^*dent/o ^UV

1.

Elstara osteto, en la buŝo de homoj kaj bestoj, kiu servas por mordi kaj maĉi la nutraĵon: la dentoj de leono estas akraj [1]; tie estos la plorado kaj la grincado de dentoj [2]; kunfrapi la dentojn [3]; ŝiaj dentoj frapadis pro malvarmo [4]; (figure) fine la pia Mefres komencas montri dentojn kaj ungegojn (minaci); [5]; la monarĥo paliĝis kaj kunpremis la dentojn [6]; (figure) Kala estis freŝa kaj ne tuŝita de la dento de la tempo [7]; pro kolerego ŝi nudigis la dentojn [8]; okulo pro okulo, dento pro dento [9]! nuksoj venis, kiam dentoj elfalis (malfrue) ^PrV

2.

(figure) Elstara pinto aŭ tranĉaĵo ĉe la rando aŭ la supraĵo de objekto: dento de kombilo, rado, muro, folio; dento de roko [10]; la dentoj de segilo [11]; [la] valo […] havis formon de forko, kies dentoj estis kaŝitaj inter la ŝtonoj [12]; malgranda monto […] el multaj bizare formitaj dentoj, kiuj staris al la ĉielo [13]; ĉiu kradobloko pezis proksimume kvardek ĝis kvin dek kilogramojn [kaj] kuŝis per siaj dentoj sur transversaj traboj [14].

1.

Rilata al dento: denta konsonanto; denta emajlo; objektoj eligitaj el homaj korpoj inkluzivas fajliletojn por purigi dentojn, protezojn kaj dentajn kronojn [15]; li estus povinta havi iun ajn, [sed] li prenas knabineton kun grasa vizaĝo kaj denta problemo [16]; furoras ĉe privataj klinikoj dentaj […] operacioj [17].

2.

Denthava: denta rado; [imagu] larĝan voston, platigitan de la flankoj, dentan supre, kiel koka kresto [18]; [la] sinjorinoj preferas folipuntojn kun randoj dentaj ^Marta ; antaŭ la tagiĝo Bhagat suriris la dentan pinton por vidi, kiel sur la neĝaj suproj eklumiĝas la matenruĝo [19].

Tuto de la dentoj: li havas falsan dentaron; tordetante la supran lipon, […] vidigante blankan, perlosimilan dentaron [20]; kial tiu spirito ne eniris en tigron, kiu hakas sian furiozan dentaron en homan karnon [21]? sub tiu kotona peco sin trovas longa vico de eburaj objektoj, aspektantaj kiel giganta dentaro [22]; (figure) sidiĝinte kontraŭ la minaca nigrablanka dentaro, mi, bonŝance, neniam alvenis al la punkto, kiam la publiko rimarkis, ke mi tute ne scipovas ludi tiun instrumenton [23]; gardu vin du baroj: lipoj kaj dentaroj ^PrV .

Granda dento; aparte tiu longa kiu elstaras el la buŝo elefantoj, aproj k.a.: la leonaj dentegoj disŝiros viajn korpojn [24]; sen la kuraĝo kaj la spiritĉeesto de sinjoro de Ruvezo, la apro krevigus la bruston de la junulino per siaj akregaj dentegoj [25]; elefanto […] ĉirkaŭ [kies] dentegoj la haŭto malpaliĝis iomete kaj aspektis iom pli griza ol kutime [26].

(tr)

Dentoforme tranĉi aŭ aranĝi la randon de io: dentita rado, muro, falbalo, folio; eleganta domo […] kun dentita frontono [27]; la pintoj de la montaro segildentis la horizonton. breĉeti, festoni

Kavaĵeto en la makzela osto, entenanta la radikon de dento: tiu dento sidas malfirme en la dentingo, mi radiografios [28]; sur la dentingo la papiloj havas gravan rolon inter la dentoj, ĝis kiam la papilo estas sana la dentingo ne atrofiĝas [29].

Kuracisto de dentoj: en la kampo de la dentkuracado la dentisto estas la ĝenerala kuracisto [30]; tiu antaŭtimo, kiun oni havas irante al dentisto [31]; identigo jam estas farita dank’ al rapidega kunlaboro de lia dentisto, kiu konfirmis, komparante la dentaron kun siaj slipoj, ke nedubende temas pri la arkitekto [32].

Konsonanto artikulaciata ĉe la dentoj:

a)

lang-denta konsonanto

b)

(malofte) lip-denta konsonanto

Rim.: Ambaŭ subsencoj estas egale logikaj, sed en la efektiva uzo multaj lingvistoj kaprice rezervas la terminon al lang-denta konsonanto. [Sergio Pokrovskij]

Konsonanto artikulaciata per alproksimigo de la antaŭa parto de la lango al la karno tuj malantaŭ la supraj dentoj, aŭ al la supraj dentoj mem: la angla duliteraĵo th signas la senvoĉan lang-dentan konsonanton [θ] en thing, kaj la voĉan lang-dentan konsonanton [ð] en this; en Esperanto la literoj t, d, n signas lang-dentajn konsonantojn.

Malfermita normo de mallongdistanca konekto sendrata: konekti kapaŭskultilojn per bludento; ricevi dosierojn per bludento [33].

Rim.: La nomo de la teĥnologio estas omaĝo al la mezepoka reĝo Haraldo la Bludentulo de Danlando (Harald Blåtand Gormsen).

Iu el la mezaj, pintaj dentoj (inter tranĉaj kaj muelaj), kiuj ŝiras nutraĵon: besto, simila al urso, staris ĉe ĝia flanko, kaj tri kojnodentojn ĝi havis en sia buŝo [34]; mi havas […] duoblan kojnodenton [35]. kanino

Dento de infano, kiu ŝanĝiĝas en la 6a jaro al daŭra dento, tio estas al tielnomata saĝodento.

Iu el la malantaŭaj, plataj dentoj kiuj dispremas nutraĵon; molaro.

Dento kiu elkreskas post laktodento, en iom matura, relative spertoplena aĝo.

(arkaismo)

Terbesto sen dentoj aŭ kun malmutaj dentoj, ano de ordo de mamuloj (Edentata): se oni konsideras la du mamulajn ordojn kiuj estas plej malnormalaj je siaj haŭtaj kovraĵoj, tio estas, Cetacoj (balenoj) kaj Sendentuloj (dazipoj, manisoj, ktp.) […] ĉi tiuj estas tiel same la plej malnormalaj je siaj dentaroj [36].

Rim.: La ordo sendentuloj ne plu validas. Plimulto de ĝiaj anoj — krom maniso kaj orikteropo — estas nun klasigita en la ordo kromartikuloj. [ĵv]

Iu el la antaŭaj dentoj, kiuj distranĉas nutraĵon; incizivo.

Forko kun tri dentoj: la tranĉrandoj de la plugilferoj kaj de la fosiloj kaj de la tridentoj […] malakriĝis [37]; homoj […] armitaj, […] tenantaj en unu mano reton, en la alia tridenton [38].

Rigida spliteto por purigi inter la dentoj.

Stango provizita je dentoj², por kroĉi.