^*leĝ/o ^UV

1.

Deviga decido, proklamita de plej supera ŝtata aŭtoritato, ordonanta aŭ malpermesanta ion: la civilaj, politikaj, kriminalaj, konstituciaj leĝoj; leĝo pri minejoj; doni, fari, voĉdoni, nuligi leĝon; la parlamentoj aprobis leĝon [1]; leĝo mallertulon ligas, lertulon fortigas ^PrV ; leĝofaranto, leĝodonanto; leĝo pasintaĵon ne tuŝas ^PrV ; popola kutimo havas valoron de leĝo ^PrV ; nesciado de leĝo neniun pravigas ^PrV ; jam en 1912 ekvalidis leĝo pri la islama religio [2]; la parlamento decidis leĝon kontraŭ etaj sindikatoj [3]; la manksa insulo […] posedas siajn proprajn leĝojn, parlamenton, monon, flagon [4].

2.

(komune) Deviga regulo: la leĝoj de la dececo, de la mondumaj rilatoj, de la moralo, de la ĝentileco; la leĝo de la pli forta; volo kaj deziro leĝojn ne konas ^PrV ; laŭ ĉiuj leĝoj de la arto ^PrV .

3.

Natura principo; naturleĝo: la leĝoj de la naturo; fonetikaj leĝoj instrui la leĝojn de la fiziko [5]; somero kaj vintro […] en ĉiu pejzaĝo obeas al aliaj leĝoj [6]; principo

1.

Rilata al leĝo: la leĝa forto, povo.

2.

Laŭleĝa: leĝa decido; sur leĝa bazo ^PrV ; leĝe kaj rajte ^PrV ; la leĝeco de lia faro ne estas por mi malcerta, ĉar ĉio, kion li faras, estas tute leĝa ^DL ; liaj klientoj ne estis invititaj en leĝa ordo ^FK ; vi ja ĝuas ĉiujn leĝajn rajtojn ^Ifigenio ; tio estas mia leĝa filo [7]; leĝa ligo de edzeco [8].

Kolekto aŭ sistemo de leĝoj, referencaj por iu homgrupo: leĝaro pli justa inter homoj [9]; kiu observas la tutan leĝaron, sed falpuŝiĝas pri unu punkto, fariĝis kulpa [10]; la imposto-leĝaro en Britio kovras 17 000 paĝojn [11]; laŭ la japana leĝaro respondecas la aŭtonomaj komunumoj pri infanvartejoj [12].

Profesiulo sperta pri la leĝoj kaj iliaj aplikoj: Jesuo parolis al la leĝistoj kaj la Fariseoj, kaj diris: Ĉu estas permesate sanigi en sabato, aŭ ne? [13]; ve ankaŭ al vi, leĝistoj! ĉar vi ŝarĝas homojn per ŝarĝoj malfacile porteblaj [14].

(tr)

1.

Doni leĝojn al: en la 17a jarcento, en Edo-epoko, la ŝoguno Tokugaŭa Iejasu leĝigis la tiel nomatan Leĝon pri Temploj [15].

2.

Laŭleĝigi: leĝigi situacion, siajn rajtojn, pretendojn, eksteredzecan infanon; sklaveca laboro, kiu en Irlando okazas nur kontraŭleĝe, estas en Germanio leĝigita de la registaro, kiu nomas sin sociala [16]; leĝigi bordelojn kaj peradon por prostituado [17].

Neleĝa, ne konforma al leĝo: kontraŭleĝa decido, entrepreno; mi gardis min de vojoj kontraŭleĝaj [18]; vi faris kontraŭleĝaĵon [19]; produktado de kontraŭleĝaj narkotaĵoj [20]; kontraŭleĝa rompo de kopirajto [21].

Konforma al leĝoj, permesita aŭ postulata de la leĝoj; leĝa²: tio decidiĝos en la laŭleĝa kunveno [22]; tiun proceduron kritikantoj nomas „truko” aŭ „eskapa truo” […] sed la procedo ŝajnas esti plene laŭleĝa [23]; kutime pli ol 10 reaktoroj ne funkcias pro kontroloj laŭleĝaj post ĉiu 13-monata periodo [24].

(tr)

Igi konforma al leĝo; leĝigi²: por laŭleĝigi ŝin kiel familianon, mia patrino organizis malgrandan tefeston [25]; litovoj, kiuj patologie inklinas al vetludado, libervole prezentis siajn datumojn kaj fotojn al ŝtata komisiono pri vetado, petante, ke ludsalonoj ilin identigu kaj ne enlasu, tiel 71 homoj celas sin protekti dum tiel nomataj malfortaj momentoj, ĉi tiun eksperimenton oni esperas nun formale laŭleĝigi [26].

Rilata al la ŝtataj instancoj, kiuj enkondukas kaj aktualigas leĝojn (parlamentoj): la leĝdona potenco; tradicie en niaj demokratiaj „ordigaj“ sistemoj oni distingas la leĝdonan povon, la plenuman (ekzekutivan) povon (la registaron) kaj la justican (juran) povon [27]; EP […] komence havis pure konsultan funkcion, sed dum la lastaj jardekoj sukcesis ricevi ĉiam pli kaj pli da leĝdonaj povoj [28]; sendependigi Brition de Eŭropa Unio kaj „revenigi“ perditajn leĝdonajn kaj aliajn povojn al la brita parlamento en Londono [29]. leĝigi¹

Same deviga kiel leĝo: leĝoforta dekreto; geedziĝo de la gepatroj nur en 1870 eblis, post kiam la divorco de Cosima disde Hans von Bülow fariĝis leĝoforta [30].

Scienco pri leĝoj kaj iliaj aplikoj: franca esperantisto kaj pacifisto, licenciato de leĝoscienco, komerca direktoro [31]. juro

^PIV2

La tri kosmaj leĝoj, starigitaj de Johano Keplero pri la geometrio de la planedaj movoj ĉirkaŭ nia suno. elipso, radiusvektoro, granda duonakso.

Konstanta universala regulo, kiun oni rigardas nepre okazanta en fenomenoj de la naturo: la naturleĝo de gravito, kiel konate, estis malkovrita […] de Neŭtono [32]; en la ĉina lingvo troveblas multaj proverboj pri agrikulturo kaj meteologio […], parto el ili ja konformas al la natura leĝo [33].