*kriz/o UV

*krizo

1.
Grava danĝera fazo, decidiga momento en iu afero: politika, financa, komerca krizo; la homaro spertas nun gravan moralan krizon; kiel antaŭ la krizo li denove faris siajn laborperiodojn [1]; la tramo ne kapablas solvi la transportan krizon Metrop ; ĵus mi malfermis butikon ĉe angulo de la stratoj Optimismo kaj Bonhumoro, kontraŭ la konata statuo de la Granda Krizo [2]; la bombado fare de NATO-aviadiloj dum la Kosovo-krizo en 1999 [3]. VD:malkulmino, mizeronadiro2
2.
MED Grava fazo de malsano, kiu estas decidiga por ŝanĝiĝo en bonon aŭ malbonon: nia malfeliĉa onklino havis ankoraŭ tiumatene krizon de sufoko [4]; oftaj krizoj de astmo [5]; (figure) Gastono havis teruran krizon de malespero [6]; la krizoj [de epilepsio] tre varias laŭ la homoj, kelkfoje estas senkonsciiĝo, ekkrioj senavertaj, faloj [7]. SUB:iktoVD:kulmino2
Rim.:Krizo ne nepre venas subite, kiel ikto.
angle:
crisis, emergency, critical situation
beloruse:
крызыс
ĉeĥe:
kritické období, krize
ĉine:
急难 [jínàn], 急難 [jínàn], 危机 [wēijī], 危機 [wēijī]
france:
crise
germane:
Krise 1. gefährliche Lage 2. Wendepunkt
hispane:
crisis
hungare:
válság, krízis
japane:
危機 [きき], 重大局面 [じゅうだいきょくめん], 急変 [きゅうへん], 発作 [ほっさ]
nederlande:
crisis, noodsituatie
perse:
بحران
pole:
kryzys, przesilenie
portugale:
crise
rumane:
criză
ruse:
кризис, перелом
slovake:
kríza
svede:
kris
ukraine:
криза, перелом

kriza

Spertanta krizon: kriza epoko; en la nuna kriza momento, kiam nia patrujo bezonas ĉiujn siajn fortojn [...] [8]; okazas kriza redukto de elspezoj por la sociala sekurigo, sanprotektado kaj lerneja sistemo [9]; ofte en krizaj situacioj, ne estas unu aŭ du kaŭzoj, sed aro da kialoj kiuj reciproke plifortigas sin [10].
8. L. L. Zamenhof: Homaranismo, Dogmoj de Hilelismo
9. Roland Rotsaert: Petrolo: Nehaltigeblaj prezaltiĝoj, Monato, 2000/11, p. 8
10. Roland Rotsaert: Petrolo: Nehaltigeblaj prezaltiĝoj, Monato, 2000/11, p. 8
angle:
critical (important, essential)
beloruse:
крызысны
france:
critique (de crise), en crise
hungare:
válságkorszak, kríziskorszak
japane:
危機的な [ききてきな]
nederlande:
crisis-
perse:
بحرانی
pole:
kryzysowy, przełomowy
rumane:
critic
ruse:
кризисный, критический, переломный
ukraine:
кризовий, критичний, переломний

krizi

(ntr)
Esti en kriza situacio: la afero pli kaj pli kriziĝas; la vidvo tiam krie krizas, valorajn bubojn ronde ĉizas [11].
11. R. Schwartz: La vidvohomo meditas, en: La Stranga Butiko, 1931
angle:
be in critical condition
beloruse:
быць у крызыснай сытуацыі, перажываць крызыс
ĉeĥe:
být v krizi, procházet krizí
france:
être en crise
germane:
kriseln, in einer gefährlichen Lage sein
hispane:
estar en crisis
hungare:
válságban van, krízisben van
japane:
危機にある [ききにある]
nederlande:
in crisis zijn
perse:
بحرانی بودن
pole:
być w kryzysie, przechodzić kryzys
rumane:
să fie în criză, trece criza
ruse:
быть в кризисе
slovake:
byť v kríze, v kritickej situácii
svede:
krisa

ekonomia krizo

EKON Subita malboniĝo de la ekonomiaj kondiĉoj en lando aŭ landaro, kun malaltiĝo de salajroj, bankrotoj, senlaboreco kaj similaj: vi luktadas kontraŭ la ekonomiaj krizoj, kvazaŭ ne vi mem estus haltigintaj viajn maŝinojn [12]. VD:depresio1, recesio
12. S. Szathmári: Vojaĝo al Kazohinio, 1938
beloruse:
эканамічны крызыс
france:
crise économique
germane:
Wirtschaftskrise

mezaĝa krizo

PSI Tempo de dubo, de angoro pro aĝiĝo, kiun travivas iuj homoj ĉirkaŭ la mezo de ordinara vivdaŭro: Mary demandis sin, ĉu ŝia patrino travivis mezaĝan krizon [13].
13. M. Binchy, trad. W. Kirschstein: La plej bela gastejo de la urbo, La Ondo de Esperanto, 2001:1
beloruse:
крызыс сярэдняга ўзросту
france:
crise de la quarantaine, crise de milieu de vie
germane:
Midlifecrisis

administraj notoj