^*supr/e

En alta loko, en la plej alta loko: li staras supre sur la monto kaj rigardas malsupren sur la kampon [1]; jen la kurteno de la sanktejo disŝiriĝis en du pecojn de supre ĝis malsupre [2]; el ĉio supre dirita vi povus konkludi, ke […]; hodiaŭ supre, morgaŭ malsupre ^PrV .

Estanta supre: supra parto de ŝtuparo ^Marta ; la supraj ĉambroj ^FK ; en la plej supra parto de alta domo ^Marta ; supra ĵurasio [3]; (figure) snoboj, kiuj klopodas imiti la supran tavolon [4].

1.

Supra parto, plej alta ekstremo de io: montriĝis la suproj de la montoj [5]; kiel dormanto sur la supro de masto [6]; li deziris suriri la supron de l' turo [7]; la suno kliniĝis […] kaj montaj suproj flame brulis [8]; la arboj […] interplektis siajn foliriĉajn suprojn [9]; (figure) sur la supro de Olimpo [10]. firsto, kresto, kulmino, pinto, verto

2.

(figure) Plej alta grado: [tiam] la entuziasmo atingis la supron [11]; la supro de miaj ĝojoj [12]. apogeo, egeco, kulmino

1.

Al alta loko: la vojo de la vivo por saĝulo iras supren [13]; li tenas la nazon supren ^PrV ; pilonoj kun muroj mallarĝiĝantaj supren [14].

2.

Prefikso kun la sama signifo: ili povas supreniri sur la monton [15]; suprenŝovi la kadavron de la filino en la kamentubon [16]; suprenfaldi la manikojn [17].

1.

Koncernanta nur la eksteran flankon de io materia: du tre gravaj antigenoj (proteinaj substancoj) en la supraĵa kovrilo de la gripviruso [18].

2.

(figure) Malprofunde kaj malprecize pensanta aŭ pensata: plej supraĵa konatiĝo ^FK ; supraĵa konado de la arto ^Marta ; li faris al ili supraĵan kapsignon [19]; la scienculoj rapide skizis per supraĵaj konturoj la historion de la du princinoj [20]; senatenta supraĵa prijuĝo [21]; [ili] juĝas pri ĉio supraĵe sen ia logika pripenso ^EE .

1.

La supra, ekstera parto de iu korpo; alidire: ĝia supra surfaco: la tuta supraĵo de la lago estis kovrita per naĝantaj folioj [22]; nebulo leviĝadis de la tero kaj donadis malsekecon al la tuta supraĵo de la tero [23]; la arkeo naĝis sur la supraĵo de la akvo [24]; sur la supraĵo de la dezerto kuŝas io delikata […] kiel prujno [25]; la spegula supraĵo de la arbaraj lagoj krispiĝis [26]; la interna varmo de la tero ne havas influon sur ĝian supraĵon ^FK .

2.

(arkaismo) ^VdE Surfaco: la kubo havas ses ebenajn supraĵojn.

(x)

Supreniri: la strato, kiu alsupris ĝis milducent metroj super la marnivelo, realvalas enirante vastan arbaron [27]; li malsaniĝis de malario kaj en la daŭro de malmultaj tagoj alsupris ĉe la Plejaltulon [28].

Tie ĉi malsupra; ĉi-suba: legu la ĉi-malsupran averton [29]. ĉi-apuda, ĉi-supra

Tie ĉi supra: en ĉi supra foto videbliĝas du kajoj [30]; vidu, venas iu alia ĉi supren [31]. ĉi-apuda, ĉi-malsupra

(x)

Malsupreniri: la karakterizaj tonripetoj en la kontinua baso desupras trans du oktavoj [32].

Provado influi socion de supre, tio estas tra decidantoj, oficialuloj, altranguloj, kontraste al desubismo: oni povas celi la ĝeneralan enkondukon de Esperanto laŭ la desuprisma vojo, do pere de politikistaj decidoj [33]; la desuprismo estas la kredo, ke oni povas atingi la ĝeneralan enkondukon de Esperanto per konvinkado de politikistoj, per leĝa enkonduko […], ĝi kontrastas kun la desubismo, kiu volas disvastigi Esperanton inter individuoj [34]. elitismo

Estanta malsupre: la malsupra parto de la parko [35]; enirejo al la malsupraj lokoj sub la alta ŝtuparo [36]; io, kio staras en la malsupra parto de la gazetoj kaj estas detranĉata [37].

En malalta loko, en la plej malalta loko: ombra aleo kondukis de malsupre al la pordego [38]; kunigitaj malsupre kaj kunigitaj supre per unu ringo [39]; malsupre de la tero [40]; (figure) la franca estas kunpremata de du frontoj: de supre ĝi estas barata de la angla, de malsupre de la regionaj lingvoj [41].

1.

Al malalta loko: li staras supre sur la monto kaj rigardas malsupren sur la kampon [42]; per la kapo malsupren ^PrV ; ĵeti iun malsupren de la ŝtuparo.

2.

Prefikso kun la sama senco kiel la adverbo: malsupreniri en la valon [43]; Moseo longe ne malsuprenvenas de la monto [44]; la Levidoj malsuprenprenis la keston de la Eternulo [45].

Rim.: Tiu prefiksa uzo ŝajnas gramatikstile iom dubinda rilate al normala adverba uzo. Iuj eble sentas nuancon inter „malsupren iri“ (efektive ĝis malsupre) kaj „malsupreniri“ (iri en malsupra direkto). Sed Z. uzis ambaŭ formoj samsence, kiel montras tiu ĉi ekzemplo: ŝi malsupreniris al la fonto kaj plenigis sian kruĉon kaj iris supren [46]. Do simple ŝajnas stila rimedo por koncizigi la frazon, metante la adverbon antaŭ la verbon kaj tiel rapidigante la elparoladon.

Alterne altiĝante kaj malaltiĝante: la movoj de la gruoj supren kaj malsupren [47]; supren kaj malsupren, malsupren kaj denove supren, tio estas la sorto de la plejmulto [48]; li […] murmuris por si mem paŝante sur la supremalsupren ondanta vojo [49].