^*maten/o ^UV

La unua parto de la tago, kiu sekvas la nokton: dormi ĝis la mateno [1]; kiam eklumis la mateno, oni forsendis la homojn [2]; Bonan matenon [3]! kiam fariĝis mateno kaj la infanoj leviĝis [4]; la ruĝo de la mateno ricevadis ĉiam pli brulantan koloron [5]; la sekvantan matenon Johano kaj lia vojkamarado diris adiaŭ al ĉiuj [6]; estis Paska mateno, la sonoriloj sonoris [7]; en la Kristnaska mateno […] la ventego kvietiĝis [8]; la reston de la mateno la detektivo pasigis serĉante konfirmon de faktoj [9]; la lekcioj okazis en la matenoj kaj la praktikaj ekzercoj posttagmeze [10]; mi pasigas la matenon en mia ĉambro, legas kaj lernas iomete [11]; la tutan matenon ambaŭ gastoj laboris en la legomĝardeno helpante la mastron [12]; peli tagojn sen afero de mateno al vespero ^PrV ; vespero lacigas, mateno freŝigas ^PrV .

Rim.: Atentu, ke laŭ kulturo kaj geografia situo, mateno povas havi tre diversajn limojn. En kelkaj kulturoj ĝi estas la tuta tempo inter noktomezo kaj tagmezo. En aliaj kulturoj ĝi estas la tempo inter sunleviĝo kaj tagmezo, kio evidente ne funkcias proksime de la polusoj. Aliloke ĝi komenciĝas, kiam kutime homoj ĉesas dormi kaj finiĝas kiam ili komencas sian tagan laboron, do la tempo inter nokto kaj antaŭtagmezo. [Wolfram Diestel]

vesperoantaŭtagmezo, krepuskomatenmanĝo

(ntr)

Esti matena tempo: matenas, vesperas ― kaj tago malaperas ^PrV .

Ekesti mateno; komenciĝi (pri hela tago): mateniĝis, trumpetis ligna korno de la paŝtisto [13]; kiam mateniĝis, li estis vekita de mallaŭta ronkado [14]; kiam mateniĝis, lia malforteco estis tia, ke li falis sur apogseĝon [15]; jam mateniĝis, kiam la elĉerpiĝo de mia forto min dronigis en dormon [16].

Tempo, kiam estiĝas mateno, tempo de matena krepusko: antaŭ la mateniĝo ni lin mortigos [17]; la lampo restis neestingita ĝis la mateniĝo ^Marta ; longaj sociaj noktoj ĝis preskaŭ mateniĝo [18].

Matena tempo, kiam la suno ruĝigas la ĉielon; aŭroro: baldaŭ la matenruĝo verŝos sian koloron sur la maron [19]; ili forliberigis ŝin, kiam leviĝis la matenruĝo [20]; (figure) jam mi ekvidas matenruĝon, la tagiĝon de nova glora epoko [21]; (figure) Fernando [estis] refariĝinta tia, kia li estis en la matenruĝo de iliaj amrilatoj [22]. sunleviĝo