Vorto aÅ esprimo, kiu ne plu estas kutima en la nuntempa lingvo:
kun la tempo la formo nova iom post iom elpuÅos la formon malnovan,
kiu fariÄos arÄ¥aismo
[1];
sed, prezentante parton de la fundamento, tiuj Äi
arĥaismoj
neniam estos elĵetitaj, sed Äiam estos presataj en Äiuj
lernolibroj kaj vortaroj samtempe kun la formoj novaj
[2];
la evoluado de la lingvo fariÄos [â¦] per la senrompa vojo de
neologismoj kaj arĥaismoj
[3];
kvankam Äe li renkontiÄas arÄ¥aismoj, lia lingvaĵo estas klara kaj
bela ankaÅ hodiaÅ
[4];
la mislingvaĵoj eĥas arkaismojn kaj erarojn en la fontotekstoj
[5].
neologismoRim. 1:
Ekzemploj de arĥaismoj pro la evoluo de Esperanto estas:
1°) uzo de Ä¥, kiam temas pri samsignifa vorto: "Ĥinujo" anstataÅ
"Äinujo"; 2°) radikoj, kiujn uzo mallongigis:
"kinematografo" anstataÅ "kino", "aÅtomobilo" anstataÅ "aÅto",
"metropoliteno" anstataŠ"metroo"; 3°) malnovaj signifoj por
aktualaj radikoj: "hararo" signifante "peruko"; 4°) praaj
formoj anstataÅ sukcesaj neologismoj: "vagonaro" anstataÅ "trajno",
"pafilego" anstataŠ"kanono"; 5°) malsukcesintaj variaĵoj de iuj
vortoj: "konkiri" (en la Kabe-vortaro de 1911) aÅ "konkveri"
anstataÅ hodiaÅa "konkeri"; 6°) anstataÅigo de la substantiva
akuzativo por indiki la direkton: "vojaÄi Parizon" (Zamenhofa)
anstataÅ "vojaÄi al Parizo" aÅ "vojaÄi Parizen".
Rim. 2:
Multe pli ofte tamen okazas, ke ne la vortoj, sed la objektoj,
institucioj aÅ konceptoj, kiujn la vortoj priskribas, malmoderniÄas kaj
nur plu estas uzataj en historia kunteksto. En tiaj okazoj ne temas pri
arÄ¥aismoj en strikta senco, Äar interalie ili ankoraÅ estas uzataj por
priskribi tiujn pasintecajn realaĵojn. Ekzemploj estas: 1°) historiaj
vestaĵoj kaj Äekorpaj objektoj: mufo, gamaÅo, tuniko, monoklo,
ktp.; 2°) historiaj veturiloj (ekzemple Äevaltirataj): bugo,
kaleÅo, fiakro, landaÅo, ktp.; 3°) historiaj nomoj de landoj,
regionoj aÅ urboj: Rodezio (Zimbabvo), Persio (Irano),
ktp.; 4°) historiaj juroj kaj Åtataj instancoj: Sankta
Romia Imperio, Germana Regno, ktp.; 5°) multaj aliaj kategorioj
de historiaj nocioj eksmodiÄintaj.