^*reĝ/o

1.

[regx.0o.monarko]
en:

Dumviva, ordinare hereda, regnestro: la regnestro de nia lando estas bona kaj saĝa reĝo [1]; la filoj, nepoj kaj pranepoj de reĝo estas reĝidoj [2]; la filo de la reĝo, kiu revenis de ĉaso, ŝin renkontis [3]; via reĝa moŝto [4]; la reĝo de Sodom [5]; Abimeleĥ, la reĝo de la Filiŝtoj [6]; diru al Faraono, la reĝo de Egiptujo, ke li ellasu la Izraelidojn el sia lando [7]; ĉevalo la reĝo kaj la reĝino sidis sur belega trono, ĝuste kontraŭe de la juĝistoj kaj de la tuta konsilistaro [8]; li fariĝos reĝo super la tuta lando [9]; la kastelo de la reĝo [10]; la […] juna princo edziĝis […] kaj estis proklamita heredonto de la reĝo [11]; esprimi la plej respektan dankon de nia kongreso al Lia Regnestra Moŝto la Reĝo Frederiko Aŭgusto de Saksujo [12]; (frazaĵo) de nehavanto eĉ reĝo nenion ricevos ^PrV ; (figure) la homoj, tiuj ĉi reĝoj de la tero, tiuj ĉi plej altaj reprezentantoj de la monda inteligenteco, tiuj ĉi duon-dioj, en la daŭro de tutaj miljaroj vivis unuj apud la aliaj, ne komprenante unuj la aliajn ^EE ; (figure) reĝo de bestoj (leono) ^Hamlet . monarĥo

2.

[regx.0o.sxaka]
en:

La plej altranga figuro en ŝakludo: la nigra, la blanka reĝo; la nomo de ŝako estas: reĝo, soldato, damo, […] kuriero, […] ĉevalo, […] turo [13].

3.

[regx.0o.karta]
en:

Ludkarto prezentanta reĝon: karoa reĝo [14]; se ni havas ason de pikoj, ni ne rajtas preni ason aliembleman […] sed ja ajnan karton (3, 6, 9, eventuale reĝon, fanton ...) de pikoj [15]. ĵokero, aso, reĝino, damo, fantofiguro

[regx.0oderegxoj.HIS]
en:

Honora nomo de reganto, precipe fama kiel titolo de antikvaj persaj reĝoj: li estas Sinjoro de sinjoroj, kaj Reĝo de reĝoj [16]; la etiopia vic-reĝo sin opinias egala al la reĝo de l' reĝoj [17].

Apartenanta al reĝo, rilata al reĝo: via reĝa moŝto, pardonu min [18]! reĝa palaco ^PrV ; reĝa aklamado [19]; reĝa urbo [20]; Salomono jam sidiĝis sur la reĝa trono [21]; reĝa barĝo, kiun veturigis 78 remistoj kaj kiun komandis reĝino Maria la 1a [22].

(ntr)

1.

[regx.0i.POL]
en:

Esti reĝo, posedi la reĝan potencon: la tempo, dum kiu Salomono reĝis en Jerusalem super la tuta Izrael, estis kvardek jaroj [23]; tiu Aĥaŝveroŝ, kiu reĝis de Hindujo ĝis Etiopujo, super 127 landoj [24]; anstataŭ li ekreĝis lia filo Asa [25]; en la Respubliko [de Ambaŭ Nacioj] reĝo reĝas sed ne regas [26]; inter la blinduloj reĝas la strabuloj ^PrV .

2.

[regx.0i.FIG]
en:

(figure) Regi ³: tie la akvoj reĝas^B ; reĝis plena mallaÅ­to^B ; la frazo reĝas super la spiritoj de la homoj terura loko, kie la vivo ne ekzistas, kie absolute reĝas la morto [27].

Filo de reĝo: estis iam reĝido, kiu volis edziĝi kun reĝidino [28]; budho en la sanskrita signifas „vekiĝinta“, [ĝi] estis la kromnomo de la reĝido Siddharta Gotama (623-544 a.K.) [29].

Filino de reĝo: en sia plena ornamo estas interne la reĝidino, el ora teksaĵo estas ŝia vesto [30]; ĉar la pli aĝaj filoj de l' faraono, naskitaj de la reĝidino de Ĥiti, pro neklarigebla sorĉo estis posedataj de malbona spirito [31]; mi edzinigis al mi tri reĝidinojn de orientaj regnoj [32]; sur la balkonoj staris reĝidinoj, kaj ĉiuj ili estis malgrandaj knabinoj, kiujn Hjalmar tre bone konis [33]; pro la reĝidina naturo de Antigona, ili timas ŝin mortigi [34].

1.

[regx.0ino.regxanta]
en:

Virino, kiu reĝas: la reĝino de Ŝeba aŭdis la famon pri Salomono [35]; la reĝino de la feinoj [36].

2.

[regx.0ino.regxedzino]
en:

La edzino de reĝo: la reĝo ekamis Esteron […] kaj faris ŝin reĝino [37]; la reĝo kaj la reĝino sidis ĉe la matenmanĝo [38]; la reĝino duonkuŝis sur divano inter molaj kusenoj [39].

3.

[regx.0ino.sxaka]
en:

Ŝakpeco, kiu moviĝas kiel kuriero kaj kiel turo: ŝako de freneza reĝino [40]. damo²

4.

[regx.0ino.karta]
en:

Ludkarto figuranta reĝinon: la malica reĝino de kero [41]; reĝo, reĝino, fanto valoras po 10 poentojn [42]. damo³Äµokero, aso, reĝo, fantofiguro

[regx.0ismo.POL]
en:

Politika reĝimo de regno kies suvereno reĝas, formo de monarkismo; rojalismo: la batalo de la germana, aparte de la prusa burĝaro kontraŭ la feŭdistoj kaj la absoluta reĝismo, unuvorte la liberala movado, pliserioziĝis [43].

Regno regata de reĝo: (figure) la reĝlando de la rozoj (Persujo); mi salutas la saksan reĝlandon, kiu […] aranĝis belan akcepton [44]; en la nordo li (imperiestro Paĉakutek) konkeris la reĝujojn Ĉimuan kaj de Kito [45].

[regx.Karlo0o.GEOG]
en:

(evitinde) La urbo Charleroi en la belga provinco Henegovio, ĉe la bordo de la rivero Sambro (4˚29'E, 50˚25'N): allogaj festoj, organizotaj de la Karloreĝa grupo [46]; butikisto el Karloreĝo en la sudo de Belgio fiksis ŝtelinton al lanterna fosto [47].

Rim.: Tia laŭvorta traduko de loknomo kontraŭas al la reguloj 11 kaj 15 de la Fundamenta Gramatiko. Ja ne temas pri reĝo, sed urbo. Pli taŭgaj esperantigoj estas „Ĉarlerojo“: regulaj flugoj de Parizo, Amsterdamo, Ĉarlerojo [48]; aŭ „Ŝarlervao“.