⁴oksid/o ^JED

oksido

serÄi 'oksido'

[oksid.0o]

: [oksid.0o.KEM]; Äia kombinaÄµo de oksigeno kun alia elemento: magnezo MgO estas oksido de magnezio ^VdE; titan-oksido estas la vaste uzata blanka pigmento de domfarboj [1]; brunaj oksidaj kovraÄµoj sur Åtalo [2]; nigra kaj verda teoj havas similajn efikojn, helpantajn al sano, kaj la kontraÅ-oksida efiko ja estas certa [3].

Rim.: La Internacia Unio de Pura kaj Aplika Ä¤emio (IUPAÄ¤, angle IUPAC) rekomendas por Äi tiu signifo la anglan terminon âoxideâ kaj ties derivaÄµojn âmon-, di-, tri-, tetr-, pent-... oxideâ, formitajn per stumpigita greka numerala prefikso indikanta la nombron de oksigenaj atomoj en la molekulo de oksido. LaÅ la 15Âª regulo la vorto âricevis la ortografion de Esperantoâ (-ks- anstataÅ -x-); tamen la duan parton de tiu regulo: âÄe diversaj vortoj de unu radiko estas pli bone uzi senÅanÄe nur la vorton fundamentan kaj la ceterajn formi el tiu Äi lasta laÅ la reguloj de la lingvo Esperantoâ la PIV-oj ignoras. Por neÅtraligi la terminaron IUPAÄ¤ fakte kreas sian apartan âlingvon internacianâ kun grekdevenaj numeraloj (kun artefarita, negreka gramatiko); tio do estas projekto konkurenca kun Esperanto; kaj en la kolizio inter la Fundamento kaj IUPAÄ¤ la PIV-oj aliÄas al IUPAÄ¤. Tio kontrastas kun la kohera kaj esperanteca tradicio matematika, ekz-e edro â kvaredro, kvinedro, ... dudekedro, ... anstataÅ la angla-grekecaj âtetrahedron, pentahedron, ... icosahedron ...â. [Sergio Pokrovskij]

1. Monato, Werner Fuss: Novtipa gasminado: Äu vere danÄera?, 2014
2. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Dua Parto
3. Monato, Peng Jianjun: Teo por preventi kancerojn, 2005

angle:: oxide
beloruse:: Ð°ÐºÑÑÐ´, Ð²Ð¾ÐºÑÑ
ÄeÄ¥e:: kysliÄnÃk, oxid
Äine:: æ°§åç© [yÇnghuÃ wÃ¹], æ°§åç [yÇnghuÃ yÃ¡n], æ°§åé¹½ [yÇnghuÃ yÃ¡n]
france:: oxyde
germane:: Oxid
greke:: Î¿Î¾ÎµÎ¯Î´Î¹Î¿, Î¿Î¾Ï
hispane:: Ã³xico
hungare:: oxid
indonezie:: oksida
japane:: é¸åç© [ãããã¶ã¤]
nederlande:: oxyde
pole:: tlenek
portugale:: Ã³xido
rumane:: oxid
ruse:: Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´, Ð¾ÐºÐ¸ÑÐµÐ»
slovake:: oxid
ukraine:: Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´, Ð¾ÐºÐ¸ÑÐµÐ½Ñ
volapuke:: xÃ¼d

oksidigi, oksidi

serÄi 'oksidigi'

serÄi 'oksidi'

[oksid.0igi]

(tr)

1.: [oksid.0igi.KEM_strikte]; ÅanÄi, pli malpli komplete, en oksidon; difekti per kombino kun oksigeno: la feron oksidigas la malsekeco; forta oksidiga kapablo ^VdE; karbo estas multe pli longeviva ol humo, kiun mikrobakterioj oksidas al CO₂ ene de 80-100 jaroj [4].
2.: [oksid.0igi.KEM_malstrikte]; En pli vasta senco: depreni elektronojn de atomoj aÅ jonoj per Ä¥emia reakcio; en tia reakcio oksidigilo povas esti ne nur oksigeno, sed, ekzemple, fluoro aÅ kloro. korodi ¹

Rim.: LaÅ logiko de esperanta vortoderivado oni devas uzi formon oksidigi, tamen en multaj vortaroj (ankaÅ en PIV) estas registrita mallogika formo oksidi. [Jurij Finkel]

4. Monato, Werner FuÃ: Verdigu la dezertojn!, 2011

angle:: oxidize
beloruse:: Ð°ÐºÑÑÑÐ»ÑÑÑ
ÄeÄ¥e:: okysliÄovat, oxidovat
Äine:: æ°§å [yÇnghuÃ ]
france:: oxyder
germane:: oxidieren 1. oxidieren, rosten
greke:: Î¿Î¾ÎµÎ¹Î´ÏÎ½Ï
hispane:: oxidar
hungare:: oxidÃ¡l
indonezie:: mengoksidasi
japane:: é¸åããã [ãããããã]
nederlande:: 1. oxyderen, roesten
pole:: utleniaÄ, oksydowaÄ (pokrywaÄ tlenkami)
portugale:: oxidar
rumane:: oxigena, oxida
ruse:: Ð¾ÐºÐ¸ÑÐ»ÑÑÑ
slovake:: oxidovaÅ¥
ukraine:: Ð¾ÐºÐ¸ÑÐ½ÑÑÐ¸, Ð¾ÐºÐ¸ÑÐ½ÑÐ²Ð°ÑÐ¸, Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´ÑÐ²Ð°ÑÐ¸

oksidilo

serÄi 'oksidilo'

[oksid.0ilo]

: Substanco, kiu povas oksidi alian: por ke la akvo povu esti depumpata post la disrompado, oni aldonas aÅ oksidilon (natrian peroksodisulfaton, Na₂S₂O₈, kiu estas konsumata de la reago) aÅ enzimon, kiu disrompas la polimeron [5].

5. Monato, Werner Fuss: Novtipa gasminado: Äu vere danÄera?, 2014

angle:: oxidizing agent
beloruse:: Ð°ÐºÑÑÑÐ»ÑÐ»ÑÐ½ÑÐº
france:: oxydant
germane:: Oxidationsmittel

neoksidigebla

serÄi 'neoksidigebla'

[oksid.ne0igebla]

: [oksid.ne0igebla.KEM]; Tia, ke Äi ne oksidiÄas: plateno estas neoksidigebla.

angle:: inoxydable
beloruse:: Ð½ÐµÐ°ÐºÑÑÑÐ»ÑÐ»ÑÐ½Ñ
france:: inoxydable
germane:: nicht oxidierbar
indonezie:: tak teroksidasi
pole:: nieutlenialny
rumane:: neoxidant
ruse:: Ð½ÐµÐ¾ÐºÐ¸ÑÐ»ÑÑÑÐ¸Ð¹ÑÑ, Ð½ÐµÑÐ¶Ð°Ð²ÐµÑÑÐ¸Ð¹ (Ð¾ Ð¼ÐµÑÐ°Ð»Ð»Ð°Ñ)

unuoksido

serÄi 'unuoksido'

[oksid.unu0o]

: [oksid.unu0o.KEM]; Oksido kies molekuloj entenas po unu oksigenan atomon: Silicia unuoksido (SiO); karbona unuoksido (CO) estas venena substanco, kiu ekestas per nekompleta brulado de karbonaj kombinaÄµoj [6]; Katalizeca MalkombiniÄo de Karbono Unuoksida (broÅurtitolo) [7].

6. Tatoeba
7. Referencoj en âBrita esperantistoâ, n-ro 289, 1929:4 kaj âAmerika esperantistoâ, vol. 42 (1930), p. 49

angle:: monoxide karbona unu~o: carbon monoxide.
beloruse:: Ð¼Ð¾Ð½Ð°Ð°ÐºÑÑÐ´
germane:: Monoxid
indonezie:: monoksida
pole:: monotlenek
rumane:: monoxid
ruse:: Ð¾Ð´Ð½Ð¾Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð¼Ð¾Ð½Ð¾Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´ karbona unu~o: ÑÐ³Ð°ÑÐ½ÑÐ¹ Ð³Ð°Ð·, Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ ÑÐ³Ð»ÐµÑÐ¾Ð´Ð°.

duoksido

serÄi 'duoksido'

[oksid.du0o]

: [oksid.du0o.KEM]; Oksido kies molekuloj entenas po du oksigenajn atomojn: Silicia duoksido (SiO₂); la koncernaj instalaÄµoj petu de nacia instanco permeson pri eligo de karbona duoksido [8]; por elimini la sulfuran duoksidon estas necesa relative malalta koncentriteco de hidrogenaj jonoj [9].

8. Evgeni GEORGIEV: ÅanÄiÄas klimato, ÅanÄiÄas rimedojMonato
9. B. Kolker: Esperanto en 16 tagoj, Leciono 10Âª

angle:: dioxide
beloruse:: Ð´ÑÑÐºÑÑÐ´
Äine:: äºæ°§åç© [Ã¨ryÇnghuÃ wÃ¹]
germane:: Doxid
indonezie:: dioksida
pole:: dwutlenek, ditlenek karbona du~o: dwutlenek wÄgla, ditlenek wÄgla.
rumane:: dioxid karbona du~o: dioxid.
ruse:: Ð´Ð²ÑÐ¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð´Ð¸Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´ karbona du~o: ÑÐ³Ð»ÐµÐºÐ¸ÑÐ»ÑÐ¹ Ð³Ð°Ð·, Ð´Ð²ÑÐ¾ÐºÐ¸ÑÑ ÑÐ³Ð»ÐµÑÐ¾Ð´Ð°, Ð´Ð¸Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´ ÑÐ³Ð»ÐµÑÐ¾Ð´Ð°.

trioksido

serÄi 'trioksido'

[oksid.tri0o]

: [oksid.tri0o.KEM]; Oksido kies molekuloj entenas po tri oksigenajn atomojn: Studo pri la komplekseco de l'â¯sulfura trioksido pere de la Raman-efekto (artikoltitolo) [10].

10. Nijveld, W.J.: Scienca Revuo, 1952, 4

angle:: trioxide
beloruse:: ÑÑÑÑÐºÑÑÐ´
germane:: Trioxid
indonezie:: trioksida
pole:: tritlenek
rumane:: trioxid
ruse:: ÑÑÑÑÐ¾ÐºÐ¸ÑÑ, ÑÑÐ¸Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´

kvaroksido

serÄi 'kvaroksido'

[oksid.kvar0o]

: [oksid.kvar0o.KEM]; Oksido kies molekuloj entenas po kvar oksigenajn atomojn: osmia kvaroksido (OsO₄) [11].

11. B. Kolker: Esperanto en 16 tagoj, Leciono 6Âª

angle:: tetroxide
beloruse:: ÑÑÑÑÐ°Ð°ÐºÑÑÐ´
germane:: Tetroxid
indonezie:: tetroksida
pole:: tetratlenek
rumane:: tetroxid
ruse:: ÑÐµÑÑÑÑÑÐ¾ÐºÐ¸ÑÑ, ÑÐµÑÑÐ°Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´, ÑÐµÑÑÐ¾ÐºÑÐ¸Ð´

kvinoksido

serÄi 'kvinoksido'

[oksid.kvin0o]

: Oksido kies molekuloj entenas po kvin oksigenajn atomojn: fosfora kvinoksido (P₂O₅).

angle:: pentoxide
beloruse:: Ð¿ÑÐ½ÑÐ°Ð°ÐºÑÑÐ´
germane:: Pentoxid
indonezie:: pentoksida
pole:: pentatlenek
rumane:: pentoxid
ruse:: Ð¿ÑÑÐ¸Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð¿ÐµÐ½ÑÐ°Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´, Ð¿ÐµÐ½ÑÐ¾ÐºÑÐ¸Ð´

sesoksido

serÄi 'sesoksido'

[oksid.ses0o]

: [oksid.ses0o.KEM]; Oksido kies molekuloj entenas po ses oksigenajn atomojn: kvararsena sesoksido (As₄O₆).

angle:: hexoxide
beloruse:: Ð³ÐµÐºÑÐ°Ð°ÐºÑÑÐ´
indonezie:: heksoksida
pole:: heksatlenek
rumane:: hexoxid
ruse:: ÑÐµÑÑÐ¸Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð³ÐµÐºÑÐ°Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´

sepoksido

serÄi 'sepoksido'

[oksid.sep0o]

: Oksido kies molekuloj entenas po sep oksigenajn atomojn: durenia sepoksido (Re₂O₇) [12].

12. Z. PluhaÅ: Problemoj de sistema Ä¥emia nomenklaturo en la internacia lingvo, âApliko de Esperanto en scienco kaj teÄ¥nikoâ. Ãsti nad Labem, 1980

angle:: heptoxide
beloruse:: Ð³ÐµÐ¿ÑÐ°Ð°ÐºÑÑÐ´
indonezie:: heptoksida
pole:: heptatlenek
rumane:: heptoxid
ruse:: ÑÐµÐ¼Ð¸Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð³ÐµÐ¿ÑÐ°Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´

okoksido

serÄi 'okoksido'

[oksid.ok0o]

: [oksid.ok0o.KEM]; Oksido kies molekuloj entenas po ok oksigenajn atomojn: triurania okoksido (U₃O₈).

angle:: octoxide
beloruse:: Ð°ÐºÑÐ°Ð°ÐºÑÑÐ´
indonezie:: oktoksida
pole:: oktatlenek
rumane:: octaoxid
ruse:: Ð²Ð¾ÑÑÐ¼Ð¸Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð¾ÐºÑÐ°Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´

naÅoksido

serÄi 'naŭoksido'

[oksid.naux0o]

: Oksido kies molekuloj entenas po naÅ oksigenajn atomojn: kvarjoda naÅoksido [I₄O₉ aÅ I(IO₃)₃].

angle:: nonoxide
beloruse:: Ð½Ð¾Ð½Ð°Ð°ÐºÑÑÐ´
indonezie:: nonoksida
pole:: nonatlenek
rumane:: nonoxid
ruse:: Ð½Ð¾Ð½Ð°Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´

dekoksido

serÄi 'dekoksido'

[oksid.dek0o]

: Oksido kies molekuloj entenas po dek oksigenajn atomojn: kvarfosfora dekoksido (P₄O₁₀).

angle:: decoxide
beloruse:: Ð´ÑÐºÐ°Ð°ÐºÑÑÐ´
indonezie:: dekoksida
pole:: dekatlenek
rumane:: decaoxid

dekunuoksido

serÄi 'dekunuoksido'

[oksid.dekunu0o]

: Oksido kies molekuloj entenas po dek unu oksigenajn atomojn: sesprazeodima dekunuoksido (Pr₆O₁₁).

angle:: undecaoxide
beloruse:: ÑÐ½Ð´ÑÐºÐ°Ð°ÐºÑÑÐ´
indonezie:: undekaoksida
pole:: undekatlenek
rumane:: undecaoxid
ruse:: ÑÐ½Ð´ÐµÐºÐ°Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´

pluroksido

serÄi 'pluroksido'

[oksid.plur0o]

: Oksido kies molekuloj entenas pli ol unu oksigenajn atomojn: H₂O₃ kaj H₂O₄ estas hidrogenaj pluroksidoj

angle:: polyoxide
beloruse:: Ð¿Ð¾Ð»ÑÐ°ÐºÑÑÐ´
germane:: Polyoxid
indonezie:: polioksida
pole:: politlenek
rumane:: polioxid
ruse:: Ð¿Ð¾Ð»Ð¸Ð¾ÐºÐ¸ÑÑ, Ð¿Ð¾Ð»Ð¸Ð¾ÐºÑÐ¸Ð´

administraj notoj

ne~igebla: Mankas dua fontindiko.
ne~igebla: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
unu~o: Mankas verkindiko en fonto.
tri~o: Mankas verkindiko en fonto.
kvin~o: Mankas dua fontindiko.
kvin~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
ses~o: Mankas dua fontindiko.
ses~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
ok~o: Mankas dua fontindiko.
ok~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
naÅ~o: Mankas dua fontindiko.
naÅ~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
dek~o: Mankas dua fontindiko.
dek~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
dekunu~o: Mankas dua fontindiko.
dekunu~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
plur~o: Mankas dua fontindiko.
plur~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.

4oksid/o JED