^*vir/o

1.

[vir.0o.sekso]

Homo aŭ besto de la sekso organizita por demeti en aliseksan animalon la semon de ido (kontraste kun ino): Dio kreis la homon […], en formo de viro kaj virino li kreis ilin [1]; Platono dankis la Diojn pro ke ili faris lin homo kaj ne besto, viro kaj ne virino, greko kaj ne barbaro; pastrino en tre esceptaj okazoj povas fariĝi edzino, sed nur de viro de reĝa sango [2]; kvazaŭ bovo kaj bovoviro [3]; virbovo-tirpovo [4]; la virŝafo, kiun vi vidis kun la du kornoj [5]; virbesto kaj ino el ĉiu karno, eniris, kiel ordonis al ili Dio, kaj la Eternulo fermis post ili. [6]; ĝi estas virseksulo, kaj la malbeleco sekve ne tiom multe malutilas [7]; bruadas kaj ĝemas viraro ^FK .

2.

[vir.0o.matura]

Maturaĝa virseksa homo (kontraste kun infano): el la malgranda knabo fariĝis viro, brava viro, kiu kaŭzadis al siaj gepatroj nur ĝojon [8]; la plej certa rimedo veki viron el lia ama deliro estas ĵeti malbenojn sur lian filon [9].

1.

[vir.0a.virula]

Karakterizanta la virojn: vira organo, birdo, infano, sekso.

a)

[vir.0a.malina]

Karakterizanta virhomojn kontraste kun hominoj: en la komenco la Kreinto faris ilin vira kaj virina [10]; ŝi naskis filon, viran infanon [11]; estu kuraĝaj kaj viraj, ho Filiŝtoj [12]! forta vira voĉo ekkriis [13]; li lasis fari al ŝi viran vestaĵon, por ke ŝi povu akompanadi lin ankaŭ sur ĉevalo [14]; viroj altaj, kun fiera mieno kaj vira energio en la vizaĝo [15]; li eĉ ne vidis la virinan silueton malantaŭ la vira figuro ^IK ; vi aspektas tiel vire maltima [16]!

b)

[vir.0a.matura]

Karakterizanta virojn², t.e. maturan kontraste kun infanoj: kiu naskiĝas en via domo, mortos en la vira aĝo [17]; [li] sonĝis pri la tempo de sia juneco kaj de sia vira aĝo [18]; heroa.

2.

[vir.0a.GRA]

Gramatika genro, kiu, kontraste kun la genroj ina kaj neŭtra, markiĝas per la samaj artikoloj, pronomoj ktp. kiuj estas uzataj por viraj homoj: vira pronomo, sufikso (uzataj por montri virojn); en la lingvo germana „kapo“ havas viran sekson ^EE ;

3.

[vir.0a.POE]

(p.p. rimo) Finiĝanta per akcenta silabo; (p.p. cezuro) sekvanta akcentan silabon: „dolor'“, „kor'“ konsistigas virajn rimojn. ina.

[vir.0eco.eco]

Eco karakterizanta viron: tiun ĉi baton li elportas kun tia sama vireco, kun kia li renkontadis kaj elportadis la marajn ventegojn ^FK ; forto kaj komenco de mia vireco [19]; en tiu formo de mensa primitiveco, en kiu regas vireco, decidan rolon ludas la genoj de la patro [20]; neniu infano povus havi tian kruelan danĝeran vivon kaj tamen atingi virecon kaj iĝi intelektulo [21].

(ntr)

[vir.0igxi.KOMUNE]

Fariĝi seksmatura viro: ankoraŭ en la ventro li retenis sian fraton, kaj viriĝinte li luktis kun Dio [22]; viglu, staru firme en la fido, viriĝu, fortiĝu [23]; junulo viriĝis kaj lasis la ludon ^FK ; la oficiroj, kiuj eliris en la militon preskaŭ infanoj, revenis, viriĝintaj de milita aero ^{NeĝaBlovado} . maturiĝi, plenaĝa

(malofte) (komune)

[vir.0ilo.AMOR]

Peniso elefanto demandas la kamelon: — kial vi portas la mamojn surdorse? — hm! strange, ke tion demandas iu, kies virilo pendas survizaĝe [24].

1.

[vir.0ina.karakterizanta]

Karakterizanta hominon, kontraste kun virhomo: larmo virina baldaŭ sekiĝas ^PrV ; pli tiras virina haro, ol ĉevala paro ^PrV ; virina lango buĉas sen sango ^PrV ; virina rideto pli kaptas ol reto ^PrV ; li estis bela junulo, kun vizaĝo preskaŭ virina [25]; ŝia virina instinkto puŝis ŝin al forkuro ^IK ; japana virina koruso parkere kantis hungarajn melodiojn [26]; feinoj, elfinoj, sovaĝulinoj kaj aliaj virinaj vivaĵoj [27].

2.

[vir.0ina.matura]

Karakterizanta seksmaturan virinon kontraste kun knabino: la pensoj de la fraŭlino fariĝis pli delikataj kaj pli virinaj [28]; mi konas nur unu virinan demandon, kaj tiu ĉi estas: ĉu li jam estas edzigita ^FK ?

3.

[vir.0ina.GRA]

Gramatika genro, kiu, kontraste kun la genroj vira kaj neŭtra, markiĝas per la samaj artikoloj, pronomoj ktp. kiuj estas uzataj por virinaj homoj: en la lingvo germana „kapo“ havas viran sekson, en la lingvo franca virinan kaj en la lingvo latina neŭtralan ^EE ; la sufikso „in“ signifas la virinan sekson ^EE .

1.

[vir.0ino.homo]

Homino, kontraste kun virhomo: en formo de viro kaj virino Li kreis ilin [29]; en unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino [30]; saĝa virino konstruas sian domon, sed malsaĝa detruas ĝin per siaj manoj [31]; la lango de virino estas ŝia glavo ^PrV ; kie diablo ne povas, tien virinon li ŝovas ^PrV .

2.

[vir.0ino.maturagxa]

Maturaĝa homino, kontraste kun infano: Esav levis siajn okulojn kaj ekvidis la virinojn kaj la infanojn [32]; la virino gravediĝis, kaj naskis filon [33]; jam virino, ne knabino ^Hamlet ; virinoj kaj knabinoj dancas unu kun alia [34].

[vir.0ineco.eco]

Eco karakterizanta virinon: en ni montriĝos tuj la virineco ^Hamlet ; tiu edzinigo al si celus detrui la virinecon de la virino por edziĝi al masklo [35].

(malofte)

[vir.0inismo.MOR]

Feminismo: virinismo detruis multege da geedzaj paroj [36]; mito de nacia unueco […] estis drasta rimedo kontraŭ klasbatalo, socialismo kaj virinismo [37].