⁸sens/o ^PV

[sens.0o.FIZL]

Iu el la kapabloj de organismo por ricevi impreson de ekstera fenomeno fizika aŭ ĥemia; sentumo: en kinejo oni povas uzi nur du el la kvin sensoj [1]; la vidpovo fakte estas eble la plej grava inter niaj sensoj [2]; kompense pro la blindeco la aliaj sensoj de la loĝantoj akriĝis [3]; tuŝ-senso, viv-senso, mov-senso kaj ekvilibr-senso estas nomataj „malsupraj sensoj“ ĉar ili rilatas kun korpa sistemo de volo kaj de metabolismo [4]; niaj sensoj sciigas nin ke ni estas tie ĉi, vivaj, vekaj, konsciaj, pensantaj, sentantaj [5]; vojaĝoj instigas ankaŭ ordinarajn homojn al pli intensa perceptado de la okazaĵoj, des pli poetojn, homojn kun viglaj, fajnaj sensoj [6]; la nebulo post mallonge rabas ĉiun orientsenson [7]; (figure) via senso por humuro ne pliboniĝis [8]. aŭdado, vidado, flarado, gustumado, palpadoblinda, surda

[sens.0i.SEN]

Percepti per la sensoj, impresiĝi pro ia eksteraĵo: mi ne sensas la tiklojn de la akvo kaj la suno sur mia nuda korpo [9].

[sens.0ajxo.SEN]

Elementa impreso ricevata de senso; sentumaĵo: li ne plu sentis la pezecon de sia korpo, li ĉirkaŭpalpis per la manoj kaj ekkonsciis, ke li ŝvebis […] estis mirakla, neniam konata sensaĵo, sento de nedependeco kaj senlima libereco [10]; halucino […] estas erara percepto de sensaĵo [11]; la teproduktanto […] rostis la velkintajn tefoliojn tuj per pinbranĉoj, kaj tiel li akiris teon […] kun fumaĵita sensaĵo [12].

[sens.0aro.SEN]

La tuto de la sensoj de organismo: Tomaso, kiu opiniadis ke la kono estas atingebla nur pere de la sensaro, rifuzas la konceptadon pri kono de Aŭgusteno, por kiu la kono okazas nur per la dia iluminigo [13]; kvin el la tapiŝoj estas ordinare interpretataj kiel figuraĵoj de la sensaro: la gusto, la aŭdsenso, la vidpovo, la flarado kaj la tuŝado [14].

1.

[sens.0ilo.BIO]

Ĉia simpla aÅ­ malsimpla (de ĉelo ĝis organo) korpoparto kun funkcio sensi; sentilo¹: artropodoj havas ankaÅ­ ampleksajn gamojn de kemiaj kaj mekanikaj sensiloj, ĉefe bazite sur modifoj de multaj Ä¥etoj (haretaĵoj) [15]. sensorgano

2.

[sens.0ilo.TEK]

Aranĝaĵo transformanta fizikan grandon en aparate aÅ­ komputile trakteblan signalon; sentilo²: temperatursensilo el plateno kies rezistanco estas 100 Ω ĉe 0 °C [16]; en la skanilo, la analogaj datumoj de fizika objekto estas akceptitaj per sensilo kaj transformitaj al cifereca formo [17]; malgrandaj sensiloj kontrolos la staton de paciento dum kirurgia operacio [18].

[sens.0ismo.FIL]

Doktrino, laŭ kiu ĉia kono venas de sensaĵoj kaj nur de ili; sensualismo: Condillac […] neis la ekziston de la „meditado“, dua fonto de konaro krom la sentoj, kreante sian propran filozofion, konata kiel Sensismo [19]. empiriismo

[sens.auxd0o.SEN]

Aŭdpovo: cirklodancoj [povas] plibonigi la kunordigon inter la vidsenso, la aŭdsenso kaj la korpmovado [20]; beleco alparolas ĉefe al la vidsenso, sed ekzistas beleco por la aŭdsenso [21].

[sens.elektro0o.SEN]

Senso, per kiu iuj bestoj perceptas elektrajn kampojn: elektrosenso estas kutime nur utila por ŝarkoj kaj aliaj subakvaj bestoj, pro tio ke la sala akvo pli bone tralasas la elektrajn signalojn ol aero [22].

[sens.flar0o.SEN]

Flarpovo: krom spira organo, nazo ankaŭ estas la organo de la flarsenso, kiu intime ligiĝas kun la gustumado [23]; flarsenso [de ĉevalo] kvankam multe pli bona ol tiu de homoj, ne estas tiom bona kiom tiu de hundo [24]; murenoj […] ĉasas aliajn bestojn per tre fajna flarsenso [25].

[sens.gusto0o.SEN]

Senso, per kiu oni perceptas salecon, dolĉecon, amarecon, acidecon en la buŝo: iuj el ili iam, ekzemple unufoje dum kelkaj semajnoj, por kontentigi gustosenson, manĝas ion aŭ trinkas [26]; [ĉe la proteo] la burĝonoj de la gustosenso estas en la muka epitelio de la buŝo, plej parto ĉe la supra flanko de la lango kaj en la enirejo al la truoj de la brankoj [27].

[sens.magneto0o.SEN]

Senso, per kiu iuj bestoj perceptas magnetajn kampojn de la tero: eksperimentaj teknikoj kiel genaj nokaŭtoj permesis pli detalan ekzamenon de ebla magnetosensado en ... bananmuŝoj [28].

[sens.tusxo0o.SEN]

Senso, per kiu oni perceptas kontraŭpremon, glatecon, varmecon ktp. de tuŝataĵo: je la tuŝosenso ĝi estas glata, malvarma kaj malmola [29]; maketo uzata de blinduloj por kompreni pere de la tuŝosenso kia estas ĉu konstruaĵo ĉu urbo [30].

[sens.vid0o.SEN]

Vidpovo: la lumintensa funkcio […] priskribas la mezan spektran sensaĵon de homa vidsenso de brileco [31]; Béla Julesz […] faris gravajn kontribuojn al la teorio de homa vidsenso [32].