^*ekster

I.

^*ekster

Prepozicio montranta:

1.

Objekton, malinterne de kiu staras alia objekto: mi staras ekster la domo kaj li estas interne [1]; barakti kiel fiŝo ekster la akvo^PrV ; ne rezonu pri tio, kio estas ekster via metio^PrV ; (figure) la estonteco de nia afero estas absolute ekster danĝero [2]; (figure) tio estas ekster dubo. en^1.a

Rim.: Pri uzo de ekster kun akuzativo, vd al ekster, ekster ...-n.

2.

(arkaismo) Objekton, kiun oni apartigas de tiuj, pri kiuj oni asertas ion: ekster tio, el la diritaj vortoj, ni povas ankoraŭ fari aliajn vortojn [3]; ni ĉiuj estas kulpaj, ekster (= sed ne) Aleksandro; ekster li, ĉiuj mortis; ekster tiaj okazoj li vivis […] sola [4]; la princo ne vidis ekster la milito alian rimedon [5]. krom

Rim.: Z mem skribas pri tia uzo: „ekster“ […] tute bone esprimas ankaŭ la sencon de „krom“^LR .

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 26
2. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado en la Guildhall (Londono) en la 21a de aŭgusto 1907
3. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 30
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XI
5. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 3

afrikanse:

uit

albane:

jashtë

amhare:

ውጭ

angle:

1. outside of 2. aside from

arabe:

خارج

armene:

դուրս

azerbajĝane:

həyata

beloruse:

за, па-за, звонку

bengale:

আউট

birme:

ထုတ်

ĉeĥe:

mimo, vně

ĉine:

1. 向舷外 [xiàngxiánwài], 在城外 [zàichéngwài], 舷外 [xiánwài], 在外地 [zàiwàide]

dane:

ud

estone:

välja

france:

à l'extérieur de, au dehors de, hors de

galege:

fóra

germane:

1. außerhalb 2. außer

guĝarate:

બહાર

haitie:

soti

hinde:

बाहर

hispane:

afuera de

hungare:

kívül

igbe:

si

irlande:

amach

islande:

út

japane:

アウト [あうと]

jave:

metu

jide:

אויס

jorube:

jade

kanare:

ಔಟ್

kartvele:

აქტის

katalune:

1. fora, fora de, defora 2. llevat de, a l'enfora de

kazaĥe:

жүзеге

kimre:

allan

kirgize:

чыккан

kmere:

ចេញ

koree:

아웃

korsike:

fora

kose:

phandle

kroate:

iz

kurde:

derve

latine:

ex

latve:

ārā

laŭe:

ອອກ

litove:

iš

makedone:

надвор

malagase:

avy

malaje:

keluar

malajalame:

പുറത്ത്

maorie:

i roto i

marate:

बाहेर

monge:

tawm

mongole:

гарах

nepale:

बाहिर

njanĝe:

kuchokera

okcidentfrise:

oar

panĝabe:

ਬਾਹਰ

paŝtue:

څخه

pole:

1. poza 2. oprócz

portugale:

afora, fora de

ruande:

hanze

ruse:

1. вне, за (+ тв. пад.) 2. вне

samoe:

i fafo

sinde:

ٻاهر

sinhale:

පිටතට

skotgaele:

#NAMN?

slovake:

mimo

ŝone:

panze

sote:

tsoa

sunde:

geus kaluar

svahile:

nje

svede:

1. utanför 2. utan

taĝike:

берун аз

taje:

ข้างนอก, นอก

tamile:

வெளியே

tatare:

чыга

telugue:

అవుట్

tibete:

ཕྱི་

ukraine:

чере

urdue:

باہر

uzbeke:

tashqarida

vjetname:

ra

zulue:

ukuphuma

al ekster, ekster ...-n

Al loko situanta ekster: sendokosto al ekster Eŭropo: 3 eŭroj [6]; mi venigis ilin ĉiujn ekster danĝeron [7]; aliru, elportu viajn fratojn el la sanktejo ekster la tendaron [8]; kaj preninte Paŭlon, oni trenis lin ekster la templon [9]; tamen iomete, tre malmulte, ekster la dunojn, iomete en la erikejon li devis iri [10]; sed kiam mi eliris ekster la muron, ĉio ĉesis [11]. al en, en ...-n ¹

Rim. 1: Akuzativo post ekster estas komprenebla el tio, ke la celo de la movo estas ne la devena loko sed la ekstera spaco. Kp: ni veturis ekster la urbo (ni jam estis inter la kampoj kaj arbaroj); ni veturis ekster la urbon (tra la urbo ni veturis eksteren). Do, en „ekster la urbon“ la urbo ne estas la celo, sed la celo ja estas la spaco „ekster la urbo“. [Jeromo Vaŝe, Marc Bavant, Sergio Pokrovskij]

Rim. 2: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

6. K. Kováts: Informoj pri la Edu-KoDo, http://www.edukado.net/KDMendilo.htm
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Io
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 10:4.
9. La Nova Testamento, La agoj 21:30.
10. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
11. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 9.

beloruse:

па-за, па-за межамі, вонкі

france:

hors de (avec mouvement vers), au dehors de (avec mouvement vers), à l'extérieur de (avec mouvement vers)

katalune:

enfora, a fora

pole:

na zewnątrz, poza

ruse:

вовне, за (+ вин. пад.)

II.

Vortero kun la senco de ekster ¹.

ekstera

1.

Estanta ekster objekto, en la parto de la spaco, kiu komenciĝas tie, kie finiĝas la objekto: la ekstera mondo (kiu estas ekster la homo); la ekstera korto de la reĝa domo [12]; ekstera (nur ŝajna) pieco; la aferoj eksteraj de Izrael [13]; la filoj […] estos elĵetitaj en la eksteran mallumon [14].

2.

Estanta en la parto de objekto, kiu direktiĝas al la supre dirita parto de la spaco: li povis vidi nur la eksteran flankon de nia domo [15]; li konstruis eksteran muregon por la urbo [16]; ĝis la ekstera rando de la interna korto [17]; kvankam nia ekstera homo kadukiĝas, tamen nia interna homo renoviĝas tagon post tago [18]; tio koncernas nur la eksteran aspekton [19].

12. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ester 6:4
13. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 26:29
14. La Nova Testamento, Mateo 8:12
15. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 31
16. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 33:14
17. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 40:19
18. La Nova Testamento, II. Korintanoj 4:16
19. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Najbaraj familioj

angle:

outer, external

beloruse:

зьнешні, знадворны, вонкавы

ĉeĥe:

externí, venkovní, vnější, zevní

ĉine:

外來 [wàilái], 遙遠 [yáoyuǎn]

france:

apparent (extérieur), extérieur (adj.), externe (adj.), superficiel

germane:

äußerer

hebree:

חיצוני

hispane:

externo

hungare:

külső, kinti

japane:

外の [がいの], 外部の [がいぶの]

katalune:

extern, exterior

pole:

wierzchni, zewnętrzny

ruse:

внешний, наружный

slovake:

vonkajší

svede:

yttre

ukraine:

зовнішній

ekstere

1.

En ekstera loko, en la parto de la spaco ekstera al iu objekto: oni konstruis ekstere remparon; li diris tion al siaj du fratoj ekstere [20]; li genuigis la kamelojn ekstere de la urbo, ĉe puto [21]; la reĝidino flugis super la urbo eksteren [22]; min ne tuŝas la afero, mi staras ekstere ^PrV .

2.

En la parto de objekto, kiu direktiĝas al la ĉirkaŭanta spaco: ŝmiru ĝin per peĉo interne kaj ekstere [23].

20. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 9:22
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 24:11
22. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
23. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 6:14

angle:

out, outside

beloruse:

звонку, знадворку

ĉeĥe:

mimo, venku, vně, zevně

ĉine:

外來 [wàilái], 在戶外 [zàihùwài]

france:

à l'extérieur, en apparence

germane:

außen, außerhalb, draußen

hebree:

בחוץ

hispane:

externamente

hungare:

kívül, kint

japane:

外で [がいで], 外部に [がいぶに]

katalune:

1. fora (adv.), a fora, per fora 2. externament

pole:

1. na zewnątrz 2. na wierzchu

rumane:

afară

ruse:

снаружи

slovake:

vonku

svede:

ute, på utsidan

tibete:

ཕྱི་ལོགས་

ukraine:

зовні, надворі

eksteren

Al la ekstero: balaaĵon el korto eksteren ne elportu ^PrV ; la granda pordo malfermiĝis, la kandeloj radiis de la altaro tra la preĝejo eksteren sur la dezertan placon [24]; la internan flankon oni turnis eksteren, ĝi aspektis ruĝa kaj verda [25].

24. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Kupra porko
25. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Ĝardeno de la paradizo

angle:

out, outside

beloruse:

вонкі, надвор

ĉeĥe:

ven

hebree:

החוצה

japane:

外へ [がいへ], 外部へ [がいぶへ]

katalune:

cap a fora

pole:

za zewnątrz

ruse:

наружу

slovake:

von

svede:

utåt

ukraine:

назовні, надвір

ekstero, eksteraĵo

Ekstera parto aŭ aspekto: ĉe tro ĝentila ekstero mankas sincero ^PrV ; ne juĝu pri afero laŭ ĝia ekstero ^PrV ; bela eksteraĵo [26]; antaŭ li staras neordinare maldika homo, kun tre stranga eksteraĵo [27]; ĝi ne imponas per eksteraĵo, sed eĉ elefanton ĝi renversos [28]; tia seneksteraĵa, malalta, ŝajnas, ke per la ungo oni povus lin dispremi [29]. ŝajno.

26. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
27. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La ombro
28. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto dua
29. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto dua

angle:

outside

beloruse:

зьнешнасьць , зьнешні выгляд

ĉine:

模样 [móyàng], 外觀 [wàiguān], 外 [wài], 仪容 [yíróng]

france:

apparence, aspect, dehors (subst.), extérieur, façade (apparence)

germane:

Äußere, Aussehen

hungare:

külső, külső rész

katalune:

aparença, aspecte, exterior

pole:

zewnętrze, strona zewnętrzna, powierzchowność

ruse:

внешность, наружность

eksteriĝi

Eliri: la pamfletoj ŝvebas rekte sur la elirejon de la kinejo, trafante la ĵus eksteriĝantajn spektantojn [30].

30. Monato, Eriko Navaro: Flugiloj de libereco

angle:

go out

beloruse:

выйсьці, пакінуць

ĉine:

下車 [xiàchē]

germane:

aussteigen

hungare:

kimegy, kiszáll

japane:

外に出る [がいにでる]

katalune:

eixir, sortir

pole:

wychodzić, wysiadać, wypadać, wylatywać, wydostawać się na zewnątrz

ruse:

выйти наружу

eksterulo

1.

Ulo kiu ne rilatas al koncerna afero, fremdulo: ĉu vi ne juĝas la internulojn, dum la eksterulojn juĝas Dio [31]? parto alvokis helpon de eksteruloj por ke kamaradoj helpu kamaradojn [32].

2.

Lernanto loĝanta ekster la lernejo: mi mem pasigis multajn jarojn studante teologion, unue en Skotlando, poste kiel eksterulo de angla universitato [33].

31. La Nova Testamento, I. Korintanoj 5:12–13
32. Platono, tr. Donald Broadribb: La Respubliko
33. Albisturo Kvinke: Sobraj pensoj de sobrulo, Monato, 2000/03, p. 22

angle:

outsider

beloruse:

1. чужы (нехта) 2. экстэрн

ĉeĥe:

externista

ĉine:

1. 圈外人士 [quānwàirénshì]

france:

2. externe (subst.)

germane:

1. Außenstehender, Fremder 2. Heimschläfer, Externer

hebree:

זָר

hungare:

kintlakó, externista

japane:

部外者 [ぶがいしゃ], 通学生 [つうがくせい]

katalune:

1. estrany (subst.) 2. extern (alumne)

pole:

1. ktoś postronny, ktoś obcy 2. ekstern, eksternista

ruse:

1.  посторонний 2. экстерн

slovake:

externista

ukraine:

постороння особа, екстерн

III.

Prefikso havanta la sencon de ekster¹:

eksterurba gastejo [34]; eksterdome [35]; la ministro de la Aferoj Eksterlandaj [36]; eksterleĝa; eksterordinara [37]; eksterdanĝera [38]; eksterduba [39].

34. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
35. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
36. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto tria
37. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Daniel 2:11
38. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 8:11
39. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Oka Kongreso Esperantista en Krakow en la 11a de aŭgusto 1912

beloruse:

паза-, не-, экстра- ~urba: загарадны. ministro de la Aferoj E~landaj: міністар замежных справаў. ~leĝa: незаконны. ~ordinara: незвычайны, экстраардынарны. ~duba: несумнеўны.

france:

ministro de la Aferoj E~landaj: ministre des affaires étrangères. ~leĝa: illégal.

germane:

ministro de la Aferoj E~landaj: Außenminister.

hungare:

~urba: városon kívüli. ~leĝa: törvényen kívüli.

katalune:

extra- (fora)

pole:

~urba: zajazd, gospoda (dawn.), karczma (dawn.), oberża (dawn.), austeria (dawn.). ministro de la Aferoj E~landaj: minister spraw zagranicznych. ~leĝa: bezprawny, poza prawem, nielegalny. ~ordinara: nadzwyczajny, niebywały. ~duba: niewątpliwy, pewny.

ruse:

~urba: загородный. ministro de la Aferoj E~landaj: министр иностранных дел. ~leĝa: незаконный. ~ordinara: экстраординарный, необычайный. ~danĝera: находящийся вне опасности. ~duba: несомненный.