*eksplod/i PV

*eksplodi

(ntr)
1.
Forte kaj brue skui aeron, pro subita plivolumeniĝo de gaso: dinamito facile eksplodas; la infano eltiris unu el la alumetoj, riŝ! kiel ĝi eksplodis, kiel ĝi brulis [1]! VD:ekflami, flagri
2.
Brue diskrevi, pro granda interna premo, ekz. de gaso: bombo, mino, vapormaŝino, torpedo eksplodas; malgrandaj fruktoj, kiuj maturiĝinte eksplodis [2]; inter la 10a kaj 11a de aŭgusto 1815 eksplodis la monto Tambora sur Sumbava (Indonezio) [3]. VD:disrompiĝi, dissalti, dissplitiĝi.
3.
(figure) Subite kaj brue eksterigi fortan senton aŭ pasion, kiun oni ne povas plu deteni: la virino eksplodis per rido Marta ; la princo eksplodis de rido [4]; la longe haltigata kolero kaj ĉagreno eksplodis [5]; entuziasmo eksplodis en la tuta Libio [6]; inter iliaj vicoj eksplodis ridoj kaj krioj de ĝojo [7]; vulkano eksplodis en ŝia brusto, [...] vulkano de kolero, envio Marta ; ilia jubilo eksplodis je miloj de hurakrioj [8].
4.
(figure) Subite kaj brue komenciĝi: baldaŭ la ventego devis eksplodi, rompi la glacion, kaj ĉiuj tie devis nesaveble droni [9]; la milito eksplodis neatendite; eksplodis ribelo inter la palacaj sklavoj, kiuj plendis, ke oni ne donas plu al ili vinon [10]; tuj eksplodis interna kverelo inter du lojalismaj organizaĵoj [11].
1. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Knabineto kun alumetoj
2. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, Perelin', la Noktarbaro
3. Monato, Evgeni Georgiev: Vulkanoj
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro V
5. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XII
6. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XVII
7. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XVIII
8. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Arĝenta Urbo Amarganto
9. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Io
10. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IV
11. Garbhan MacAoidh: Bojas sovaĝa hundoMonato
angle:
explode (ntr)
beloruse:
выбухнуць
ĉeĥe:
explodovat, vybouchnout, vybuchnout, vybuchovat
ĉine:
炸 [zhà]
france:
éclater, exploser, sauter (exploser)
germane:
explodieren, ausbrechen
hispane:
explotar
itale:
esplodere, scoppiare, detonare
japane:
爆発する [ばくはつする], 破裂する [はれつする], 激高する [げきこうする], 勃発する [ぼっぱつする]
katalune:
esclatar, explotar
nederlande:
ontploffen, exploderen
pole:
eksplodować, wybuchać
portugale:
explodir, estourar
ruse:
взорваться 3. вспылить 4. разразиться, вспыхнуть
slovake:
explodovať, vybuchnúť, vyletieť do povetria
svede:
explodera
ukraine:
вибухати, лопати, тріскати, розколюватися, скипіти, спалахнути, вибухнути, розрядитися

eksplodo

1.
Brua subita plivolumeniĝo de naskiĝantaj gasoj: eksplodo de lumgaso, de mingaso; eksplodmotoro.
2.
Brua subita diskrevo pro interna premado de gasoj: eksplodo de kaldronego, de vulkano; la plejparte detruita domo rezultiĝis [...] de interna eksplodo [12]; pereis 80 karboministoj, kiam okazis eksplodo je profundeco de 664 m en ŝakto [13].
3.
(figure) Subita brua eksteriĝo de forta sento aŭ pasio: eksplodo de kolero [14]; forta eksplodo de sentoj Marta ; eksplodo de la fiero [15]; [li] apenaŭ sukcesis haltigi ridan eksplodon [16]; voĉo plena de flamecaj eksplodoj; la kamparano trankviligis la eksplodojn de sia edzino [17].
4.
(figure) Subita brua komenciĝo: la popola eksplodo estis provokita [18]; post la eksplodo de la eventoj [19].
12. Monato, Araneo: Mis-ilo
13. Monato, Araneo: Ukrainio: Subtera katastrofo
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 54:8
15. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XXI
16. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro X
17. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 12
18. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XVI
19. Monato, Julian Modest: Vetiha
angle:
explosion
beloruse:
выбух
ĉeĥe:
detonace, exploze, odpal, odstřel, výbuch
ĉine:
气体爆炸 [qìtǐbàozhà], 空中爆炸 [kōngzhōngbàozhà], 炸弹爆炸 [zhàdànbàozhà], 引爆 [yǐnbào]
france:
détonation, explosion (bombe, rire,...), flambée (explosion, fig.) ~motoro: moteur à explosion.
germane:
Explosion, Ausbruch
hebree:
הִתְפּוֹצְצוּת
hispane:
explosión
hungare:
robban, felrobban, kirobban ~motoro: robbanómotor, belső égésű motor.
itale:
esplosione, scoppio, detonazione
japane:
爆発 [ばくはつ], 破裂 [はれつ], 激高 [げきだか], 憤激 [ふんげき], 勃発 [ぼっぱつ], 急増 [きゅうぞう]
katalune:
esclat, explosió
nederlande:
ontploffing, explosie
pole:
eksplozja, wybuch
portugale:
explosão 2. estouro
ruse:
взрыв 3. вспышка 4. вспышка
slovake:
detonácia, explózia, výbuch
svede:
explosion
ukraine:
вибух, спалах (епідемій і т.п.)

eksplodaĵo

KEMMILTEK Substanco, kiu povas eksplodi: dinamito, nitroglicerino estas eksplodaĵoj; nitroglicerino [...] oni produktas el ĝi diversajn eksplodaĵojn (dinamito, eksploda gelateno) [20]; nigra pulvo estas [...] malalta eksplodaĵo, kiu eksplodas malpli rapide ol rapido de sono [21]; (figure) ‐ Ĉu malbona novaĵo, Ĉefo? ‐ Ne, knabo, nur iom tro tuŝotima eksplodaĵo (tro danĝera informo) [22].
20. Vikipedio, Nitroglicerino
21. Vikipedio, Nigra pulvo
22. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 16
angle:
explosive (subst.)
beloruse:
выбухоўка
ĉine:
炸药 [zhàyào]
france:
explosif (subst.)
germane:
Sprengstoff
hebree:
חומר נפץ
hispane:
explosivo
hungare:
robbanóanyag, robbanószer
itale:
esplosivo (sost.)
japane:
爆発物 [ばくはつぶつ], 爆薬 [ばくやく]
katalune:
explosiu (subst.)
nederlande:
springstof, explosief (z.nw.)
pole:
materiał wybuchowy
portugale:
explosivo
ruse:
взрывчатка, взрывчатое вещество
ukraine:
вибухівка, вибухова речовина

eksplodema

1.
KEM Facile eksplodanta: eksplodemaj substancoj; vulkanoj el la eksplodema tipo troviĝas laŭlonge de zono ĉirkaŭ Pacifiko [23].
2.
(figure) Facile incitiĝanta: eksplodema karaktero; [li estas] eksplodema kiel pulvo PrV ; aparte eksplodema estas la situacio en okcidenta Azio [24]. VD:flamiĝema, fulma, boli.
23. Monato, Evgeni Georgiev: Vulkanoj
24. Monato, Evgeni Georgiev: La blua „oro“ ĉiam malsufiĉos
angle:
explosive (adj.)
beloruse:
1. выбуховы 2. запальчывы, гарачлівы
ĉeĥe:
explozivní, trhací, výbušný
ĉine:
爆炸性 [bàozhàxìng], 易爆 [yìbào], 躁 [zào]
france:
bouillant (caractère), explosif (adj.), volcanique (caractère)
germane:
1. explosiv 2. cholerisch
hebree:
נפיץ
hungare:
1. könnyen robbanó 2. robbanékony
itale:
esplosivo (fig.), prorompente (fig.), infiammabile (fig.), collerico (fig.) 1. esplosivo (agg.)
japane:
爆発性の [ばくはつせいの], 激しやすい [はげしやすい]
katalune:
explosiu (adj.)
nederlande:
ontplofbaar, explosief (b.nw.)
pole:
wybuchowy
portugale:
explosivo
ruse:
1. взрывчатый 2. вспыльчивый
slovake:
trhací, výbušný
ukraine:
вибуховий, запальний

*eksplodigi

Kaŭzi eksplodon; fari, ke io eksplodas: unu fajrero estas sufiĉa, por eksplodigi pulvon [25]; eksplodigi bombon, koleron, ribelon; A-bombo estas atombombo, kies energion produktas la nuklea fendiĝo de uraniaj (aŭ similaj) atomkernoj, ĉi tiajn eksplodigis Usono en 1945, interalie en Hiroŝimo kaj Nagasako [26]; (figure) la senhonta aroganteco de Ŝankhatum preskaŭ eksplodigis la reĝon de kolerego [27].
25. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
26. Vikipedio, Atombombo
27. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉapitro 19a
angle:
explode (tr)
beloruse:
узрываць, падрываць
ĉeĥe:
odpálit (nálož), odstřelit trhavinou, podnítit (např. válku), rozpoutat
ĉine:
使爆炸 [shǐbàozhà]
france:
déchainer (le rire, la colère,...), déclencher (le rire, la colère,...), faire exploser
germane:
zünden
hebree:
לפוצץ
hungare:
felrobbant, kirobbant
itale:
fare esplodere, fare scoppiare, fare detonare, brillare (esplosivo)
japane:
爆発させる [ばくはつさせる], 爆破する [ばくはする]
katalune:
detonar, fer esclatar
nederlande:
doen ontploffen
pole:
detonować, odpalać (np. bombę)
portugale:
detonar, explodir
ruse:
взорвать, взрывать
slovake:
odpáliť nálož, vyhodiť do povetria
ukraine:
підривати

eksplodigilo

1.
MILTEK Aparato, per kiu oni eksplodigas eksplodaĵon, bombon, minon, torpedon ktp.: detonacio per akustika eksplodigilo [28].
2.
(evitinde) Eksplodaĵo: amonia nitrato [...] estas ĉefe uzata kiel sterko, ĝi same uzatas kiel eksplodigilo [29].
28. Vikipedio, Ruhrstahl X-4
29. Vikipedio, Amonia nitrato
angle:
1. detonator
beloruse:
1. узрывальнік, дэтанатар
ĉeĥe:
1. počinová náplň, rozbuška
ĉine:
1. 引信 [yǐnxìn], 信管 [xìnguǎn]
france:
1. détonateur
germane:
1. Zünder
hebree:
נפץ
hungare:
1. gyújtószerkezet, detonátor, robbanósze[...]rkezet
itale:
1. innesco, detonatore
japane:
雷管 [らいかん], 信管 [しんかん], 起爆装置 [きばくそうち]
katalune:
1. detonador
nederlande:
1. ontstekingsmechanisme
pole:
1. detonator, zapalnik
portugale:
1. detonador
ruse:
1. взрыватель, детонатор
slovake:
1. rozbuška
ukraine:
детонатор

praeksplodo

AST Grandenergia fenomeno, kiu markas la naskiĝon de la universo: danke al steloj kreiĝis ĉiuj elementoj pli pezaj ol hidrogeno kaj heliumo, kiuj preskaŭ neniom formiĝis okaze de la praeksplodo [30]; kosmologiaj teorioj, laŭ kiuj la universo originis en praeksplodo daŭre furoras, kaj la malkovro de Hubble ludas esencan rolon en ili [31].
30. Vikipedio, Astronomio
31. Vikipedio, Edwin Hubble
angle:
Big Bang
beloruse:
Вялікі Выбух
ĉeĥe:
velký třesk
ĉine:
宇宙大爆炸 [yǔzhòudàibàozhà], 大爆炸 [dàbàozhà], 大爆炸理論 [dàbàozhàlǐlùn]
finne:
Alkuräjähdys
france:
Big bang
germane:
Urknall
hebree:
המפץ הגדול
hungare:
ősrobbanás
japane:
ビッグバン
katalune:
Big Bang
nederlande:
oerknal
pole:
Wielki Wybuch
portugale:
Grande Explosão
ruse:
Большой Взрыв
slovake:
veľký tresk
turke:
Büyük Patlama
ukraine:
великий вибух

eksploda konsonanto PMEG

FON
Momenta konsonanto produktata per abrupta malfermo de la buŝkanalo, kiu lasas la spiron eliri nur post momente kompleta fermiĝo (en Esperanto k, g, t, d, p, b): se du vokalojn apartigas du konsonantoj, la unua el kiuj estas eksploda kaj la dua estas flua (/l/ aŭ /r/), la silabolimo situas antaŭ la eksploda (/pá-tro/, /ci-tró-no/, /ci-pré-so/, /ge-o-gra-fí-o/) [32].
SUP:bruanto
32. Marc Bavant: Silabo kaj silabado, Lingva kritiko
angle:
plosive
beloruse:
выбуховы зычны
ĉine:
入声 [rùshēng], 塞音 [sèyīn]
france:
occlusive (subst.)
germane:
Plosiv, Verschlusslaut, Okklusiv, Klusil
hispane:
oclusiva
hungare:
zárhang, explozíva, okkluzíva
nederlande:
plofklank
perse:
همخوان بندشی، همخوان انسدادی
pole:
spółgłoska wybuchowa
portugale:
explosiva (subst.), consoante explosiva, oclusiva (subst.), consoante oclusiva
ruse:
взрывной согласный, чистый смычный

administraj notoj

pri ~igi: 
    Indus precizigi, ĉu la objekto povas esti io alia ol ~aĵo.
    Alidire, ĉu oni „~igas domon“? La figursenca ekzemplo ŝajne
    tion sugestas. [MB]