8ort/o PV

orto

MAT[1](elementa geometrio)
Angulo je 90˚: se du rektoj kruciĝas tiel, ke du apudaj anguloj estas egalaj, ili determinas kvar ortojn [2]; ortangulo: ĉiuj kvar anguloj estas ortoj [3]; graduso1 estas […] mezurunuo por anguloj, egala al centono de orto [4]; lumigis ĝin malgrandaj fenestroj en la muroj kaj granda ortangula truo en la plafono [5].
angle:
right angle
beloruse:
просты вугал, просты кут
ĉeĥe:
kolmost, pravoúhlost
ĉine:
直角 [zhíjiǎo], 正角 [zhèngjué]
france:
angle droit
germane:
rechter Winkel
hispane:
ángulo recto
hungare:
derékszög
japane:
直角 [ちょっかく]
katalune:
angle recte
nederlande:
rechte hoek
pole:
kąt prosty
portugale:
ângulo reto
rumane:
unghi drept
ruse:
прямой угол
slovake:
kolmosť, pravouhlosť

ortaZ

MAT
1.
[6] (p.p. angulo) Estanta orto; kies mezuro egalas al 90˚: rektangulo oni nomas paralelogramon, de kiu almenaŭ unu angulo estas orta; se en triangulo unu el anguloj estas orta, tiam la aliaj du anguloj estas akutaj [7]. SIN:rekta.
2.
(evitinde) [8] (p.p. plurlateropluredro) Ortangula: li montris per la mano ortan kvarangulon [9].
Rim.: Ĉi tiu senco povas esti konsiderata kiel mallongigo, foje bonvena: orta triangulo estas pli malpeza ol ortangula triangulo. Ĝi tamen restas malofta kaj evitinda.
3.
a)
PIV1 (p.p. geometria figuro rilate al alia) Tiaj, ke ili sin intersekcas formante orton: rekto orta al alia rekto, al kurbo (al ties tanĝanto), al ebeno, al surfaco; ebeno orta al lumradio; ortajaj rektoj, cirkloj, ebenoj; la teraj meridianoj kaj paraleloj estas inter si ortaj.
Rim.: Eblas diri sendistinge „`a` estas orta al `b`“, aŭ „`a` kaj `b` estas (inter si) ortaj“. Por ĉi-lasta senco ekzistas ankaŭ la pli preciza termino „interorta“ en PIV1.
SIN:perpendikulara.
b)
[10] (p.p. vektoroj en eŭklida spaco) Tiaj, ke ilia skalara produto egalas al nulo: se `x` estas orta al `y`, validas la pitagora teoremo: `||x+y||^2=||x||^2+||y||^2`; orta bazo estas bazo, kies ĉiuj vektoroj estas ortaj inter si; oni diras, ke vektoro estas orta al subaro, se ĝi estas orta al ĉiu ĝia elemento.
c)
(p.p. subaro de eŭklida spaco, rilate al alia subaro `bb A`) Tia, ke ĉiuj ĝiaj elementoj estas ortaj 3.b al tiuj de `bb A`: la orta aro de subaro estas fermita vektora subspaco.
Rim.: Anstataŭ „orta aro“ troveblas „ortanto“ en [11].
d)
(p.p. elemento `x` de vektora spaco kaj elemento `f` de ties dualo) Tiaj, ke `f(x)=0`.
e)
[12] (p.p. (n,p)-matrico `A`) Kies transponaĵo egalas al la inverso de `A`: la determinanto de orta matrico egalas al +1-1.
f)
MATVD:orta projekcio, orta simetrio.
angle:
1. right (angle) 2. right-angled 3.e orthogonal (matrix) 3. orthogonal, perpendicular
beloruse:
пэрпэндыкулярны, артаганальны 1. просты (вугал, кут) 2. прастакутны, прамавугольны
ĉeĥe:
kolmý, ortogonální, pravoúhlý, pravý
ĉine:
1. 直角 [zhíjiǎo]
france:
1. (angle) droit 2. rectangle (adj.) 3.e (matrice) orthogonale 3. orthogonal, perpendiculaire (adj.)
germane:
1. recht(-er Winkel) 2. rechtwinklig 3.e orthogonal(-e Matrix) 3. perpendikular, orthogonal, senkrecht
hispane:
ortogonal, perpendicular, normal 1. (ángulo) recto 2. rectángulo (adj.) 3.a perpendicular 3.b perpendicular, ortogonal 3.c perpendicular, ortogonal 3.d perpendicular, ortogonal 3.e (matriz) ortogonal 3.f proyección ortogonal, simetría ortogonal 3. ortogonal, perpendicular (adj.)
hungare:
1. kilencven fokos(szög) 2. derékszögű 3.a merőleges 3.b merőleges, ortogonális 3.c merőleges, ortogonális 3.d merőleges, ortogonális 3.e ortogonális(mátrix) 3. merőleges
japane:
直角の [ちょっかくの]
katalune:
ortogonal, perpendicular, normal
nederlande:
1. rechte (hoek) 2. rechthoekig 3.a loodrecht 3. loodrecht
pole:
1. (kąt) prosty 2. prostokątny 3.a prostopadły 3.e (macierz) ortogonalna 3. prostopadły, ortogonalny
portugale:
1. reto 3. ortogonal
rumane:
1. (unghi) drept 2. dreptunghiular 3.e matrice ortogonală 3. perpendicular, ortogonal
ruse:
1. прямой (угол) 2. прямоугольный 3.e ортогональная (матрица) 3. ортогональный, перпендикулярный
slovake:
normálový, pravý (uhol)

ortanto

MATPIV1
Rekto orta al iu alia figuro: la longo de la ortanto de la pinto al la bazo nomiĝas alto de la piramido [13]; surfaca normalo (aŭ normalo, aŭ prefereble ortanto) al surfaco estas tri-dimensia vektoro, kiu estas perpendikulara al la surfaco en donita punkto [14]. SIN:perpendiklo, perpendikularo.
Rim.: Tiu ĉi termino aperis ankaŭ ĉe Bricard, [15] sed kun malpli vasta senco, nome: alto. La malnova senco konserviĝis ĝis en PV.
angle:
perpendicular, normal
beloruse:
пэрпэндыкуляр, нармаль
ĉeĥe:
kolmice
france:
perpendiculaire (subst.), normale (subst.)
germane:
Senkrechte, Lot, Normale
hispane:
perpendicular, normal
hungare:
merőleges, normális (merőleges)
japane:
垂線 [すいせん]
katalune:
perpendicular, normal (subst.)
pole:
prosta prostopadła, normalna
portugale:
perpendicular
rumane:
drept perpendicular, normal
ruse:
перпендикуляр, нормаль
slovake:
výška (v trojuholníku)
ukraine:
перпендикуляр

ortilo, ortangulilo

MATTEKPIV1
Ilo por desegni ortajn 3.a rektojn: ĉiu havis en la mano dikan bastonon aŭ lignan cirkelon, aŭ ortilon [16]; niveli kun helpo de du tabuletoj kaj ortangulilo [17];
Rim.: Ortiloj povas havi diversajn formojn laŭ la intencita uzo, ekz-e formo de orta triangulo aŭ de litero T.
angle:
set square, triangle (set square)
beloruse:
вугольнік, вуглавік
ĉeĥe:
trojúhelník, úhelník (kresličský)
ĉine:
三角尺 [sānjiǎochǐ]
france:
équerre
germane:
Geodreieck, Reißdreieck
hispane:
cartabón, escuadra
hungare:
derékszögű vonalzó
katalune:
cartabó, escaire
pole:
ekierka
rumane:
echer
ruse:
угольник
slovake:
uholník

Ortilo [18] (Nor)

AST Sud-hemisfera stelfiguro (Norma): NGC 5999 estas malfermita stelamaso en konstelacio Ortilo [19].
18. Galadí-Enríquez, David; Wandel, Amri: La kosmo kaj ni. Galaksioj, planedoj kaj vivo en la universo, FEL, Antverpeno, 2005
19. Vikipedio, NGC 5999
angle:
Norma
beloruse:
Навугольнік (сузор’е)
france:
Règle (constellation)
germane:
Winkelmaß Sternbild
hispane:
la Escuadra (constelación), Norma (constelación)
japane:
直角定規 [ちょっかくじょうぎ]
latinece:
Norma
pole:
Węgielnica (gwiazdozbiór)
rumane:
Echerul (constelație)
ukraine:
призмовий екер

mezortanto

MATPIV1
(de streko) Rekto orta al ĝi kaj trairanta ĝian mezon: la mezortantoj de triangulo (t.e. de ĉiuj ĝiaj lateroj) intersekciĝas en la centro de la ĉirkaŭskribita cirklo.

Bedaŭrinde la vektorgrafiko ne povas montriĝi!

mezortantoj de triangulo
angle:
mid-perpendicular (of a segment)
beloruse:
сярэдзінны пэрпэндыкуляр, сярэдні пэрпэндыкуляр
ĉeĥe:
osa strany (trojúhelníku), osa úsečky
france:
médiatrice (d'un segment)
germane:
Mittelsenkrechte
hispane:
mediatriz (de un segmento)
hungare:
szakaszfelelő merőleges
katalune:
mediatriu
pole:
symetralna
portugale:
mediatriz
rumane:
mediatoare
ruse:
медиатриса (отрезка)
slovake:
os úsečky
ukraine:
висота (трикутника)

administraj notoj

~a: Mankas verkindiko en fonto.
mez~anto: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.