^*ŝarĝ/i

(tr)

1.

Surmeti pezaĵon sur iun aŭ ion: ŝarĝi iun per sako da terpomoj; ŝarĝu viajn brutojn kaj iru [1]; li sendis dek azenojn, ŝarĝitajn per bonaĵo [2]; mia patro ŝarĝis vin per peza jugo [3]; venkinto, ŝarĝita per trezoroj [4]. ŝarĝi bretaron per libroj; tabloj, ŝarĝitaj per manĝaĵoj, vino kaj floroj [5]; ŝarĝita fruktarbo ^FK ; veturiloj ŝarĝitaj per la meblaĵoj ^Marta ; ŝuldoj, ŝarĝantaj la […] ŝtaton [6]; (figure) tiuj elspezoj peze ŝarĝis la budĝeton; (figure) bonvolu ŝarĝi mian konton per viaj elspezoj; (figure) ŝarĝita letero (enhavanta monon aŭ valoraĵon); ŝipoŝarĝisto ^FK .

2.

Premi anime:

a)

(figure) Trudi al iu ion penigan, spirite pezan: pardonu, ke mi denove ŝarĝas vin per peto^Z ; gravaj devoj ŝarĝas viajn ŝultrojn; la popolo estis ŝarĝita de malfacila laboro [7]; ili estis nur homoj kaj ŝarĝitaj (suferi) per homaj difektoj; ili ne ŝarĝu sur sin la kulpon de la krimo [8]; ne ŝarĝu lin per laborado sklava [9]; vi laborŝarĝis min per viaj pekoj [10]; por ne ŝarĝi la memoron, estas sufiĉe nur memori la […] ^FK .

b)

(figure) Trudi al iu prirespondotaĵon: du krimoj ŝarĝas lin; lia konscienco estas ŝarĝita (devas respondi pri, estas kulpa pri) de mortigo [11].

3.

(evitinde) ŝargi

Peza, prema: rolo tre flata sed tre ŝarĝa [12]; kiel doloras mia malfeliĉa koro ĉe tiu ĉi ŝarĝa rememoro ^FK ; ŝi volis ekdormi, dezirante almenaŭ per tio ĉi sin liberigi de ŝin premanta ŝarĝa impreso de morto ^FK ; promeso estas larĝa, plenumo estas ŝarĝa ^PrV .

1.

Pezaĵo surprenita, portata de iu aŭ per io (t.e. transportilo): sur ĉeval' de najbaro la ŝarĝo ne pezas ^PrV ; ĉiu metis la ŝarĝon sur sian azenon [13]; ŝarĝoportistoj [14]; ŝarĝoĉevalo [15]. portaĵoŝarĝveturilo

2.

Anima premo, spirita peno.

a)

(figure) Peno trudata al iu: ĉiu havas sian ŝarĝon; ^PrV kiu do en ŝvito kaj en ĝemoj la ŝarĝon de la vivo volus porti ^Hamlet .

b)

(figure) Prirespondeco trudata al iu: se vi iros kun mi, vi estos por mi ŝarĝo [16]; preni sur siajn ŝultrojn tiun neesprimeblan ŝarĝon de necerteco kaj nedifiniteco de situacio ^Marta ; granda ŝarĝo falis sur lian koron [17]. honoriga.

3.

(evitinde) ŝargo

(ntr)

Surpreni pezaĵon, surpreni respondecon: neniu estus preta ŝarĝiĝi per la defendo por Hrafnkel [18].

(tr)

Depreni de sur portanto: la vidvino […] vekiĝis ĉiutage regule pro la bruo de l' deŝarĝataj laktokruĉegoj [19]; kiam la brulligno estis elŝarĝita, la patro […] aĉetis al si grandan faskon da angiloj [20]; ĉe la rivero, kelkdek homoj elŝarĝis ĉe torĉoj ŝtonojn el grandega floso [21].

(tr)

Senigi je ŝarĝo, je pezaĵo: malŝarĝi ŝipojn [22]; fiŝbarkoj revenas kaj malŝarĝas fiŝojn kaj krustacojn [23]; la projekto celas malŝarĝi la aŭtovojon inter Munkeno kaj la flughaveno [24]; kiam la Saĝulo regas, li senŝarĝigas korojn [25]; refoja ekskuo […] senŝarĝigis lin de ĉiu cetera pripensado [26].

(ntr)

Seniĝi je pezaĵo, premaĵo: la ŝipo devis senŝarĝiĝi [27]; senŝarĝigi sian konsciencon [28]; ŝia koro senŝarĝiĝis [29].

(tr)

Tre ŝarĝi kun risko de rompo, renverso, frakaso...: superŝarĝita per laboro, per ŝuldoj, per impostoj; kamparanoj, konsumitaj de la malsano, troŝarĝitaj per la laboro [30]; troŝarĝi boaton [31]; troŝarĝi la memoron de infano; la linioj havas pli ol 20 haltejojn kaj estas superŝarĝitaj [32]; ne superŝarĝu la servilojn per multaj mendoj samtempe [33].

Tiu pezo, kiu estas ŝarĝita super la norma: vi devos pagi por tiu superŝarĝo [34]; la superŝarĝo (de la lingvo) per usonanglaj fuŝvortoj [35].