^*civiliz/i ^PV

(tr)

1.

(pri socio) Progresigi per evoluigo de simbola komunikado (skribo kc), scienco, teĥniko kaj komerco ĝis kompleksa urba kaj ŝtata organizado kun socia tavoliĝo kaj labordivido: Kecalkoatl estis la dio de ĉiuj saĝaj kaj utilaj sciencoj, iutempe li mem instruis al la aztekoj la metalurgion, la terkulturon kaj la civilizitan ŝtatan vivon ^SatirRak ; similaj kolektoj (de fabeloj) ekzistas en ĉiuj lingvoj de la civilizita mondo, sed la plej fama en la tutmonda literaturo estas la verko de fratoj Grimm [1]; popoloj sovaĝaj kaj eĉ duone-civilizitaj ^FK ; lingvo tutmonda devas esti pretigata paŝo post paŝo, per la kunigita laborado de la tuta civilizita mondo ^DL ; la mondliteraturo estas sumo de tiuj valoraj kaj efikaj verkoj, kiuj signifas ion, almenaŭ virtuale, por ĉiuj civilizitaj nacioj, kaj kiuj reale atingis ĉiujn civilizitajn naciojn [2]; (sarkasme) sed kio do okazas en la civilizita eŭropa metropolo? la bestiĝinta polico kaptas ĉiun suspektindan preterpasanton, hazarde komencas pafi la fenestrojn ^Metrop . kolonii

2.

(pri homo) Eduki pri legado kaj skribado, metio, scienco, teĥniko, moroj kaj leĝoj tiel, ke li kapablas konduti kaj vivteni sin en tia civilizita socio: li devis dueli kontraŭ li […kaj] sciigis al Petro, kian servon li atendas de li, la civilizitan lakeon ekregis morta timo ^PatrojFiloj ; ĉiu iom civilizita homo jam post kelkaj horoj da lernado povas libere legi ĉian verkon en Esperanto ^EE ; Kristoforo trinkis pli ol necese, sed [dum] la familiaj festenoj li cetere trinkis pli malmulte kaj fariĝis pli civilizita en sia konduto ^HsT . kulturi²

3.

(pri iu arto) Kulturi ĝin tiagrade, ke ĝi konvenu kaj utilu al civilizita socio: la vortojn, kiuj estas egale uzataj en ĉiuj civilizitaj lingvoj […], mi lasis tute sen ia ŝanĝo ^FK .

Kompleksa kaj ampleksa socio progresinta per civilizado: la civilizo de la Romanoj [3]; la civilizoj de la sumeroj, de la bronzaĝo, de la inkaoj kaj aztekoj; terakotaĵoj el la Nok-civilizo [4]; la ĉina civilizo estis konstante minacata de ĉirkaŭaj barbaroj, simile kiel estis la roma imperio fare de ĝermanoj [5]; troviĝante sur la limo de Azio kaj Eŭropo, la armenoj komunikiĝis kun ties kulturoj, fakte veran armenan kulturon estigis elementoj de ambaŭ civilizoj [6]; prezento de antikvaj homoj en iom modernigita aspekto estas bona afero kaj helpas pli bone imagi la fontojn de la moderna civilizo [7]; sendube la internaj kontraŭdiroj de la kapitalisma sociordo ĉiam minacas pereigi milite la civilizon (nunan) ^Lanti ; laŭ decido de la Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj, la jaro 2001 estos Internacia Jaro de Dialogo inter Civilizoj [8]. civito¹, kulturo^2.b

Socia evoluo al civilizo: la historio de la civilizado ^DL ; novimperiisma fazo [kiun] la grandaj potencoj […] nomis „sankta misio de civilizado“ [9]; senegaleco ne nur malhelpas la disvolviĝon de virinoj sed de civilizado mem [10].

Stato de civilizo kaj ĝiaj civitoj: nia civilizeco estas ŝuldata al la pensuloj apartenantaj al la plej diversaj gentoj, el kiuj kelkaj jam de longe malaperis el la historio [11]; eŭropaj amaskomunikiloj […] „glorigas“ sabotulojn-murdistojn, kiuj fie provokas kaj ekspluatas la civilizecon de ekzemple Rusio, Usono aŭ Israelo [12].

Socie kaj kulture progresinta per civilizado. barbara, primitiva, sovaĝa^1.c