^*patr/o

1.

[patr.0o.GEN]

Virseksa naskiginto de ido: ŝi estas mia fratino, filino de mia patro [1]; li estas la portreto de sia patro ^PrV ; mia patro mortis, kiam nur duono de lia verko estis eldonita ^PrV ; viro forlasos sian patron kaj sian patrinon, kaj aliĝos al sia edzino [2]; mi estas patro de du belaj filinoj ^BdV ; patra amo; patra (hejma) lingvo parenco.

2.

[patr.0o.praulo]

Praulo, prapatro, generinto de gento: via nomo estos Abraham, ĉar Mi faris vin patro de multe da popoloj [3].

3.

[patr.0o.triunua]

(la Patro) En kristanismo, la unua el la personoj de la Triunuo: vi estu filoj de via Patro, kiu estas en la ĉielo, ĉar Li levas Sian sunon sur la malbonulojn kaj bonulojn, kaj sendas pluvon sur la justulojn kaj la maljustulojn [4]; vi do preĝu jene: Patro nia, kiu estas en la ĉielo, Via nomo estu sanktigita [5]; la malgranda Helga preĝis […] ke estu permesite al ŝi […] nur unu solan rigardon ĵeti en la ĉielan regnon al la Patro [6].

4.

[patr.0o.pastro]

Respekta titolo donata al pastroj: la sankta patro (papo); iu patro dominikano.

1.

[patr.0eco.KOMUNE]

Stato de viro, kiu estas patro: dum sia restado en Egiptujo Cezaro havis amrilaton al Kleopatra, kiu ĉirkaŭ 47 a.K. […] naskis filon, nomatan Ptolemeo la 15-a kaj kromnomata Cezarion, tamen la patreco de Cezaro rilate al tiu knabo estas pridiskutita de historiistoj [7]; Alexandre Dumas (filo): „Esploroj pri la patreco“ [8]; partebla patreco, la kultura kredo ke filo povas havi pli ol unu patro [9]; ili devus agnoski, ke gepatreco estas, plej ofte, memvola kaj memrespondeca afero [10].

Rim.: E. Wüster rimarkigis ke patrado aŭ patresto pli konvenus al tiu senco. [S. Pokrovskij]

2.

[patr.0eco.FIG]

Familiaj sentoj konvenaj al tiu stato.

[patr.0ino.GEN]

Naskintino de ido: la pli maljuna estis tiel simila al la patrino per sia karaktero kaj vizaĝo [11]; la edzino de mia patro estas mia patrino [12]; pli zorgas unu patrino pri dek infanoj, ol dek infanoj pri unu patrino ^PrV ; viro forlasos sian patron kaj sian patrinon, kaj aliĝos al sia edzino [13]; ŝiajn rapidajn paŝojn akompanadis iam zorgoplena rigardo de patrino ^Marta . (figure) senlaboremo estas patrino de ĉiuj malvirtoj^PrV . parencino

1.

[patr.0ineco.KOMUNE]

Stato de virino, kiu estas patrino: la patrineco lacigis vin, Sara [14]; la vivo de virino estas patrineco, krias parto da homoj ^Marta ; la geedzeco kiel interrilato de virino kaj viro, familio, patrineco kaj gepatreco troviĝas sub la protekto kaj flego de la Pola Respubliko [15].

Rim.: Ŝajnas ke patrinado aŭ patrinesto pli konvenus al tiu senco. [S. Pokrovskij]

2.

[patr.0ineco.FIG]

Familiaj sentoj konvenaj al tiu stato.

(tr)
(malofte)

[patr.0i.KOMUNE]

Agi kiel patro al...: ŝi bezonis, ke iu okupiĝu pri ŝi, patru al ŝi [16]; li eble mem konsentos lin patri pro inklino [17]; (figure) la estrara kunsidejo scias, ĉu tiun miskalkulon patris Corsetti mem aŭ liaj kunestraranoj [18].

[patr.0ujo.GEOG]

Lando de la gepatroj, kie iu naskiĝis, devenis, sentas sin hejma: vi staras nun antaŭ miaj okuloj, mia malfeliĉa patrujo, kiun mi neniam povas forgesi [19]; en mian landon kaj en mian patrujon vi iros kaj vi prenos edzinon por mia filo Isaak [20]; profeto ne estas sen honoro, krom en sia patrujo kaj inter siaj parencoj kaj en sia domo [21]; ĉi tie estas nia patrujo, ĉi tien nin tiras nia koro [22]; Egipto, la patrujo de la plej antikva civilizacio en la mondo [23]; (figure) la patrujo de la fabelo estas la oriento [24]; kolonio komunista de Aŭstraliaj elmigrantoj estas nun fondata en Paragvajo, multaj personoj kune kun siaj familioj forlasis sian landon kaj formigris en la novan patrujon (kie oni trovas novan hejmon) ^FK ; la elpatrujigitoj [25] (ekzilitoj).

[patr.bo0o.aledza]

Patro de la edzo respektive la edzino: la patro de mia edzino estas mia bopatro, mi estas lia bofilo, kaj mia patro estas la bopatro de mia edzino [26]; Moseo paŝtis la ŝafojn de Jitro, sia bopatro, pastro Midjana [27]; kaj oni sciigis al Tamar, dirante: jen via bopatro iras Timnan, por tondi siajn ŝafojn [28]; kiam ŝi aŭdis la sciigon pri la […] morto de sia bopatro kaj de sia edzo, ŝi kliniĝis kaj naskis, ĉar subite atakis ŝin la naskaj doloroj [29]; Zhen Shiyin […] rifuĝis kun la edzino kaj du servistinoj al la sufiĉe bonhava bopatro [30].

parenco

[patr.bo0ino.aledza]

Patrino de la edzo respektive de la edzino: kaj Boaz respondis kaj diris al ŝi: Jam estas rakontita al mi ĉio, kion vi faris al via bopatrino post la morto de via edzo [31]; malagrable estas rimarki en granda societo, ke la edzino kaj bopatrino per malinteligenta babilado elvokas mokadon de aliaj [32]; ŝi veturis kun sia bopatrino, ĉar la fianĉo pro siaj multaj okupoj ne povis entrepreni la vojaĝon al Jutlando [33]; lia edzino mastrumis, ne povante zorgi la du infanojn, pro kio li venigis sian bopatrinon [34].

parencino

[patr.boge0oj.aledzaj]

La gepatroj de la edzo respektive de la edzino: la edziĝa festo estos en la domo de liaj estontaj bogepatroj [35]; mia edzo Bruno estas sola infano, kaj miaj bogepatroj estas tre ordemaj homoj, kiuj kredeble neniam eĉ pensis pri la ideo rigardi iun alian „por deziri ŝin“ [36].

[patr.duon0o.GEN]

Edzo de patrino rilate al ŝiaj infanoj, ne estanta la biologia patro de ili: Becher multe vojaĝis, unue devige kun la duonpatro al Svedio, Nederlando kaj Italio, poste profesie [38]; Louis Armstrong […] pafis per la revolvero de sia duonpatro al aero dum la novjara celebrado [39].

[patr.duon0ino.GEN]

Edzino de patro rilate al liaj infanoj, ne estanta ilia biologia patrino: lia duonpatrino estas mia bofratino [40]; urson evitu, duonpatrinon ne incitu ^PrV ; kiel malbone ilia duonpatrino agis kontraŭ ili ĉiuj [41]; mia duonpatrino jam de la unuaj tagoj de nia kuna loĝado komencis min malami kaj baldaŭ ekscitis kontraŭ min mian patron, kiu ŝin senfine amis kaj plenumadis ĉiujn ŝiajn kapricojn ^FK ; patrin’ duonpatriniĝinta ^Ifigenio .

[patr.ge0oj.tradicie]

Patro kaj patrino; en pli vasta senco ankaŭ iu paro aŭ grupo de homoj plenumantaj tiun rolon: patro kaj patrino kune estas nomataj gepatroj [43]; vi forlasis viajn gepatrojn kaj vian naskiĝlandon, kaj iris al popolo, kiun vi ne konis hieraŭ nek antaŭhieraŭ [44]; kiam mortis ŝiaj gepatroj, Mordeĥaj prenis ŝin al si kiel filinon [45]; ke Sara […] neniam forlasos la religion de siaj gepatroj [46]; kiam la gepatroj ekdormis, Haĉjo leviĝis, volis iri eksteren […] frumatene […] la duonpatrino kondukis ilin ankoraŭ pli profunde en la arbaron [47]; bonaj infanoj gepatrojn feliĉigas, malbonaj ilin entombigas ^PrV .

(malofte)

[patr.ge0o.GEN]

Patro, patrino aŭ neduumulo en tia parenco-rilato; parento: se oni heredas normalan genon de la alia gepatro, oni tamen povas produkti sufiĉe de la normala p16-proteino [48]; jen ebla tasko, sendube pens-instiga, por gepatro kaj gefilo: kundiskuti la verkon [49]; tion li tuj diras dufoje (al ĉiu gepatro en ties lingvo).

Rim.: Ĉi tiu uzo devias de la tradicia uzo, kaj ne ĉiuj esperantistoj akceptas ĝin. Vidu la duan sencon de „ge-“.

[patr.pra0o.GEN]

Malproksima vira parenco de kiu iu devenas, efektiva aŭ imagata fondinto de popolo, tribo aŭ gento (familio); patro²: la prapatro Adamo; Ben-Ami estas la prapatro de la Amonidoj [50]; (frazaĵo) kaj vi foriros al viaj prapatroj en paco [51] (t.e. pace mortos).

Rim.: La Nova Testamento uzas ankaŭ la tiukuntekste evitindan vorton patriarko³.

Kristana preĝo, komenciĝanta per la vortoj „patro nia...“, laŭ la Nova Testamento transdonita de Jesuo al la disĉiploj: la knabo estis tute terurita, li volis ekpreĝi Patronian, sed li memoris nenion [52]; la fideluloj ofte kutimis diri la patronian preĝon en la gaela [53]. kadiŝo

[patr.pra0ino.GEN]

Malproksima parencino de kiu iu devenas, efektiva aŭ imagata fondintino de popolo, tribo aŭ gento (familio): laŭ lokaj onidiroj, en la urbo Ĝido (Sauda Arabio) troviĝas la tombo de Evo, la biblia prapatrino de la homaro [54].

[patr.adopta0o.GEN]

Vira plenaĝulo rilate al tiu infano, kiun li adoptis: li estis adoptita de fiŝkaptisto loĝinta en la mara zono de Binh Dinh; tie li instaliĝis kaj faris la metion de sia adopta patro [55]. vic-²

[patr.adopta0ino.GEN]

Plenaĝulino rilate al tiu infano, kiun ŝi adoptis: post lia mortkondamno ni ne plu povis vizitadi lin krom lia adopta patrino kaj lia fratino [56].