^*ĝis ^UV

I.

^*ĝis

serĉi 'ĝis'

[gxis.0]

A.

(prepozicio)

1.

[gxis.0.prep]

DaÅ­re kaj haltante je la punkto de la spaco aÅ­ de la tempo, aÅ­ je mezuro, kiun la ago atingas, sed ne transpasas aÅ­ preterpasas: post la vespermanĝo niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo kaj akompanis ilin ĝis ilia domo [1]; li vidas nur ĝis la pinto de sia nazo ^PrV ; tute ruĝa li estas de la kapo ĝis la piedoj; li veturis de Berlino ĝis Parizo en fiakro; ĝis ĉi tie aliru sed ne plu [2]; mi ne forgesos lin ĝis mia morto; mi restos ĝis morgaÅ­; li restas senokupa de mateno ĝis vespero; la proceso estas prokrastita ĝis semajno; ĝis kiam (ĝis kia momento) vi juĝos maljuste kaj privilegios la personojn de malvirtuloj? [3]; ĝis antaÅ­ kelkaj jaroj la japana popolo devis kaŝi sian vizaĝon, kiam la imperiestro pasis; ilia kalkulo kreskis en la daÅ­ro de tri tagoj ĝis kelkaj centoj da frankoj; [la] kolonoj havis kvar ĝis kvin etaĝojn da alto [4]; mi ekstermos de la homo ĝis la bruto [5]; de majesta ĝis ridinda estas nur unu paŝo ^PrV ; sidi en laboroj ĝis super la oreloj ^PrV . al, antaÅ­ ³.

2.

[gxis.0.fintempe]

La punkto de tempo, antaŭ kiu io okazas, aŭ kiel limtempo (sed vidu la rimarkon): Ĝi devis esti preta ĝis sabato; [6] Ĉu vi ne havas, mia animo, ĝis mardo dek rublojn; [7] sendu mesaĝon al e...@co.uea.org ĝis ĵaŭdo la 30-a de novembro 2017 [8]; se mi atendus ĝis vendredo mi malfacile povus trovi buson [9];

Rim.: Fojfoje oni povas uzi preskaŭ indiferente la prepoziciojn ĝis aŭ antaŭ: li ne skribis ĝis hodiaŭ, aŭ: li ne skribis antaŭ hodiaŭ. Tamen antaŭ estas ĝenerale preferinda, ĉar pli preciza, dum ĝis estas ofte dubsenca: li certe alvenos ĝis (prefere: antaŭ) dimanĉo; la tasko nepre devas esti finita ĝis (prefere: antaŭ) la komenco de la monato; mi dubas, ĉu la aranĝoj estos pretaj ĝis (prefere: antaŭ) la Kongreso.

B.

(konjunkcio)

3.

[gxis.0.konj]

Ĝis la momento, en kiu..., ĝis kiam²..., ĝis ke...: longe ĉerpas la kruĉo, ĝis ĝi fine rompiĝas ^PrV ; mi ne kredis al la diroj, ĝis mi venis [10]; mi atendos, ĝis venos tempo pli oportuna; ili jam ne trankviliĝos tiel longe, ĝis la demando estos solvita [11]; ni batalados pro nia ideo, tiel longe ĝis ĝi pli aÅ­ malpli frue estos plene efektivigita [12]; oni ne devas atendi, ĝis la domo renversiĝus^Z .

1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §18.
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 38:10
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 82:2
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro IX
5. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 6:7
6. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1L. L. Zamenhof
7. Internacia krestomatio, Kabe: Patro
8. UEA serĉas novajn estraranojn, Revuo Esperanto, No. 1319, dec. 2017, p. 256
9. Diversaj aÅ­toroj: Kontakto 2011-2019, Ivan Kamilo Kintero Sant-Kruco: Perdita en Israelo (parto 2)
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 10:7
11. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 4
12. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 4

afrikanse:

totdat

albane:

deri

amhare:

እስከ

angle:

1. until 2. by 3. until

arabe:

حتى

armene:

մինչեւ

azerbajĝane:

qədər

beloruse:

1. Ð´Ð° 3. Ð´Ð°, да таго, пакуль, пакуль не

bengale:

পর্যন্ত

birme:

သည်အထိ

bosne:

do

ĉine:

3. ç›´åˆ° [zhídào], 为止 [wéizhǐ], æ­¢ [zhǐ], 迨 [dài]

dane:

indtil

estone:

kuni

eÅ­ske:

arte

filipine:

hanggang sa

france:

1. jusqu'à, à 3. jusqu'à ce que

galege:

ata

germane:

1. bis 3. bis

guĝarate:

ત્યાં સુધી

haitie:

jiskaske

haÅ­se:

har sai

hebree:

1. ×¢×“ 3. ×¢×“ ש-, עד אשר

hinde:

जब तक

hispane:

1. hasta 3. hasta

hungare:

1. -ig 3. amíg

igbe:

ruo mgbe

irlande:

go dtí

islande:

þar

itale:

a, fino a, finchè

japane:

まで、

jave:

nganti

jide:

ביז

jorube:

titi

kanare:

ರವರೆಗೆ

kartvele:

სანამ

katalune:

1. fins a 3. d'aquí a

kazaĥe:

дейін

kimre:

nes

kirgize:

чейин

kmere:

រហូតដល់

koree:

까지

kose:

kude

kroate:

do

kurde:

ta

latine:

usque

latve:

līdz

laÅ­e:

ຈົນກ່ວາ

litove:

iki

makedone:

до

malagase:

mandra

malaje:

sehingga

malajalame:

വരെ

malte:

sakemm

maorie:

tae noa ki

marate:

पर्यंत

monge:

kom txog rau thaum

mongole:

хүртэл

nederlande:

1. tot 3. tot

nepale:

सम्म

njanĝe:

kufikira

okcidentfrise:

oant

okcitane:

1. fins a 3. d'aicí

panĝabe:

ਜਦ ਤੱਕ

paŝtue:

تر

pole:

1. do 3. aż do, dopóki nie

portugale:

1. até 3. até que

ruande:

kugeza

rumane:

1. până la

ruse:

1. Ð´Ð¾ 3. Ð´Ð¾ тех пор, пока, пока не

samoe:

seʻi

signune:

1. B@10

sinde:

ايتري قدر

sinhale:

දක්වා

skotgaele:

gus an

slovene:

dokler

somale:

ilaa

ŝone:

kusvikira

sote:

ho fihlela

sunde:

tepi

svahile:

mpaka

taĝike:

то

taje:

จนกระทั่ง

tamile:

வரை

tatare:

кадәр

telugue:

వరకు

tibete:

བར་དུ་

ukraine:

до

urdue:

جب تک

uzbeke:

gacha

vjetname:

cho đến khi

volapuke:

1. jü

zulue:

kuze

II.

Prefikso kun la senco ĝis ¹: ĝisiri; laÅ­ la tradicio de niaj ĝisnunaj Kongresoj, mi permesas al mi diri [...] [13]; ho, ne ĝisvivu mi tion [14]!

beloruse:

 Ð´Ð°

germane:

 hin-, an-

pole:

 (przedrostek) do-

ruse:

 Ð´Ð¾

III.

Vortero samsignifa:

ĝisi

serĉi 'ĝisi'

[gxis.0i]

(x)

[gxis.0i.gxisrevidi]

Ĝisrevidi, adiaÅ­i¹ dirante „ĝis“: KaÅ­ser ĝentile ĝisis ilin, nur aludante memorige al la vespera aranĝo [15]; el Vankuvero, Kanado, ĝisas vin kore Radio Verda [16].

15. J. Francis: Misio sen Alveno, 1982
16. Radio Verda: elsendo 154 de 2009-11-07 , ĉ. 00:15:00

beloruse:

разьвітвацца

france:

dire au revoir

pole:

żegnać się, mówić "do widzenia", mówić "do zobaczenia", mówić "do usłyszenia"

ĝis ke

serĉi 'ĝis ke'

[gxis.0ke]

(konjunkcio)

[gxis.0ke.KOMUNE]

Ĝis³, ĝis kiam²: mi batalos por vi ĝis ke mi mortos [17].

Rim.: Same kiel dum ke ĝis ke estas rigardata de pluraj gramatikistoj erara, ĉar tradicie ĝis havas ambaŭ funkciojn de dependiga konjunkcio kaj de prepozicio. Sistema uzo de ĝis ke en la dependiga funkcio laŭ la modelo anstataŭ ke, sen ke ktp. implicas ke oni agnoskas ĝin nur prepozicio. [ĵv]

17. L. May Alcott, trad. E. Grobe: Mia Kontrabandulo, 1998

beloruse:

[gxis.0ke.RIM_GRAM]

да, да таго, да таго моманту, як, пакуль

france:

jusqu'au moment où