^*reĝ/o ^UV

1.

[regx.0o.monarko]

Dumviva, ordinare hereda, regnestro: la regnestro de nia lando estas bona kaj saĝa reĝo [1]; la filoj, nepoj kaj pranepoj de reĝo estas reĝidoj [2]; la filo de la reĝo, kiu revenis de ĉaso, ŝin renkontis [3]; via reĝa moŝto [4]; la reĝo de Sodom [5]; Abimeleĥ, la reĝo de la Filiŝtoj [6]; diru al Faraono, la reĝo de Egiptujo, ke li ellasu la Izraelidojn el sia lando [7]; ĉevalo la reĝo kaj la reĝino sidis sur belega trono, ĝuste kontraŭe de la juĝistoj kaj de la tuta konsilistaro [8]; li fariĝos reĝo super la tuta lando [9]; la kastelo de la reĝo [10]; la […] juna princo edziĝis […] kaj estis proklamita heredonto de la reĝo [11]; esprimi la plej respektan dankon de nia kongreso al Lia Regnestra Moŝto la Reĝo Frederiko Aŭgusto de Saksujo [12]; (frazaĵo) de nehavanto eĉ reĝo nenion ricevos ^PrV ; (figure) la homoj, tiuj ĉi reĝoj de la tero, tiuj ĉi plej altaj reprezentantoj de la monda inteligenteco, tiuj ĉi duon-dioj, en la daŭro de tutaj miljaroj vivis unuj apud la aliaj, ne komprenante unuj la aliajn ^EE ; (figure) reĝo de bestoj (leono) ^Hamlet . monarĥo

2.

[regx.0o.sxaka]

La plej altranga figuro en ŝakludo: la nigra, la blanka reĝo; la nomo de ŝako estas: reĝo, soldato, damo, […] kuriero, […] ĉevalo, […] turo [13].

3.

[regx.0o.karta]

Ludkarto prezentanta reĝon: karoa reĝo [14]; se ni havas ason de pikoj, ni ne rajtas preni ason aliembleman […] sed ja ajnan karton (3, 6, 9, eventuale reĝon, fanton ...) de pikoj [15]. ĵokero, aso, reĝino, damo, fantofiguro

[regx.0oderegxoj.HIS]

Honora nomo de reganto, precipe fama kiel titolo de antikvaj persaj reĝoj: li estas Sinjoro de sinjoroj, kaj Reĝo de reĝoj [16]; la etiopia vic-reĝo sin opinias egala al la reĝo de l' reĝoj [17].

Apartenanta al reĝo, rilata al reĝo: via reĝa moŝto, pardonu min [18]! reĝa palaco ^PrV ; reĝa aklamado [19]; reĝa urbo [20]; Salomono jam sidiĝis sur la reĝa trono [21]; reĝa barĝo, kiun veturigis 78 remistoj kaj kiun komandis reĝino Maria la 1a [22].

1.

[regx.0eco.majesto]

Ecoj, trajtoj, manieroj konvenaj al reĝo: vi (Jerusalemo) fariĝis tre kaj tre bela kaj atingis reĝecon [23].

2.

[regx.0eco.POL]

Posteno, titolo kaj rango de reĝo: Iu el malliberejo eliris, kaj fariĝis reĝo; alia por reĝeco naskiĝis, kaj tamen estas malriĉa [24]; princo Charles Edward Stuart, pretendanto pri reĝeco de Anglio [25]; simpatia sed neefika reĝo, kiu tro facile fidas je la simboloj de sia reĝeco kaj ne sufiĉe atentas pri politika efikeco [26].

3.

[regx.0eco.ado]

Reĝado¹: Via reĝeco estas reĝeco eterna [27]; venu reĝeco Via [28].

4.

[regx.0eco.monarkio]

MonarÄ¥io¹: la nacieca veneno estas ia komplekso el reg- k potencavido, kiu manifestiĝas sub jenaj formoj precipaj: reĝeco, prezidanteco, diktatoreco … [29]; li diris al si ke, ĉar la reĝeco estas restarigita, sinjoro de Prelongo … penos … repreni la heredbienon de siaj prapatroj [30].

[regx.0ado.POL]

La stato kaj ago de tiu kiu reĝas¹: en la kvara jaro de la reĝado de Salomono … oni komencis konstrui la domon por la Eternulo [31]; sub la reĝado de …^PIV1 .

(ntr)

1.

[regx.0i.POL]

Esti reĝo, posedi la reĝan potencon: la tempo, dum kiu Salomono reĝis en Jerusalem super la tuta Izrael, estis kvardek jaroj [32]; tiu Aĥaŝveroŝ, kiu reĝis de Hindujo ĝis Etiopujo, super 127 landoj [33]; anstataŭ li ekreĝis lia filo Asa [34]; en la Respubliko [de Ambaŭ Nacioj] reĝo reĝas sed ne regas [35]; inter la blinduloj reĝas la strabuloj ^PrV .

2.

[regx.0i.FIG]

(figure) Regi³: tie la akvoj reĝas^B ; reĝis plena mallaÅ­to^B ; la frazo reĝas super la spiritoj de la homoj terura loko, kie la vivo ne ekzistas, kie absolute reĝas la morto [36].

Filo de reĝo: estis iam reĝido, kiu volis edziĝi kun reĝidino [37]; budho en la sanskrita signifas „vekiĝinta“, [ĝi] estis la kromnomo de la reĝido Siddharta Gotama (623-544 a.K.) [38].

Filino de reĝo: en sia plena ornamo estas interne la reĝidino, el ora teksaĵo estas ŝia vesto [39]; ĉar la pli aĝaj filoj de l' faraono, naskitaj de la reĝidino de Ĥiti, pro neklarigebla sorĉo estis posedataj de malbona spirito [40]; mi edzinigis al mi tri reĝidinojn de orientaj regnoj [41]; sur la balkonoj staris reĝidinoj, kaj ĉiuj ili estis malgrandaj knabinoj, kiujn Hjalmar tre bone konis [42]; pro la reĝidina naturo de Antigona, ili timas ŝin mortigi [43].

1.

[regx.0ino.regxanta]

Virino, kiu reĝas: la reĝino de Ŝeba aŭdis la famon pri Salomono [44]; la reĝino de la feinoj [45].

2.

[regx.0ino.regxedzino]

La edzino de reĝo: la reĝo ekamis Esteron […] kaj faris ŝin reĝino [46]; la reĝo kaj la reĝino sidis ĉe la matenmanĝo [47]; la reĝino duonkuŝis sur divano inter molaj kusenoj [48].

3.

[regx.0ino.sxaka]

Ŝakpeco, kiu moviĝas kiel kuriero kaj kiel turo: ŝako de freneza reĝino [49]. damo²

4.

[regx.0ino.karta]

Ludkarto figuranta reĝinon: la malica reĝino de kero [50]; reĝo, reĝino, fanto valoras po 10 poentojn [51]. damo³Äµokero, aso, reĝo, fantofiguro

[regx.0ismo.POL]

Politika reĝimo de regno kies suvereno reĝas, formo de monarkismo; rojalismo: la batalo de la germana, aparte de la prusa burĝaro kontraŭ la feŭdistoj kaj la absoluta reĝismo, unuvorte la liberala movado, pliserioziĝis [52].

Regno regata de reĝo: (figure) la reĝlando de la rozoj (Persujo); mi salutas la saksan reĝlandon, kiu […] aranĝis belan akcepton [53]; en la nordo li (imperiestro Paĉakutek) konkeris la reĝujojn Ĉimuan kaj de Kito [54].

[regx.Karlo0o.GEOG]

(evitinde) La urbo Charleroi en la belga provinco Henegovio, ĉe la bordo de la rivero Sambro (4°29'E, 50°25'N): allogaj festoj, organizotaj de la Karloreĝa grupo [55]; butikisto el Karloreĝo en la sudo de Belgio fiksis ŝtelinton al lanterna fosto [56].

Rim.: Tia laŭvorta traduko de loknomo kontraŭas al la reguloj 11 kaj 15 de la Fundamenta Gramatiko. Ja ne temas pri reĝo, sed pri pluraj urboj (kun malsamaj prononcoj de Ch). Pli taŭgaj esperantigoj estas „Ĉarlerojo“ (por la urboj nomataj anglamaniere): regulaj flugoj de Parizo, Amsterdamo, Ĉarlerojo [57]; kaj resp. „Ŝarlervao“ (por la urboj en regionoj franclingvaj).