^*disput/i ^UV

(ntr)

[disput.0i.prezenti]

Prezenti partion, opinion en disputo¹: kiam Naomi vidis, ke ŝi firme decidis iri kun ŝi, tiam ŝi ĉesis disputi kun ŝi [1]; pri la profundeco de niaj propraj sentoj ni ne volas disputi [2]; vi bone dormis, dum mi sidis kaj disputis kun nia maljuna amiko, ĉu tio estis historio, ĉu fabelo [3]; la junaj knabinoj pasie disputas pri la libro de Buĥarin ^Metrop ; pri tiu demando ankoraŭ disputas teoriistoj kaj filozofoj [4]; kial vi volas disputi kun mi [5]? debati, polemiki, diskutikvereli, konflikti

Rim. 1: PV kaj la PIV-oj trudas al tiu verbo sencon proksiman al „kvereli“. Kvankam vulgaruloj iam disputas tre akre kaj kvereleme, tio ne estas nepra trajto de la verbo mem; la ekzemploj el diversaj aŭtoroj, malnovaj kaj modernaj, pruvas la eblon disputi amike, afable kaj respekte. [Sergio Pokrovskij]

Rim. 2: Oni disputas por konsideri iun temon de ĉiu ajn flanko, t.e. oni celas findiskuti la temon, problemon ktp, kaj laŭeble findecidi la koncernan demandon. Do diskuti, debati, kvereli priskribas laŭgrade la manierojn, la emociecon, en kiu oni kondukas disputon. [Wolfram Diestel]

1.

[disput.0o.polemiko]

Vorta konkuro (buŝa aŭ skriba), en kiu ĉiu el la partoprenantaj partioj defendas siajn tezojn (regule prezentitajn), argumentas pri ilia pravo kaj kontestas la tezojn de la kontraŭuloj: pri tio mi havis kun la reĝo de elfoj plenforman disputon [6]; subtilaj sofistaj disputoj kies celo estas nur ilia propra gloro dum disputado, ĉu en tribunalo ĉu en privata vivo [7]; la Lepsika disputo estis grava evento en la historio de Reformacio; la organizaĵo „Europa Union Deutschland“ la 22-an de Junio 2007 aranĝis publikan disputon pri eŭropa lingvo-politiko [8].

2.

[disput.0o.jura]

Reciproka pretendado je iu rajto, posedaĵo ktp: post kreo de la nova federacia ŝtato, disputoj pri la amplekso de tiuj apartaj povoj solviĝas pli ofte fare de juĝistoj ol fare de politikistoj [9]; la loto ĉesigas disputojn kaj decidas inter potenculoj [10]; pasanto, kiu sin miksas en malpropran disputon [11]; pacienculo kvietigas disputon [12].

1.

[disput.0ema.vigla]

Kiu ofte kaj volonte disputas, polemikas: mildanima, ne disputema [13]; ĝi estas la rezulto de surprizega nombro da eksperimentoj […] fare de la tre bona observanto kaj tre disputema atestanto Gartner [14]

2.

[disput.0ema.kverelema]

(evitinde) Kverelema: vi neniam estis kolera kaj disputema ^BdV .

(evitinde)

[disput.ne0ebla.nekontestebla]

Kiu ne permesas disputojn pri siaj decidoj; nekontestebla: aŭtoritata kaj nedisputebla institucio decidos [15]; ĉiu homo havas plenan, naturan kaj nedisputeblan rajton, paroli kian lingvon aŭ dialekton li volas [16];

Rim.: Tiu vorto estas misgramatika, ĉar en Esperanto disputi ne estas verbo transitiva, kaj la sufikso „-ebl“ havas sencon pasivan. La celatan sencon transitivan esprimas la verboj „kontesti“ kaj „pridisputi“. [Sergio Pokrovskij] (Do ĝuste devus esti „nepridisputebla“.) [Wolfram Diestel]

(tr)

[disput.pri0i.kontesti]

Kontesti: okupanta ŝtato ne rajtas esence ŝanĝi la staton de fremda aŭ pridisputata teritorio kaj ne rajtas tie loĝigi siajn civilulojn [17]; ĉefministro Ehud Barak proponis ne 98 % sed 90 % el la pridisputataj teritorioj al la palestinanoj [sen] la plej fekundaj teroj kaj la plej akvoriĉa grundo [18]; la donitaĵoj estas […] pridisputeblaj [19].