^*ĉu

(konjunkcio)

Estas vere aŭ ne, ke...? (en rekta aŭ nerekta demando, kiam neniu alia demanda vorto estas en la frazo, kaj nur por montri ian dubon): ĉu vi venos? ĉu (estas) vere? ĉu ne (estas vere)? respondu al mi, ĉu vi efektive komprenis kion mi skribis ^UL ; mi ne scias, ĉu mi sekvos lin aŭ ne [1]; mi ne intencas demandi la doktoron, ĉu li konsentas, ĉar li ja ne donus ŝin al mi ^BdV ; anstataŭ analizi, ĉu mi bone kreis la vortaron kaj ĉu oni ne povus fari ĝin ankoraŭ pli komprenebla […], ili diris, ke la vortaro devas esti […] prenita mikse el ĉiuj lingvoj de l’ mondo ^DL ; se vi volas scii, ĉu vi bone decidis tiun demandon, turnu vin ne al mi ^ADL .

a)

Demandanta pri respondo (opinio, decido ktp) jesa aŭ nea: mi en la somero faros veturon, ĉu vi volas min akompani ^DL ? (evitinde) diru, ĉu li ne estas hejme ^FK ?

b)

Prezentante alternativon por eventuala decido, ne nepre respondendan per jes aŭ ne: estu sinceraj kontraŭ mi, ĉu oni invitis vin aŭ ne? ^Hamlet ; ĉu ĝi estis trompo de okuloj aŭ ĉu mi [ĝin] vidis tute klare ^VojaĝImp ; ĉu li estas plej pura idealisto aŭ plej profitama egoisto [2]; ĉu […] signoj hieroglifaj aŭ nombraj aŭ signoj de sonoj ^FK .

c)

Esprimanta dubon aŭ nescion: mi scias, ke ŝi estas feliĉa, sed mi ne scias, ĉu li estas feliĉa; ni ofte ne scias, ĉu ĝi signifas „io, kio faras“ aŭ „io, kio estas farata“ [3]; mi ne scias […], ĉu mi trafos en tia interspaco ^FK .

d)

(post aserto) Demandanta pri konfirmo, konsento aŭ kontraŭo: varmega tago, ĉu ne [4]? vi iros al la popola parko vespere, ĉu ne ^Tor ? vi pensas, ke ni estas netaŭguloj, ĉu ^KrM ?

e)

Informanta, ke elekto inter du alternativoj dependas (aŭ ne dependas) de iu cirkonstanco: post „sidiĝi“ ni povas egale bone uzi la akuzativon kaj la nominativon, depende de tio, ĉu ni volas esprimi movon aŭ komencon de nova stato [5]; [ĉiu] sufikso […] ĉiam konservas egalan signifon, tute egale, ĉu ĝi estos uzata en la fino […] de alia vorto aŭ memstare ^FK .

Rim.: Z atentigas, ke „la vorton ‚ĉu‘ ni devas, kiom eble, uzadi nur en senco demanda […]. Ni povas ĝin uzi ankaŭ en la senco de necerteco, aŭ de dubo, aŭ en aliaj similaj sencoj, kiam ni ne havas pli bonan vorton (kiel en via ekzemplo: ĉu pro timo, ĉu pro fiereco, li nenion respondis), sed mi neniam konsilus uzi ĝin tute senbezone anstataŭ ‚jen‘, ‚aŭ‘ ktp.“ ^LR

Eble tiel, eble alie, oni ne scias aŭ tio ne gravas: ĉu pro timo, ĉu pro fiereco li nenion respondis [6]; ĉu mi post tio ankoraŭ vivos, ĉu mi mortos, ĉu mi konservos la forton de mia korpo kaj animo, ĉu mi ĝin perdos, – […] dependas de l’ sorto ^DL ; ĉu li koleras, ĉu li ridas, li ne havas trankvilon [7]; ties animo ekstermiĝos, ĉu li estas fremdulo, ĉu li estas indiĝeno [8]. aŭ... aŭ..., jen... jen...