, ke iu ĉeestas; stato de ĉeestanto: en ĉeesto amata, en forest' insultata ^PrV .

[est.cxie0o.KOMUNE]

Troveblo en ĉiuj eblaj lokoj, aŭ en multegaj lokoj samtempe: tiel komenciĝis la legendo pri la ĉieesto de kolonelo Aureliano Buendía [39].

(ntr)

[est.ek0i.KOMUNE]

Komenci esti, daŭre (estiĝi) aŭ nur por nelonga tempo: por unu minuto ekestis embarasa silento ^Metrop ; li ankaŭ devis demandi, kiel Komenio kondutu en la situacio, kiu ekestis post la duelo kun Nigrin [40]; la problemo estas kompreneble solvita „itisme“, ĉar la lingvo ĝin tiel solvis jam antaŭ ol la fama disputo ekestis [41].

(ntr)

[est.for0i.KOMUNE]

Esti malproksima, ne ĉeesti: mi forestis dum du tagoj; foresti el oficejo; esti kondamnita forestante; foresto de ofendo estas plej bona defendo ^PrV ; la forestanto ĉiam estas malprava ^PrV .

[est.for0o.KOMUNE]

Stato esti malproksima, ne ĉeesti.

(x)

[est.kun0i.KOMUNE]

Esti en sama loko, kune: li residigis lin sur la teron, dancadis ĉirkaŭ li, dume dirante al li strangajn rakontojn pri ĉio, kion li vidis de kiam li kaj maljuna Jafo laste kunestis [42].

(ntr)

[est.mal0i.KOMUNE]

Ne ekzisti, manki: estis preta gramatiko, estis granda kolekto da vortoj, sed multaj vortoj ankoraŭ malestis ^ADL ; mi esperas, ke nenia vera esperantisto malestos aŭ tro malfruiĝos en tiuj ĉi nomaroj ^RdE ; regis malpli da tumulto ol la antaŭan nokton kaj malkonvenaj scenoj preskaŭ tute malestis ^Iŝtar ; senhezite li malestu la partian kunvenon ^Lanti ; tio estas […] la nevenkebla, terura hemikranio, malsano ĉe kiu doloras duono de la kapo, kontraŭ ĝi ne ekzistas rimedo, malestas kuraco ^MkM ; pri sia kato ŝi […] pruvis, ke malestas indikoj pri ia ajn ĝia misfaro ^MkM .

[est.ne0o.KOMUNE]

Neekzisto: sekvante vian filozofion, oni nepre devas konkludi, ke la plej perfekta esto estas la neesto ^VaK ; la neesto de pruvo ne estas la pruvo de neesto [43]; kontraÅ­ neesto ne helpas protesto^PrV . foresto

[est.mar0ajxo.ZOO]

Marvivaĵo, precipe marbesto: la maro retiriĝis de la marbordo kaj marestaĵoj restis sur la tero [44].

[est.cxe0ede.KOMUNE]

(prepoziciaĵo)
Kun la viva apudeco de...: ni parolis nur ĉeeste de aliaj personoj [45]; ŝi hontis trinki en la ĉeesto de fremdulo [46].

[est.tio0as.KOMUNE]

Alivorte, nome², klarigante pli precize: la simpla esperantisteco, t.e. la simpla lernado kaj uzado de Esperanto, neniun devigas aliĝi al ia ideo [47]; ni aldonas al la vorto la finon „n“ […] ĉar ni volis esprimi direkton, t. e. montri, ke la birdo […] flugis al la ĝardeno [48]; por la hodiaÅ­a tago mi ricevis duoblan pagon, t. e. […] dek frankojn [49].